Het uitdrijven der demoniseringsduivels
Bestrijding laster vergt planmatige aanpak
CC0
In mijn eerste artikel ‘Hoe word je een fascist?’ hebben we kennisgemaakt met het idee van demoniseren en welke instrumenten hiervoor gebruikt worden. In het tweede artikel ‘Hoe te reageren op demonisering’ ging het over de strategieën die de slachtoffers toepassen om om te gaan met demonisering.
We hebben gezien dat die strategieën hun eigen kosten meebrengen en over de linie genomen helemaal niet zo effectief zijn. Nu gaan we het hebben over hoe we als maatschappij het fenomeen van demonisering wel effectief kunnen bestrijden.
Overview
In het proces van demoniseren gaan één of meer benoemers aan de slag met het opbouwen van een casus. Zoals uit deel één van dit drieluik blijkt, worden te ruime definities en oneerlijke instrumenten hierbij niet geschuwd. Zodra de benoemers succesvol een etiket hebben aangebracht, wordt hun boodschap, al dan niet in afgezwakte vorm, door anderen overgepakt.
Het consistent herhalen zorgt dat het etiket zich vasthecht in het onderbewuste van de maatschappij. Het slachtoffer is nu vogelvrij; een baan vinden of houden wordt lastig, vrienden keren zich af, familie veroordeelt de persoon, ‘gezellig’ meedoen mag niet meer en verbale en fysieke bedreigingen zijn aan de orde van de dag. De mening van het slachtoffer wordt afgewimpeld als irrelevant.
Jezelf verdedigen tegen het demoniseren is lastig. In deel twee van dit drieluik geef ik een opsomming van een aantal, grotendeels ineffectieve alsmede dure maatregelen waarop het slachtoffer kan omgaan met de aantijgingen. Wat kunnen we dan wel doen?
Hoeders van de goede naam
Slachtoffers van demonisering zijn doorgaans mensen die hun hoofd boven het maaiveld uitsteken. Zij zijn degenen die zich profileren als opiniemaker of houder van een agenda. Zij zijn de prominenten die het doelwit zijn. Tegenover deze individuen staat het arsenaal van de benoemers, die onevenredig veel tijd kunnen steken in een activiteit die op zichzelf al weinig tijd kost.
De oplossing ligt dan ook in het collectief. Het is de taak van degenen die de gedemoniseerde prominenten hoog in het vaandel hebben om hen te verdedigen. Uit deze groep – de achterban – dienen de beschermers op te staan die zich ontfermen over de goede naam van hun prominenten. Dit hoeft niet eens georganiseerd en kan tot in hoge mate decentraal gebeuren. Het collectief heeft tijd en energie om de prominenten te beschermen, zodat de prominenten zonder afleiding verder kunnen gaan met hun eigen werk. Wacht vooral niet totdat een groep gevormd is; ga aan de slag, onderzoek, schrijf en bewijs het tegendeel. Verbanden krijgen later de gelegenheid uit deze activiteiten te ontstaan.
Onderzoek de casus van de benoemer en pluis alle feiten tot op het bot toe uit. Schrijf de bevindingen in een online artikel en confronteer de benoemer met deze feiten. Zodra de boodschap van de benoemer herhaald wordt, confronteer dan ook de herhalers met de bewijzen.
Zodra iemand over de aantijging tweet, tweet hier dan je tegenbewijs tegenover. Wordt hierover gerapporteerd op een blog, plaats dan in een comment wat er niet aan klopt. Schrijft een krant klakkeloos het verhaal over, stuur dan een ingezonden brief waarin je uitlegt dat ze het verkeerd hebben en eis een rectificatie. Komt het op tv, kom dan met een eigen YouTube video waarin je het item op de spreekwoordelijke snijplank legt. Doel is om iedere onterechte aantijging te voorzien van weerwoord.
Aanklager in de beklaagdenbank
Iemand veroordelen tot iets waarop de maatschappij scherp reageert is geen triviale daad. In tegenstelling tot wat sommigen zeggen, is dit niet slechts kritiek; het is een bewuste poging om iemand in een kwaad daglicht te zetten en daarmee de kracht van de maatschappij te mobiliseren tegen het slachtoffer. Een veroordeling tot fascist, nazi, racist, sexist en wat al niet meer zei, is een bewuste poging om iemand af te schilderen als een overtreder van een taboe. En een vermeend taboe-overtreder wordt hard aangepakt. Zelfs moord is niet uitgesloten.
In het nederlands recht is het niet geoorloofd om zomaar te beweren dat iemand een moordenaar of een pedofiel is. Als je deze j’accuse uitspreekt, dan dien je je zaak te kunnen bepleiten. Een ongefundeerde beschuldiging beschadigt de ander, leidt zelfs mogelijk tot een aanval op diens persoon. Met de etiketten uit mijn eerste artikel is het niet anders.
Een benoemer die ten onrechte de ander neerzet als taboebreker en vervolgens dat weigert te rectificeren, mag hard aangepakt worden. Met het materiaal dat verzameld is door de hoeders kan dit als volgt gerealiseerd worden. Op iedere plaats waar de benoemer zich uit, wordt aangetoond welke uitlatingen de benoemer eerder heeft gedaan en waarom deze niet kloppen. Door consistent te hameren op eerdere, niet gerectificeerde fouten, wordt de kredietwaardigheid van de benoemer ondermijnd. Hiermee wordt het lastiger voor de benoemer om nieuwe slachtoffers te maken.
Langs juridische weg kan de aanklager zelfs aangeklaagd worden voor laster. Het eerder verzamelde materiaal toont de onschuld al aan. Waarom dan niet aan de rechter overlaten hierover een oordeel te vellen?
Rechtszaken zijn duur. De groep die veel te kampen heeft met demonisering kan de kosten voor dit soort zaken onderling spreiden door een stichting in het leven te roepen. De stichting int contributies van de leden en donaties van welwillenden. Met deze financiële bijdragen worden de rechtszaken gefinancierd. De stichting specialiseert zich in lasterzaken en kan, vermits groot genoeg, zich continu bezighouden met lopende zaken. Omdat de benoemers in de beklaagdenbank worden gezet, hebben zij ineens zelf ook wat te verliezen; is hun zaak niet goed onderbouwd dan zal men minder snel de j’accuse durven uitspreken. Dat is precies zoals het hoort. Immers, je beschuldigt ook niet zomaar iemand van pedofilie of moord.
Wijs mensen op consequenties
De benoemer verricht een hoop onderzoek. Weliswaar worden definities opgerekt en feiten uit hun verband getrokken, maar het dossier is bekend bij de benoemer. Herhalers hebben deze achtergrond vaak niet. Uitsluiters ook niet. Zodra de aantijging wordt overgenomen vervalt voor velen de relevantie voor het kennen van de achtergrond. Je kunt uiteraard je twijfels hebben over de beweegredenen van mensen om een boodschap klakkeloos over te nemen. Ongetwijfeld zijn er mensen die dit uit malafide overwegingen doen. Een dergelijke groep is net als de benoemers zelf gedreven door een agenda en zal derhalve lastig te overtuigen zijn.
De groep mensen die handelt uit onwetendheid of onder groepsdruk kunnen we wel wat mee. Allereerst gaat het om het duidelijk maken dat de aantijging niet zo klip en klaar is als de benoemer ons wil laten geloven. Het overleggen van het tegenbewijs helpt in het creëren van een correcter en genuanceerder beeld. Dit vergt een vertrouwensbasis in de communicatie en werkt niet zonder meer bij iedereen. Je zult goed moeten luisteren, door moeten vragen en helder de standpunten van de ander moeten samenvatten voordat je het vertrouwen hebt om je eigen verhaal te doen.
Het bewustzijn dat er consequenties hangen aan het onterecht uitgemaakt worden voor taboebreker is niet vanzelfsprekend. Het is net als pestgedrag, maar met een hogere inzet. Door hieraan mee te doen, maken mensen zich medeschuldig aan de gevolgen van demonisering. Paul Rosenmöller verguisde ooit Pim Fortuyn. Toen Pim Fortuyn vermoord werd, brak Paul Rosenmöller mentaal onder wat hij alleen maar gevoeld kan hebben als zijn morele verzaking. De man had niet kunnen bevroeden dat hij mede het fundament had gelegd voor een politieke moord.
De meeste mensen hebben een goede inborst en zullen nooit willens en wetens meewerken aan de dood van een ander mens. Geef mensen geen excuus om zich te verschuilen achter onwetendheid. Leg ze uit wat de gevolgen zijn van demonisering en hun eigen rol daarin. Maak het concreet met voorbeelden. Geef aan hoe de levens veranderd zijn van hen die hieronder lijden en de mensen om hen heen. Demonisering is geen spelletje. Het is dodelijke ernst.
Sluit niet zomaar uit
Ook jijzelf hebt je verantwoordelijkheid te nemen. Ben je familielid van iemand die gedemoniseerd wordt? In plaats van in een kramp te schieten, neem de moeite om het gesprek met je familielid aan te gaan en je eigen beeld te vormen. Een vriend? Ontvriend hen dan niet omdat anderen zeggen dat ze fout zijn. Trek je eigen conclusies op basis van je eigen weldenkendheid en dialoog. Werkgever? Ontsla ze niet omdat ze de verkeerde mening hebben. Kijk hoe ze hun werk doen en omgaan met klanten. Een landgenoot? Kijk heel goed hoe mensen handelen, dat zegt meer over ze dan wat ze zeggen. Woorden zijn maar woorden; goedkoop. Daden zeggen zoveel meer over hoe iemand echt is. Een individu is nooit de groep. Iedereen verdient objectieve en eerlijke toetsing.
Samengevat
- Onderzoek de onterechte aantijgingen en rapporteer hierover.
- Confronteer de benoemer en de herhalers met het tegenbewijs.
- Gebruik het tegenbewijs om de onbetrouwbaarheid van de benoemer aan te tonen.
- Gebruik het tegenbewijs om een lasterzaak te starten.
- Gebruik een persoonlijk gesprek om een genuanceerd beeld te schetsen.
- Wijs mensen op de gevolgen van demonisering, gebruik concrete voorbeelden.
- Beoordeel mensen op hoe zij zich gedragen, niet op hoe anderen zeggen dat ze zijn.
Conclusie
Het debat moet eerlijk en open gevoerd worden. Partijen die zich er nu makkelijk vanaf maken door onwelgevallige agenda’s en personen buiten het debat te plaatsen, dienen actief tegengewerkt worden. We zullen hun aantijgingen moeten onderzoeken en ze telkens confronteren met het tegenbewijs. Een ieder die de valse beschuldigingen voert, wordt op eenzelfde manier geconfronteerd. Volharden ze in hun onterechte heksenjacht, dan moeten we achter de verspreiders aan, zowel in schrift als juridisch.
Redelijke mensen wijzen we liefdevol op een andere kant van het verhaal en de consequenties van demoniseren. Zelf geven we het goede voorbeeld door mensen als individu en op hun eigen merites te beoordelen. Samen maken we deze maatschappij mooier, beter en sterker, tot een maatschappij waar de rede regeert en de beste ideeën zich bewijzen in de politieke arena.
Tot slot: de komende periode wil ik een reeks portretten neerzetten van gedemoniseerde prominenten. Hierin onderzoek ik de oorspronkelijke aantijgingen en kijk ik naar waar de slachtoffers mee te kampen hebben. Hier kan dus ook uitkomen dat de aantijgingen kloppen. Graag zou ik in contact komen met prominenten die een dergelijk portret weten te waarderen. Als er suggesties zijn voor kandidaten voor deze portretten of mensen voelen zich geroepen om te helpen met het onderzoek, dan houd ik me van harte aanbevolen.
Over de auteur
