Pleidooi voor opgewekt nihilisme
Bedrijven en politici misbruiken zingeving
Foto: 
Zingeving veronderstelt dat het leven zin heeft en dat we die zin kunnen vinden en nastreven. Politici en bedrijven misbruiken dit begrip: hún partijprogramma en hún producten geven zin aan het leven, voor iedereen. Maar Spinoza vond al, later daarin bijgevallen door Nietzsche, dat er geen collectieve, universele deugden en moraal bestaan. Kies voor opgewekt nihilisme: een eigen moraal en zelfgekozen deugden, stelt Henk Strating.
Wat goed en kwaad is bepaal je zelf
Tijdens de feestdagen waarmee het corona-jaar 2021 werd afgesloten ‘las’ ik het (luister)boek De Opgewekte Nihilist van de Australische schrijfster Wendy Syfret. Daarin maakt zij korte metten met hét kroonjuweel van vandaag: zingeving. Alles en iedereen lijkt zingeving als het hoogste doel van het leven te beschouwen. Politici, maar – zoals ik zal laten zien – ook bedrijven proberen er hun voordeel mee te doen.
Als iets geen zin heeft en we er ook geen zin aan kunnen geven is het in de ogen van deze zingevers waardeloos, evenals degenen die zich ermee bezighouden. Syfret toont de onzin daarvan met slechts één persoonlijke anekdote aan. Zij moest als jonge aankomende marketeerster meewerken aan een sessie, waarin ten behoeve van een ijsproducent de zin van het eten van een ijsje gevonden moest worden. Want, zo was de gedachte, als aan het eten van een ijsje zin gegeven werd, zou de verkoop ervan ongetwijfeld stijgen…
#Millennials willen dat zo ongeveer alles in hun leven #zin heeft en worden juist dáárom ongelukkig, schrijft @WendyWends in haar boek #DeOpgewekteNihilist'. "De oplossing is inzien dat niks betekenis heeft en niks ertoe doet." Kan jij je hierin vinden?https://t.co/gEDDv1DbmI
— Vrijzinnigen_nl (@Vrijzinnigen_nl) August 20, 2021
Bedrijven misbruiken zingeving
Zingeving van het eten van een ijsje lijkt misschien extreem. Maar we komen dagelijks voorbeelden tegen van bedrijven die zingeving voor eigen gewin proberen te gebruiken. In Siracusa op Sicilië, waar ik dit schrijf, deelt supermarkt COOP folders uit met de vraag: Può una buona spesa cambiare il mondo? Kan boodschappen doen – natuurlijk bij COOP… – de wereld veranderen? Wij denken écht dat het kan, dicteert COOP zélf het antwoord…
Dichter bij huis zijn ook talloze voorbeelden te vinden. Bankieren bij staatsbank ABN AMRO bevordert gelijke kansen. Gas en licht afnemen van energiereus Vattenfall leidt tot een fossielvrij leven binnen één generatie. Verzekeren bij Klaverblad gaat niet om geld, maar om mensen. Want deze verzekeraar ‘is er voor mensen (ja, voor wie anders…?), zodat ze prettig en onbezorgd kunnen samenleven…’ Zelfs de autohandel wordt voor zingeving beloond. Toyota-importeur Louwman won de bronzen Esprix award, omdat de jury ‘de maatschappelijke impact’ van de reclamecampagne voor hybride Japanse auto’s ‘zeer overtuigend’ vond….
Na het krijgen van kinderen verrichten vrouwen minder betaalde arbeid dan hun partner. Vanaf dan neemt de loonkloof tussen vrouwen en mannen toe. Als bank zetten we ons in voor gelijke kansen, o.a. door de economische gevolgen van #gendergelijkheid te laten zien.
— ABN AMRO (@ABNAMRO) December 10, 2021
Politici misbruiken zingeving
Zingeving veronderstelt dat het leven zin heeft en dat we die zin kunnen vinden en nastreven. Door onze boodschappen bij COOP te doen, bij ABN AMRO te bankieren, van Vattenfall energie af te nemen, ons bij Klaverblad te verzekeren en in een hybride Toyota rond te rijden… Dat is een onjuiste veronderstelling volgens de filosoof Friedrich Nietzsche, die sinds zijn leven in de tweede helft van de negentiende eeuw niets aan actualiteit heeft verloren. Zelfs bij God is de zin van het leven niet te vinden, houdt de Duitse filosoof ons voor met zijn uitspraak ‘God is dood’. Nietzsches inzichten zijn helaas niet besteed aan Haagse partijpolitici.
Motto’s
De opeenvolgende motto’s van de kabinetten Rutte I tot en met IV spreken daarvan boekdelen:
- Vrijheid en verantwoordelijkheid (Rutte I)
- Bruggen slaan (Rutte II)
- Vertrouwen in de toekomst (Rutte III)
- Omzien naar elkaar en vooruitkijken naar de toekomst (Rutte IV).
Motto’s die koste wat kost zin proberen geven aan kabinetten en het beleid dat zij gaan uitvoeren. Individuele partijpolitici gaan zo mogelijk nog verder. D66-leider Sigrid Kaag spant de kroon. Zij gaat er op sociale media prat op dat het nieuwe regeerakkoord niet alleen goed is voor haar partij, maar voor heel Nederland. In die volgorde…?! God mag dan dood zijn, Kaag en haar politieke kompanen nemen zijn plaats als zingever met alle plezier in…
Wij zijn de onderhandelingen over dit akkoord begonnen met het motto ‘we doen het goed, of we doen het niet’. Ik denk dat het akkoord dat wij vandaag hebben gepresenteerd niet alleen voor mijn partij goed is. Maar voor heel Nederland. pic.twitter.com/xYyTwhZVoQ
— Sigrid Kaag (@SigridKaag) December 15, 2021
Opgewekt nihilisme
Nietzsche brengt ons terug bij de nihilist in de titel van het boek De Opgewekte Nihilist. Er zullen maar weinig lezers zijn die nihilisme in verband brengen met opgewektheid. Integendeel. De ontkenning van een doel, betekenis en waarde in het leven jaagt velen eerder angst aan. Toch is het heel bevrijdend om je te ontdoen van doel, moraal en deugd die je door anderen zijn opgelegd of voorgeschreven. Door opvoeders, geloof, milieu, opleiding, maatschappij, media, politiek of daardoor in het leven geroepen structuren en instituties.
Zoals de Russische schrijver Toergenjev in zijn boek Vaders en Zonen beschrijft: “Een nihilist, dat is iemand die niet buigt voor autoriteiten, iemand die geen principe zomaar op goed geloof aanneemt, hoe goed en eerbiedwaardig het ook moge zijn…”. De mens dus die – in de woorden van Nietzsche – Heer is over zijn eigen gedachten en geen Slaaf van gedachten van anderen. Met een eigen moraal en zelfgekozen deugden in plaats van een absolute moraal en universele, algemeen geldende deugden. Herenmoraal in plaats van Slavenmoraal.
Spinoza: deugd is wat je sterker maakt
Nietzsche was daarin al voorgegaan door de grootste Nederlandse filosoof Spinoza. Hij kwam tot het inzicht dat moraal en deugd op grond waarvan we goed en kwaad onderscheiden géén collectieve, universele en dus een voor alles en iedereen geldende, maar een individuele aangelegenheid is.
Deugd is voor Spinoza dat waar je sterker van wordt, ondeugd daarentegen dat wat je verzwakt. En dat betekent dat wat voor de één een deugd is voor de ander een ondeugd kan zijn! Wat voor de één goed is voor de ander kwaad kan zijn. “Er is niets dat wij begeren omdat wij het goed oordelen, doch wij noemen integendeel datgene goed, wat wij begeren”, leert Spinoza ons. En dat is niet voor iedereen hetzelfde.
COVID-discussies
De felle discussies tussen wel en niet gevaccineerden over maatregelen om Covid-19 te beheersen, zoals 1G, 2G of 3G, zijn daarvan een actueel voorbeeld. Die discussies zouden dan ook niet hoeven te ontaarden in moddergooien, maar kunnen leiden tot wederzijds begrip van elkaars positie en belangen.
De @christenunie bewijst het gelijk van Spinoza weer eens en dát is mooi meegenomen👇
"Er is niets dat wij begeren omdat wij het goed oordelen, doch wij noemen integendeel datgene goed, wat wij begeren" https://t.co/4QvaM5XGTs
— HSArbeidsvoorwaarden 🇮🇹🤝🇳🇱 (@HenkStrating) January 9, 2022
Het betekent ook dat de politici, in kabinet en Tweede Kamer, zich niet langer kunnen beroepen op de algemeen geldende moraal en deugden en daarvan afgeleide regeerakkoorden, maar de verschillende posities en belangen van àlle betrokkenen voortdurend zorgvuldig tegen elkaar moeten afwegen. Kom daar eens om in de Haagse partijpolitieke arena. Haagse politici, zoals ChristenUnie-leider Segers, gebruiken zogenaamde algemeen geldende waarden, moraal en deugden maar al te graag om hun éigen politieke keuzes daaraan te verbinden (en die van anderen daarvan natuurlijk uit te sluiten) en proberen die zo boven iedere discussie te verheffen.
Wijsheid van Kierkegaard die ik me bij het begin van een nieuwe coalitie weer ter harte neem:
‘Stuur op de sterren die vaststaan, niet op golven die weer verdwijnen.’Politieke keuzes kun je beter baseren op waarden – rechtvaardigheid, naastenliefde – dan op de waan van de dag. https://t.co/zPrMYihYzX
— Gert-Jan Segers (@gertjansegers) January 9, 2022
Geen zin en geen zinloosheid
De Opgewekte Nihilist beschrijft hoe het inzicht dat het leven geen ‘ingebouwde’ zin heeft en het ook geen zin heeft om die eraan te willen te geven, ruimte geeft voor het maken van éigen afwegingen en keuzes. De Opgewekte Nihilist stippelt zijn eigen weg door het leven uit en gaat die weg. Onafhankelijk van de opvattingen van anderen. Met vallen en opstaan. In voor- en tegenspoed. In de wetenschap dat in een wereld zonder zingeving met de zin ook de zinloosheid verdwenen is…
Over de auteur
-
Henk Strating is oprichter van HS ARBEIDSVOORWAARDEN CAO-advies & onderhandelingen en schreef het boek 10 JAAR PUZZELEN over de Nederlandse arbeidsverhoudingen in de periode 2007-2017.
Te bestellen op https://www.bol.com
De kern van de huidige politiek is inderdaad dat de regering voortdurend voorschrijft op welke manier de burger zingeving moet vinden in het leven (vergelijk de dwang van het vorige artikel).
Zingeving is de betekenis die een mens beleeft doordat hij zelf zijn leven vorm kan geven.
De belangrijkste voorwaarde daarvoor is vrijheid om die naar eigen inzicht in te vullen en na te streven.
Wat er al jaren gebeurt in Nederland is dat een overheid steeds verder gaat in het voorschrijven van zingeving aan de burger: wij MOETEN het klimaat verbeteren, wij MOETEN het Amazonegebied, en Afrika, en Afghanistan redden, en de ijsbeer.
De politici vertellen ons dat wij MOETEN inzien dat we verkeerd leven, dat we MOETEN delen met de rest van de wereld, en dat we MOETEN denken dat moslims vredelievend zijn.
Weinig politici vragen ons wat wij zelf denken. Wat wij zelf zinvol vinden. Of het verenigbaar is met zelfbehoud om elk jaar duizenden migranten toe te laten die afwijzend staan tegenover democratie, scheiding van geloof en staat, homo’s, mensenrechten.
Zingeving kan niet opgelegd worden, kun je alleen zelf vinden, want zingeving is direct verbonden met zelfbehoud. En in dat laatste zijn de regeringspartijen niet in geïnteresseerd.
Ik denk Andre, dat je heel goed hebt opgemerkt, dat onze leiders alleen maar het MOETEN voorschrijven van dat wat zij zinvol vinden en daarom dus zinvol voor iedereen MOET zijn.
Daarmee geef je kernachtig aan, dat de overheid dus dwangmatig oplegt, hoe wij moeten leven.
Ga je terug naar dit artikel, dan wordt daar gesteld, dat God dood is en vervangen door een god, die eist dat iedereen MOET, wat hij oplegt. Exact hetzelfde dus, wat alle religies dwangmatig willen opleggen, ja ook de christelijke religie, die zegt zich te beroepen op de Bijbel, maar dat niet echt doet.
De Bijbel zelf verkondigt vrijheid, aan wie dat ZELF WIL.
Daar zit de crux. Liefde voor en aan elkaar bieden en de ander belangrijker achten dan jezelf.
Het is een keuze die men geheel vrijwillig wel of niet mag maken, maar ik ben er van overtuigd, dat onze maatschappij er heel wat vriendelijker van zou worden, maar ook dat is niet verplicht om te delen.
Meer specifiek gaat het hier om de bijbeltekst Romeinen 2:14 waarin staat dat zij die handelen naar hun natuur en zodoende naar de wet handelen gelijk zijn aan hen die de (christelijke) wet kennen en ook zo handelen. Deze tekst is de bron van gelijkstelling tussen christenen en de niet-christelijke natuurreligies.
De strekking van de tekst 2:14 staat lijnrecht tegenover bijv. soera 2 De Koe uit de koran, die nadrukkelijk stelt dat het kalifaat over de hele wereld moet worden verspreid. En dat atheïsten en polytheïsten bestreden moeten worden (na hen bekering te hebben aangeboden, uiteraard).
De beste dingen in mijn leven heb ik geleerd tijdens mijn vele motorreizen over deze gestoffeerde aardbol. Het mooiste aan lange motorreizen is dat je absoluut niet weet laat staan ook maar überhaupt kunt voorspellen wat de volgende reisdag zal gaan brengen. Het mooiste voorbeeld van het verschil in mindset tussen die van mij en andere mensen kwam aan het licht tijdens een motorreis door de oude USSR net rondom de val van De Muur. Net nadat we bij Brest de USSR binnen waren gereden werd ons verteld dat er vrijwel nergens benzine te krijgen was en dat terwijl we nog zo’n ruim 5.000 km voor de boeg hadden op en neer naar Tbilisi. Mijn Duitse motorvriend raakte al vrij snel in paniek en is dat eigenlijk de hele weg blijven doen. Ik had daar totaal geen last van want ik vertrouwde erop dat we met behulp van de Russen, Oekraïners, Osseten (en andere Kaukasische bewoners) en Georgiërs aan benzine zouden komen. En inderdaad kwamen we op de meest onmogelijke en werkelijk totaal idiote manieren steeds weer aan benzine zelfs toen het einde motorreis leek te worden stopte er plotseling een auto die onze benzine-tanken vol gooide met de jerrycans uit zijn kofferbak en zonder dat we iets hoefden te betalen verder reed uitroepend ‘Do Svidaniya’ waar wij grappend later Do SviDaantje van maakten. Het werd een totaal bizarre motorreis en eigenlijk ws het ook een onmogelijke motorreis want op het moment dt wij daar reden was het op papier verboden om op de motor door de USSR te rijden. De truc was dat je bij het aanvragen van een visum moest zeggen dat je met ‘Own transport’ ging en nooit het woord ‘Motor’ moest noemen want dan kreeg je geen toestemming = geen visum.
De wijsheid zat ‘m in de totaal open mindset die ik had. Ik ging er blind vanuit dat we altijd geholpen zouden worden.
Zin geven aan het leven is een filosofisch onderwerp. Natuur geeft levende wezens geen zingeving alleen het leven zelf en de overlevingsdrang. Het leven bestaat in principe alleen uit zichzelf voeden, slapen en vermenigvuldigen. Door de hoger ontwikkelde denkvermogen kan de mens tot verschil met een dier het leven ook een andere invulling geven dan alleen zichzelf in leven te houden. Daarmee is de mens een controversieel experiment van de natuur. Als enige soort heeft de mens geen natuurlijke vijand heeft behalve hoogstens zichzelf. Waarschijnlijk is alleen de groeiende populatie hetgeen wat hem tot zijn eigen natuurlijke vijand kan maken. Omdat het leven op zich geen zin als zodanig heeft is het onzin wat de politieke partijen of bedrijven ons willen aanpraten. De politiek geeft hoogstens een richtlijn om als groep te leven en de bedrijven houden ons in leven met hun levensmiddelen waarbij het werken als nodige levensbezigheid wordt geëist met behulp van steeds verder ontwikkelende techniek. De mens is de enige levende wezen die om over vrije tijd beschikt en deze door zijn denkvermogen kan vullen met geleerde bezigheden. Maar is dat hetgeen waarvoor het leven bedoeld is of is het niet meer een toevallige uitvloeisel van de ontwikkeling? Een dier leeft tenslotte ook zijn leven en is die minder zinvoller omdat ie minder inhoud heeft? Had de mens überhaupt moeten ontstaan? Politieke kreten of schreeuwende reclames hebben daar in ieder geval niets mee te maken. Al die menselijke activiteiten leveren het leven geen zin maar hoogstens een invulling die dan als zinvol wordt gezien.
Geloof niet in iets, simpelweg omdat je het gehoord hebt. Geloof niet in iets, simpelweg omdat er door velen over gepraat en gekletst wordt. Geloof niet in iets omdat het simpelweg in uw religieuze boeken staat geschreven. Geloof niet in iets slechts vanwege het gezag van uw leraren en ouders. Geloof niet in tradities, omdat ze voor vele generaties werden overgeleverd. Maar na observatie en analyse, wanneer u vind dat alles gelijk staat met de reden en bevorderlijk is voor het goede en het voordeel is van één en allen, keur het goed en leef ernaar. — Boeddha.
Briljant artikel! Als de mogelijkheid er was gaf ik meer dan de toegestane 5 sterren.
Uit angst dat het leven zinloos zou zijn werd de zingeving geboren. De zingeving heeft als basis dat er een groter goed bestaat. Voor sommigen is dat een religie, voor anderen een ideologie of de maatschappij, maar allen resulteren ze in een verantwoordelijkheidsgevoel jegens vreemden. Onder het motto “Samen Strijden” wordt er een emotionele en sociale connectie aangegaan met diezelfde vreemden. Waar het fout gaat is als die connectie niet vrijblijvend is maar wordt opgelegd of opgeëist.
“Alles dat mij door de strot wordt geduwd doet mij kokhalzen.” Bij elke vorm van drang/dwang ontstaat er automatisch een tegenreactie, namelijk weerstand.
Samen strijden is soms samen overwinnen, maar meestal samen sterven. Ik doe niet mee, strijden voor een hoger doel is zo zinloos als het leven zelf, ik hoef niet te winnen en sterven doe ik liever alleen.
You own nothing and you will be happy.
Zo, over deze tekst kan ik weer eens nadenken. Al zo’n kleine 40 jaar ben ik in gevecht met Spinoza. Soms ben ik het met hem oneens en een jaar later omarm ik dezelfde zin of gedachte. De relatie met F. Nietzche had ik niet gelegd. Wat ik al zei, tijd om weer eens te denken.
De zin in de Tweet hierboven: “De oplossing is inzien dat niks betekenis heeft en niks ertoe doet.” Kan jij je hierin vinden? vind ik dan ook totaal kansloos. Tijdens mijn motorreizen kwam ik erachter dat de enige reden dat ik steeds op de meest onmogelijk momenten steeds weer geholpen werd kwam omdat ik zelf exact hetzelfde doe voor anderen die ik in een dergelijke situatie tegen zou komen. Ik zeg dan ook altijd tegen beginnende motorreizigers: “Engeltjes bestaan!” maar alleen als jij zelf ook zo bent en er zelf ook in gelooft. Het meest bizarre moment wat ik ooit heb meegemaakt was in de woestijn van Iran naar Pakistan. Ik was op een veel te laat tijdstip alsnog gaan rijden en ben toen bijna over de kop geslagen in het donker. Het had mijn dood kunnen worden maar gelukkig viel ik alleen maar. Maar toen kreeg ik mijn zwaar bepakte motor met geen mogelijkheid meer overeind. Wat nu? alsnog einde verhaal einde Daan? Nee het leek wel alsof er een 4WD uit de lucht kwam vallen want ineens stond er vanuit het niets een 4WD met een man en zijn zoontje erin naast mij en die hebben mij overeind geholpen. Ze zijn daarna voor mij uit gereden. Zo heb ik toch het eerste dorpje Dalbandin kunnen bereiken. Ik kan nog meer voorbeelden geven van onmogelijke situaties waar redding ver weg leek maar het onmogelijke toch weer gebeurde. Doet echt niets ertoe? Ik weiger dat te geloven gezien alles wat ik meegemaakt heb, en daar zaten hele mooie momenten bij die in mijn geheugen gegrift staan. Zinvolle momenten wel te verstaan! Nietzsche was voor mij dan ook geen filosoof maar een domme nihilist die helemaal niets van het leven snapte in tegenstelling tot Spinoza.
Begrijp me niet verkeerd, ik heb alle respect voor u en uw levenskeuzes. Vraag: als u zichzelf in een situatie brengt waarbij overleving afhankelijk is van hulp van anderen, dan bestaan er engeltjes? Of worden gewone mensen engeltjes omdat u de hulp nodig heeft? En als de hulp niet verschijnt? Wat nu als u uw avonturen niet had overleefd? Zou de wereld dan anders zijn gaan draaien. Zou er iets wezenlijke veranderd zijn? Weet u zeker dat uw leven (of het mijn) ertoe doet?
Wie inzoomt ziet overal waarde in. We doen het namelijk de hele dag door, waarde toekennen aan dingen/mensen/situaties. En ook de termen zinloos en zinvol zijn waardeoordelen, door iedereen vrij te gebruiken.
Ik gun iedereen het allerbeste, maar in mijn ogen doen al onze levens er niet toe. Het hele menselijke ras niet.
Prima! Maar is dit geen oude wijn in nieuwe zakken? Volgens mij “Baghwan”-teksten, uiteindelijk vulde die meneer het weer wat anders in opdat de nieuwe wijn in zijn zakken vloeide…in mijn ogen zou ieder weldenkend mens idd zo moeten denken, doen en handelen, maar ja, het woord “weldenkend” zegt eigenlijk alles…
Do what you like…….. and like what you do!
Dat moraliteit een individuele keuze is, is zo vrees ik een onhoudbaar concept. Moraliteit immers, doe je altijd in samenhang met andere mensen. Alleen wanneer je als een kluizenaar leeft kun je je eigen moraliteit in elkaar draaien, waar anderen dan naar mogen raden. Het is juist de functie van moraliteit dat deze gedeeld wordt door je omgeving zodat je niet voor onaangename verrassingen komt te staan. Brildragers zijn intellectuelen die in heropvoedingskampen gestopt moeten worden bv. De afwijkende moraliteit die de politiek aan het volk wil opleggen bewijst de noodzaak van een gedeelde moraal.
Ik begrijp de reactie. De moraliteit in samenhang met anderen is de moraliteit die voortvloeit uit het sociaal contract (gewoontes, recht, instituties).
De moraliteit die we kennen is de individuele moraliteit, de eigen opvattingen. Die van de anderen kunnen we hooguit veronderstellen. Je kunt niet in hun hoofd kijken in hoeverre ze ook menen wat ze zeggen.
Juist omdat er een verschil is tussen gekende en veronderstelde moraliteit, hebben denkers (met name Hobbes) het sociaal contract bedacht om tot een afstemming te komen van individuele en collectieve moraliteit. Er moet nu eenmaal een minimale basis zijn waarover de leden van de collectiviteit het eens zijn om voortdurende geschillen te voorkomen, terwijl tegelijkertijd de collectieve moraliteit niet zo stringent en veelomvattend mag worden opgelegd dat het de individuele moraliteit ondermijnt – en daarmee de zingeving.
Het opleggen van collectieve moraliteit die het individuele in hoge mate verdringt is een situatie die vooral in socialistische landen veel voorkomt en de reden van de ondergang van de USSR. Als de collectieve moraliteit de zingeving bij het individu wegneemt, kan dat niet zonder gevolgen blijven.
Op het gevaar af in semantiek te vervallen, het sociale contract bestaat niet: niemand heeft het ooit gezien, niemand weet wat er instaat, laat staan dat iemand het ondertekend heeft of weet hoe het op te zeggen. Het sociale contract is het ultieme wurgcontract. Moraliteit is het gevolg van afspraken die mensen met elkaar gemaakt hebben om prettiger met elkaar te kunnen samenleven, om een high trust society te hebben. Vaak zijn die afspraken later gecodificeerd in religieuze dogma’s. Individuele moraliteit bestaat dan niet en is evenmin erg zinvol. Wel kun je binnen de groepsmoraliteit individuele keuzes maken. Maar dat is wat anders dan het complex aan normen, waarden en gebruiken wat we moraliteit noemen. We zijn het eens dat politici trachten dat morele complex, wat overigens heel succesvol is gebleken, trachten te vormen naar hun eigen, globalistische idealen.
“het sociale contract bestaat niet: ”
Lijkt me in tegenspraak met:
“Moraliteit is het gevolg van afspraken die mensen met elkaar gemaakt ”
Ik zie niet hoe mensen afspraken met elkaar kunnen maken zonder een sociaal contract aan te gaan.
In Nederland en andere landen zijn er wetten, een vertegenwoordigend lichaam van politici, verkiezingen: dit zijn allemaal onderdelen van het sociaal contract.
“Individuele moraliteit bestaat dan niet en is evenmin erg zinvol. ”
Individuele moraliteit wijkt vaak af van de collectieve, bijvoorbeeld inzake onderwerpen als doodstraf, basisloon, rechten van minderheden. Dat het individu zich min of meer neerlegt bij de collectieve mening van het moment, is een andere kwestie. Juist vanwege het verschil tussen individuele en collectieve moraliteit hebben we regelmatige verkiezingen ingesteld om daarmee de overgang van de ene vorm van collectieve moraliteit naar een andere te vergemakkelijken. Als individuele moraliteit niet zou bestaan, zouden verkiezingen zinloos zijn, want de collectieve moraliteit is immers al vastgelegd daarvoor.
“Maar dat is wat anders dan het complex aan normen, waarden en gebruiken wat we moraliteit noemen”
Als die individuele keuzes binnen de groepsmoraliteit vallen dan zijn ze toch een moraliteit? Als in een verzameling van individuele moraliteit elementen x,y,z ontbreken die in een verzameling van collectieve moraliteit wél voorkomen, betekent dat niet automatisch dat het plotseling geen moraliteit zou zijn.
Bij een contract denk ik aan een vel papier waarop je rechten en je plichten staan beschreven. Plus wat er gebeurt als een der partijen zijn plichten niet nakomt. Een sociaal contract van dien aard heb ik nog nooit gezien. Jij noemt het sociale contract het complex van volk en overheid waarbij diezelfde overheid de collectieve moraliteit in wetten tot uitvoer brengt en waar het volk de regering kan corrigeren middels verkiezingen. In die zin zijn de representatieve democratie en een sociaal contract hetzelfde ding. Ik hang dus een andere definitie aan. Verder, de overheid heeft zich nog nooit iets aangetrokken van het volk. De gedachte dat democratie overeenkomt met: het volk bestuurt, is een mythe, een kletspraat om burgers zoet te houden zodat ze braaf belasting blijven betalen.
‘Heer over eigen gedachten’, ‘Herenmoraal’. Klinkt als oversneden willekeur allemaal. Ieder is z’n eigen godheid (en de juf en meester mogen knielen).
Alternatieve suggestie: In de bijbel staan de ’10 woorden’. Geschreven in steen en als een universeel moreel kompas voor iedereen, destijds rondgedragen door het volk van Israël. Samenvatting daarvan: ‘Hou van God en hou van je naaste als van jezelf’.
Mocht er nu een opgewekte nihilisme-adept kunnen laten zien dat hij op commando z’n eigen haar kan laten groeien, dan zou dat zijn discours versterken. Dan reageer ik ook graag met een opgewekte smiley 😄.
Mooi artikel.
Want zijn wij geen immoralisten!?
Het grote gevaar van deze tijd is dat de ‘verbindingspartij’ de D66 het politieke midden van de CDA heeft overgenomen, niet zonder gevolgen; de bijbel heeft plaatsgemaakt voor wetenschap. Hoeveel religie kleeft er aan de hedendaagse wetenschap? Creëren kuddedieren niet elke keer weer opnieuw goden? En is in het ongelijke speelveld geen nieuwe God wetenschap gecreëerd? En hebben we met Ollongren geen minister van Waarheid waaraan we ons ‘moeten’ verbinden? Laten dit soort lieden in het gevolg priesters noemen! En Hugo de Jonge niet te vergeten.
Verteld Nietzsche je niet het tegenovergestelde dan wat de D66 Beoogd? Dien je niet eerst te ontbinden om jezelf als individu te ontdekken? Nietzsche heeft ongetwijfeld een speciaal plekje weggelegd voor de leraar, een leraar stopt zijn hele hebben houden in de leerling, inclusief zichzelf; het tilt de leerling boven zichzelf uit en draagt ‘zorg’ dat het individu straks, later, zijn eigen vruchten aan de boom heeft hangen. Vertel mij; welke vruchten hebben de toekomstige generaties aan hun boom hangen? Priesters! Aan wie zullen wij immoralisten straks de gifbeker schenken, want willen wij een dergelijke eeuwige wederkeer? Want als de dag komt, zijn dan niet de mooiste woorden; zo wil ik het hebben?
Wan wij zijn immoralisten.
Hoeveel politiek kleeft er aan de hedendaagse wetenschap?
De wetenschap is nu een tool om mensen dingen te laten doen, die andere mensen goed uitkomt.
Dat is niet waar we wetenschap voor hebben, maar ja ook wetenschappers zijn mensen. U begrijpt dan ook meteen dat het allemaal om geld draait.
De wereld is niet volmaakt, de mens is niet volmaakt, ook daar had Nietzsche zo zijn gedachte over. Welk type mens bereikt de top van de kudde?
Met hoeveel scepsis en twijfel zou ik tegenover mijzelf staan, hoe terughoudend zou ik zijn in mijn handelen, in het ventileren van mijn ideeën als ik in de schoenen zou staan van Rutte, Kaag, de Jonge en dergelijke en beslist over de vrijheid en onvrijheid van zoveel mensen?
Ik heb zo mijn eigen persoonlijke ervaringen. Terugkijkend op het afgelopen jaar sprong Hugo d Jonge net iets boven de rest van het plebejische uit. Zijn persoonlijkheid, zijn houding, zijn handelen, dat heeft mij diep in mijn mens-zijn geraakt. Door zo iemand wens je absoluut niet geregeerd te worden, die wens je niet als ‘autoriteit’ boven je te hebben staan, je zou willen dat de maatschappij beschermd wordt tegen een dergelijk individu.
Het is een bepaald type mens dat de hedendaagse wetenschap bepaald.