Zeg mij niet wat ik moet denken!
Pleidooi voor Nieuwe Nozems
Titelfoto: Nozems op brommer, 1965. (Nationaal Archief CC0)
Klimaat, migratie en EU zijn, naast de economie (wat krijgt iedereen erbij, maar dat is van élke tijd), veruit de belangrijkste politiek-maatschappelijke onderwerpen van vandaag. Moeten we wel of niet met veel geld het klimaat beschermen? Moeten we wel of niet in groten getale migranten uit Afrika naar Europa laten komen? Moeten we wel of niet streven naar één machtige EU?
Wat deze onderwerpen gemeen hebben, is dat iedereen die er wat van vindt (en wie is dat niet), veelal zijn of haar eigen mening goed en elke afwijkende mening fout vindt. Dat geldt voor voorstanders én tegenstanders, maar er is een belangrijk verschil tussen beide.
Voor- en tegenstanders
Voorstanders van klimaatbeleid, immigratie en EU veroordelen tegenstanders van deze idealen moreel. Ze vinden het immoreel om tegen klimaatbeleid te zijn (“…want onze kinderen en kleinkinderen…”), tegen immigratiestromen uit Afrika te zijn (“…want onze voorouders…”) en tegen de EU te zijn (“…want onze Europese waarden…”).
Tegenstanders vinden ook dat zij het gelijk aan hun kant hebben, maar bedienen zich veel minder van morele oordelen. Zij zijn tegen klimaatbeleid, migratie en EU, omdat nut en noodzaak onvoldoende zijn aangetoond, omdat het te veel geld kost, omdat het onze welvaart bedreigt of omdat we geen baas-in-eigen-land meer zijn.
Moraal en ethiek
In de filosofie is veel nagedacht over moraal en ethiek. Moraal maakt onderscheid tussen goed en fout, ethiek probeert daarvoor normen te vinden. Het liefst universele normen, die overal en in elke situatie op dezelfde manier kunnen worden toegepast, zodat goed overal goed is en fout overal fout. Zo zijn begrippen ontstaan als rechtvaardigheid, eerlijkheid, gelijkheid, solidariteit. Voorstanders van klimaatbeleid, immigratie en EU kijken likkebaardend naar zulke begrippen. Het zijn begrippen die – volgens hen – in zichzelf goed zijn, wat dus niét meer behoeft te worden aangetoond en eigenlijk ook niet door anderen kan worden bestreden. Wie dat toch doet, is immoreel!
Politiek moralisme
We zien de begrippen veelvuldig terugkomen in de #hashtags van voorstanders van klimaatbeleid, immigratie en EU. Soms zelfs twee keer in één tweet, zoals die waarin GroenLinks-lijstrekker voor de Eerste Kamer Rosenmöller het klimaatbeleid verdedigt in het lijsttrekkersdebat op WNL afgelopen zondag.
Het gaat om de vraag: hoe verdelen we de rekening eerlijk?
— GroenLinks (@groenlinks) February 17, 2019
Deze verkiezingen zijn klimaatverkiezingen. Want het moet groener. Het moet effectiever. Het moet rechtvaardiger. #PS2019 #WNL pic.twitter.com/w8CgGS3Wnp
Lodewijk Asscher van de PvdA speelt graag de moraalkaart van de toekomstige generatie, die van onze kinderen en kleinkinderen, waaraan we het verplicht zouden zijn de opvattingen van zijn partij te steunen.
Wij willen een leefbare planeet doorgeven aan onze kinderen. Dat kan, als met een CO2-heffing de grote vervuilende bedrijven meer gaan betalen. Maar er is een krachtige lobby die dat koste wat kost wil voorkomen #klimaatdebat
— Partij van de Arbeid (@PvdA) February 5, 2019
Help mee, teken de petitie 👉 https://t.co/XOGUM43rAC pic.twitter.com/ljfeCfyBna
Mister EU van dezelfde partij koestert zichzelf op Twitter graag met morele schouderklopjes over solidariteit en gelijkheid.
Bonne chance à @TimmermansEU pour sa campagne pour +#solidarité #égalité et une Europe inclusive, prospère et tournée vers l'avenir pour tous. #IvotewhereIlive pic.twitter.com/umPyRHxmuB
— Christine Jakob (@christine_jakob) February 6, 2019
En Lilian Marijnissen van de SP sluit bijna iédere tweet af met hashtag #TijdvoorRechtvaardigheid. Kan de moraal nóg meer aan jouw kant staan…?
De superrijken vinden mijn voorstel misschien niet zo leuk.
— Lilian Marijnissen (@MarijnissenL) February 9, 2019
Maar volgens Maurice de Hond steunt 70% van Nederland dit idee wèl!#TijdvoorRechtvaardigheid pic.twitter.com/Fh86mcWiFm
Goed is dat wat je begeert
Moraal wordt dus maar wat graag voor partijpolitieke karretjes gespannen. Dat is niet iets van gisteren of vandaag. De sofist Protagoras (490 – 420 vóór Christus!) wees er al op dat begrippen als rechtvaardigheid en goed en kwaad subjectief en relatief zijn. In de ene situatie zijn ze misschien waar, maar in een andere situatie helemaal niet. “De mens zélf is de maat van alle dingen”, hield hij zijn tijdgenoten voor.
Ook de Griekse en Romeinse Stoïcijnen waarschuwden tegen morele oordelen van goed en kwaad. En Nederlands grootste filosoof Spinoza maakt ze zó met de grond gelijk: “Er is niets dat wij begeren omdat wij het goed oordelen, doch wij noemen integendeel datgene goed, wat wij begeren (en kwaad datgene wat wij niét begeren)”.
De ‘waarheid’ opdringen
Wat de Rosenmöllers, Asschers, Timmermansen en Marijnissens van onze tijd rechtvaardig, eerlijk, gelijk, solidair noemen, noemen ze dus zó omdat het hen partijpolitiek schikt. Is dat erg? Nee. Geldt dat niet ook voor partijpolitici van andere partijen? Ja. Wat is dan het probleem? Dat moraliserende partijpolitici hun opvattingen over klimaat, migratie en EU, datgene dus wat hén schikt, als moreel goede opvattingen aan anderen proberen op te dringen. Aan u en aan mij. De juistheid van hun opvattingen hoeft volgens hen door de morele ‘waarheid’, die ze eraan verbinden niet meer te worden aangetoond en mag door u en mij eigenlijk ook niet worden weersproken!
Nozems
Wie zoals ik de jaren ’60 van de vorige eeuw bewust heeft meegemaakt, herinnert zich hoe we ons toen vrijmaakten (en soms vrijvochten) van zulke morele oordelen en verplichtingen die ons door de generatie van onze ouders werden opgedrongen. We werden in die tijd nozems genoemd. Weet u wat dat woord betekent? Nederlands Onderdaan Zonder Enig Moraal.
Leefden we er dan maar op los? Nee hoor. Een deel van de Nozems (op Puch en Tomos) was artistiek en hield van filosoferen. Een andere deel (op Kreidler Florett en Zündapp) luisterde liever naar Rock&Roll. Maar wat hen verbond was de wil om zélf na te denken en geen morele oordelen van anderen aan te nemen.
Nietzsche
De Duitse filosoof Friedrich Nietzsche noemt dat de herenmoraal, die hij plaatst tegenover de slavenmoraal. Individualisme in plaats van kuddegeest. Nietzsche pleit ervoor om jezelf los te maken van morele oordelen van anderen, om zélf over de dingen na te denken en daarop te durven vertrouwen. Ten tijde van verkiezingen is dat bij partijpolitici niet populair. Zij hebben liever dat de morele ‘waarheid’ van hun standpunten ons als kiezers overtuigt.
Er komen nota bene twéé verkiezingen aan. Zullen we die als 21e-eeuwse Nozems op onze denkbeeldige Puchs en Kreidlers als zelfbewuste Nederlandse Onderdanen Zonder Enige Moraal tegemoet treden?
Over de auteur
-
Henk Strating is oprichter van HS ARBEIDSVOORWAARDEN CAO-advies & onderhandelingen en schreef het boek 10 JAAR PUZZELEN over de Nederlandse arbeidsverhoudingen in de periode 2007-2017.
Te bestellen op https://www.bol.com
Geweldig artikel!
Ik denk wel dat we in die tijd meer ruimte kregen om individueel te denken en doen. Onze ouders waren zelf al niet meer zo overtuigd van de wetten van de kerk (zie ik als dezelfde manipulatie als nu, volk dom houden en geweld prediken als er afgeweken wordt van gewenste standaarden).
Tegenwoordig hebben we met veel meer manipulatie te maken. Sociale media, NPO, andere media, allen proberen zij unaniem ons in een richting te drijven.
Jensen is een verademing en we moeten ons echt weer eens inzetten om het tij te keren.
Niet op je luie gat, maar stemmen!
ja, hij was weer leuk gisteren. Leuke gasten. Annabel is natuurlijk altijd leuk. Schreef ook leuke coulums. De twee uit ‘de slechtste chauffeur van Nederland’ waren ook leuk. Konden heel goed uitleggen wat ze wilden overbrengen. Heel sympathiek stel. (ben hun namen even kwijt) En Arnold Karskens is ook zeer oprecht en weet hoe de wereld in elkaar zit. Goed van hem dat hij de manipulatie en leugens/verdraaiingen van de NPO zo goed blootlegt en aan wil klagen. Petje af voor hem ook.
Gelukkig heb ik zelf leren denken en handelen, en zeg dan ook al die politieke hypocriete moraal ridders kunnen wat mij betreft de pot op. Ze geloven hun eigen leugens en fantasie steeds meer blijkt wel. Maar dat is ook een gezegde hoe meer leugens je verspreid hoe meer je zelf die leugens als waarheid gaat zien. Dat is ook het grote struikelblok in de politiek,jammer dat te veel burgers hier steeds weer in trappen.Je moet zeker niet je stem verloren laten gaan de komende 2verkiezingen.Ben zelf best wel benieuwd of de burgers dan eindelijk de ogen eens open zijn gegaan.
U vergeet nog een component in de linkse moraalfilosofie: Iedereen die het niet met ze eens is, is extreem-rechts en moet om die reden met alle mogelijke middelen worden bestreden.
ja, meer dan vreselijk. Links is enorm destructief.
Goed artikel. Rechtvaardigheid, eerlijkheid, gelijkheid, solidariteit zijn begrippen die je op allerlei wijze kunt gebruiken of misbruiken.
Het hoort bij de politieke kretologie en alle vier worden naar eigen beeld gedraaid. Voeg daar wat kindertjes bij en het wordt nog leuker.
“Wij willen een leefbare planeet doorgeven aan onze kinderen”. De vroegere generaties zijn veel meer vervuilend geweest en toch hebben zij voor hun kinderen goed gezorgd in het kader van hun mogelijkheden. Wij moeten nu niet doen net of wij slechter zijn. Onze generatie heeft veel meer bereikt in dat opzicht want het is vele malen schoner dat het ooit geweest is. En dan doen net of het de burger niets gaat kosten want de bedrijven zijn de vervuilers en die moeten het ontgelden. Alleen maken de bedrijven allemaal spullen voor ons, de consument, en daar zijn wij best blij mee.
Er wordt wel geroepen “Dat kan, als met een CO2-heffing de grote vervuilende bedrijven meer gaan betalen”. Een typische linkse
gedachte om de werkgever aan te pakken maar de uiteindelijke effect komt weer bij de burger terecht in vorm van weer hogere prijzen. De werkgever mag best wat socialer zijn maar met socialistische maatregelen wordt het een nieuwe Venezuela. Een recente voorbeeld van wat links hier roept. Maar de politiek mag zich ook socialer opstellen zonder direct socialistisch te worden. Niet dus zoals Rutte die alleen de grootste bedrijven steunt ten koste van de rest met name de ouderen. De pensioen ziet hij als een overbodige kostenpost en doet alles om de Pensioenfondsen rechtvaardige
uitbetalingen aan hun klanten te beletten.
100 % eens met uw reactie. Het wordt steeds duidelijker dat de oudere mens als kostenpost wordt gezien. (alsof jeugdproblematiek niks kost. Dat is m.i tegenwoordig vele malen duurder dan de bejaarden)
Voeg daarbij de uitpuilende migratiekosten die in de meeste gevallen levenslang uitgekeerd worden en cultureel gezien behoorlijk in de westerse levensstijl inhakken. Nu zijn de problemen al groot maar die gaan ook groeien naarmate de immigratie uit moslimlanden blijft doorgaan. Een partij zolas Denk is de voorbode.
Hèhè, de buikschuivers versus de kouwe klauwe club, U mag zelf raden welk type bromfiets bij welke groep thuis hoorde…
Maar het is inderdaad essentieel dat meer mensen weer eens zelf na gaan denken in plaats van dat ze maar klakkeloos achter allerlei moraal ridders aan lopen.
Dat die moraal ridders in de meeste gevallen verre van fris zijn laat ik dan nog maar even buiten beschouwing.
Wat daarbij echter wel van belang is dat is dat ze, buiten dat ze zelf gaan nadenken, zich ook realiseren dat de gevestigde media geen betrouwbare bron van informatie zijn, sterker nog, dat deze voornamelijk in linkse propaganda grossieren.
Laatst stelde journalist Thijs Zonneveld (AD.nl) op de twitter ergens in een draadje de vraag “Wat is er mis met deugen?”
Privaat deugen is prima. Moet iedereen voor zichzelf weten. Lijken me niet de leukste mensen om mee om te gaan. Maar wie ben ik.
Veel erger is bestuurlijk deugen – om dat moraal en emotioneel gedreven beleid je blind maakt voor schadelijke neveneffecten. Je gaat bepaalde dingen doen “ondanks alles”.
Politiek deugen is ronduit anti-democratisch. Geerten Waling in CafeWeltschmerz – (in mijn eigen woorden): democratie is dat er over “de waarheid” onderhandeld moet worden. Meerdere vaak tegenstrijdige belangen strijden met elkaar om prioriteit via debat en het vinden van meerderheden.
Om dat te laten werken moet je erkennen dat er meerdere belangen mogelijk zijn. En daar zit het probleem van ‘politiek deugen’. Dan ontken je het bestaan van meerdere belangen. Er is maar 1 belang.
Dus eigenlijk zou ik iets willen toevoegen aan de hartekreet van meneer Strating – zeg mij niet wat ik moet denken, laten we het nog eens hebben over wat democratie zou moeten zijn.
Verbeter de wereld: begin bij jezelf en stop bij jezelf.
Dat ben ik toch niet helemaal met u eens…
Verbeter de wereld: begin bij jezelf. Spreek je uit waar nodig. En ga vooral in debat.
Dag Buurman Bazarov, eens en wees een voorbeeld, in doen en laten, waarvoor je staat.
Gelukkig kan ik zelf denken. Alleen jammer dat ik maar 1 stem heb. Die gaat uiteraard naar Thierry Baudet. ( Wilders is me ook sympathiek maar die wordt uitgesloten door de rest. Kan Thierry ook gebeuren, maar ik denk dat Wilders wat dat betreft het pad voor hem geëffend heeft en hij meer kansen heeft dan de PVV)
Natuurlijk zijn rechtvaardigheid, eerlijkheid, gelijkheid en solidariteit nastrevenswaardige idealen. Dat geldt niet alleen voor arbeiders, maar ook voor natiestaten of bedrijven. Onafhankelijke (eerlijke) rechtspraak is ook bij toepassing van het bedrijfsrecht onmisbaar. Of een level (gelijk) playing field is onmisbaar voor een florerend bedrijfsleven. In veel situatie heb je niets aan idealen, maar moet je manieren vinden om ze te benaderen. Daarbij is vaak sprake van tegengestelde belangen. Dus laten Timmermans en Rosenmöller ophouden met hoog van de morele toren te blazen en beginnen te bedenken hoe tegengestelde belangen het best in het vat gegoten kunnen worden.