Nederland wordt rechtser en conservatiever

De verkiezingen zijn over minder dan twee maanden. Voor politieke partijen draait het nu om scoren. Je scoort door het raken van de kiezers. Het is dus cruciaal om te weten waar de voorkeuren van de kiezers liggen. Op deze manier kan er een verbinding worden gemaakt tussen het verkiezingsprogramma en de kiezersmarkt.

Een mooi voorbeeld hiervan zagen we in het Islam-manifest van de SGP, dat probeert de kiezer te raken die gematigd negatief staat ten opzichte van de Islam. Maar waar zit die zogenaamde “sweetspot” op dit moment? Hieronder de analyse en de conclusies.

Analyses
Toen de verschillende verkiezingsprogramma’s uitkwamen heb ik per partij een analyse geschreven. Deze partijen doen nu ook weer mee. Het gaat om de analyses van 50plus, CDA, ChristenUnie, D66,  DENK, Forum voor Democratie, Geenpeil, Groenlinks, Partij voor de Dieren, PvdA, PVV, SGP, SP, VNL en de VVD. Nieuwe Wegen en Artikel 1 zijn niet meegenomen omdat ze geen verkiezingsprogramma hebben gepubliceerd. Na het maken van deze analyses heb ik vaak de vraag gekregen om de programma’s eens naast elkaar te zetten op een inzichtelijke wijze. Ik heb gekozen voor twee basale assen.

Links-rechts
De eerste as is de klassieke links-rechts verdeling. Soms wordt er meewarig over deze indeling gedaan. Toch is het een fundamentele vraag hoe je denkt over de indeling van de maatschappij. Op de polen is er enerzijds linkse gedachte dat het collectief verantwoordelijk is voor iedereen. Dat maatschappelijke problemen door de overheid moeten worden opgelost en dat mensen geholpen moeten worden. Anderzijds is er rechts dat burgers wijst op hun rechten en plichten en een kleine overheid nastreeft. In de linkerwereld wordt er gestreeft naar nivellering, aan de rechterzijde is het meer ieder voor zich. Als we de vijftien partijen naast elkaar zetten komen we dan tot het volgende overzicht:

Zoals uit dit plaatje blijkt is de SP de meest linkse partij van Nederland en VNL de meest rechtse. Een ander opvallende partij is wellicht de PVV, die op het immigratiethema welliswaar rechts scoort, maar op bijvoorbeeld het zorgthema voor veel overheidsingrijpen is. De SGP daarentegen zit vrij rechts op de as doordat zij een kleine overheid wil.

Natiestaat versus Europa
De tweede as waar het merendeel van de discussies over loopt is de as van de soevereiniteit. Veel mensen zijn kritisch op de EU en willen dat er hervormd gaat worden. De PVV wil een Nexit en de oude volkspartijen willen graag langzaam bijsturen. Het CDA en D66 geloven nog steeds onvoorwaardelijk in het Europese project. Deze soevereiniteitsdiscussie kan ook breder worden gezien richting de Nederlandse cultuur. Er zit een sterke correlatie tussen de thema’s Nexit, de euro-discussie, het vreemdelingenbeleid en zelfs de Zwarte Piet-discussie. De basale vraag is: staat Nederland en haar bevolking op de eerste plaats of zijn we eigenlijk een onderdeel van de EU en moeten we continue balanceren tussen allerlei belangen. De vijftien partijen kunnen worden gerangschikt op de volgende manier.

Uit dit overzicht blijkt dat het CDA de meeste eurofiele partij uit Nederland is, gevolgd door D66. Ook de andere grote partijen zoals de PVDA en de VVD zitten aan de globalisatiekant, met aan het andere uiterste van het spectrum de PVV, VNL en het Forum voor Democratie.

Matrix
Het wordt nog interessanter als we beide assen met elkaar verbinden. Op deze manier ontstaan er vier kwadranten. De ChristenUnie zit bijvoorbeeld aan de (centrum-)linkse kant van het spectrum op de links-rechts as. Op de soevereiniteitsas zitten ze aan de (centrum-)natiestaat kant. De ChristenUnie komt hiermee terecht in het conservatief linkse kwadrant. De VVD zit aan de rechterkant van het spectrum en bevindt zich aan de globalisatiekant. Zij komt dus terecht rechtsonder. Op deze manier ontstaat het volgende overzicht:

Verschuivingen
Wanneer we teruggaan naar de verkiezingsuitslag van 2012 en dit vergelijken met de peilingen van 29 januari 2017, dan zien we een opvallende verschuiving optreden. Ik heb dit berekend door de zetels van de partijen die in een kwadrant staan op te tellen. Ook heb ik namen gegeven aan de vier kwadranten: conservatief links, progressief links, conservatief rechts and progressief rechts. Over deze terminologie valt natuurlijk altijd te twisten.

Conservatief rechts
Het kwadrant dat overduidelijk wint is het kwadrant rechtsboven: conservatief rechts. Het zetelaantal in deze box groeit van 18 naar 38 zetels, ten koste van de drie andere kwadranten. Het grootste verlies wordt geleden in het progressief rechts-kwadrant. Als we kijken naar de verschuiving van links naar rechts, dan zien we dat er 8 zetels (66->58) verschuiven van links naar rechts. We zouden dus kunnen stellen dat Nederland 5% (8/150 zetels in de Tweede Kamer) rechtser is geworden in de afgelopen vier jaar. Veel schokkender is de mate waarin Nederland conservatiever is geworden. Er zijn in totaal achttien zetels van de globalisatie- naar de natiestaat-kant verschoven. Nederland is dus volgens mijn berekening dus 12% conservatiever geworden.

Gat in de markt
Met deze informatie in handen gaan we opnieuw kijken naar het derde plaatje waarin de partijen staan weergegeven. Ik constateer dat er nog een grote ruimte is in het winnende kwadrant. Deze ruimte ligt bij het centrum van de matrix: gematigd conservatief rechts. Ik heb dit aangegeven met een ster.

Uit analyses van andere verkiezingen blijkt dat in de laatste weken voor de verkiezingen peilingen nog sterk kunnen veranderen, maar dat in de laatste dagen voor de verkiezingen kiezers richting nuance (het midden) bewegen. Voor de PVV betekent dit dat strategisch gezien er minder op de Nederlandse trom dient te worden geslaan en bijvoorbeeld het belang van international handel kan worden benadrukt.

Het CDA van de andere kant moet de campagne meer nationalistisch maken. De VVD is al begonnen met de beweging naar meer Nederland. Als links haar boodschap niet rechtser weet te verpakken is het hopeloos. De SP heeft een betere uitgangspositie dan Groenlinks in het spectrum, want de SP zit al aan de conservatieve zijde. Slechts een beweging naar rechts voldoet, terwijl Groenlinks ook nog weg zal moeten komen uit de globalisatie.

Nationale belangen
Deze analyse toont ook aan wat de reactie van de kiezer is op Kabinet-Rutte 2. De kiezer maakt een kleine beweging naar rechts en een grote beweging naar meer opkomen voor nationale belangen. De kiezer geeft hiermee een duidelijk signaal af. Het moet dus primair in Nederland over Nederland gaan. Nederland moet met zijn vuist op tafel slaan tijdens discussies rondom de MH17, het Oekraïnereferendum, de (Euro-)-miljarden die naar Griekenland vloeien en de grenzen die wagenwijd openstaan.

===============================================================
Foto: NL-Amsterdam by Werner Bayer is licensed under CC BY 2.0
===============================================================

Over de auteur

Rutger van den Noort

Bedrijfskundige, publicist, ondernemer.

Recent gepubliceerd

Archief

• Klimaat en Milieu17 september 2023Hoezo piekbelasters? Harde stikstofmetingen tonen falen overheidsbeleid aan
• Politiek Internationaal21 mei 2023Bilderberg-conferentie symboliseert gestage neergang van het Westen
• Politiek Nederland31 december 2022We hebben een laf kabinet dat geen enkel probleem durft op te lossen
• Economie6 oktober 2022Remkes’ mislukte zoektocht naar de stikstofsleutel