Verkiezingen Suriname, een nieuwe richting?

Titelfoto: Paramaribo District door Sn Fernandez, gepubliceerd onder CC BY-SA 4.0. Citaatrecht art. 15a Auteurswet.

Maandag 25 mei zijn in Suriname weer de parlementsverkiezingen, die om de vijf jaar plaatsvinden. Indirect is dit ook de presidentsverkiezing, door de getrapte wijze van kiezen van het staatshoofd. Welke mogelijke uitkomsten zijn er en wat zijn de onderliggende verklaringen daarvoor? Een analyse.

🔊 Beluister dit artikel

Al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw ben ik trouw volger van de Surinaamse politiek. In die tijd kocht ik vaak de Weekkrant Suriname en verslond de columns van o.a. wijlen Wilfred Lionarons, een publicist en uitgever die verdreven was door het Bouterse-regime. Of van André Haakmat, een politieke insider die superminister was kort na de Sergeantencoup van 1980 en die evenals Lionarons maar net op tijd weg kon komen voor de Decembermoorden van 1982.

Toen ik in 1991 door gemeenschappelijke familiebanden de slanke, introverte en nogal mysterieuze rebellenleider Ronnie Brunswijk ontmoette, werd mijn belangstelling nog meer getriggerd. Brunswijk is inmiddels wat meer gezet, zowel in Suriname als in Nederland omstreden (hij moet hier nog een straf uitzitten vanwege een veroordeling voor drugshandel) en is één van de politieke tenoren die een beslissende rol zal spelen.

Bouterse of Santokhi?

De verkiezing lijkt vooral een strijd te worden tussen voormalig legerleider Desi Bouterse (NDP) en voormalig politiecommissaris Chan Santokhi (VHP), met als inzet het presidentschap. In Suriname wordt wel gepeild maar vooral in kiesdistrict Paramaribo. Daar zijn 17 van de in totaal 51 parlementszetels te verdelen. Blijkens de peilingen zijn NDP en VHP daar ongeveer even sterk en zouden beide vier van de 17 zetels bemachtigen. In de overige districten zijn 34 zetels te verdelen en aangezien daar niet of nauwelijks wordt gepeild, is de uitslag moeilijk te voorspellen.

Complexe verkiezing

Daar komt nog bij dat de presidentsverkiezing volgend op de verkiezingen van het parlement complex is. Eerst mag het parlement stemmen. Als na twee rondes geen kandidaat een tweederde meerderheid heeft moet de Verenigde Volksvergadering, een geheel van bijna duizend volksvertegenwoordigers van zowel nationaal als regionaal niveau, het laatste woord spreken. De ervaring is dat dit een onvoorspelbaar gebeuren is waarbij partijen maar ook individuele politici op het laatste moment stuivertje kunnen wisselen. Het kan dus wel even duren, voordat we weten wie de nieuwe president is.

Ik sprak @StevenCoutinho1 bankdirecteur vd grootste bank van #Suriname over de misstanden & aankomende verkiezingen in zijn land. ,,Als we ons zelfbeeld, en ons idee van wie we zijn en wat we kunnen niet aanpaken maakt het niet uit wie er aan de macht is.” https://t.co/9zZAfJKr9z

— Nina Jurna (@NinaJurna) May 19, 2020

In het voordeel van Santokhi lijkt te spreken dat de economische situatie in Suriname slecht is na tien jaar Bouterse en nu nog verergerd wordt door de coronacrisis. Ook zijn er recent financiële schandalen geweest, waarbij zelfs de Governor van de Centrale Bank is aangehouden vanwege corruptie. De procureur-generaal stelde ook minister van Financiën Hoefdraad in beschuldiging, maar het parlement houdt dat tegen.

Linkspopulistisch

Bouterse voert een linkspopulistisch beleid dat lijkt op een variant van het Venezolaanse, een land waarmee hij nauwe betrekkingen onderhoudt. Hij wordt daarin gesteund door delen van het volk, maar ook door een partij-elite die zichzelf mateloos verrijkt. Het land heeft last gehad van enorme inflatie en van allerlei valutaproblemen, die nu weer in hevigheid toenemen. De schulden zijn duizelingwekkend toegenomen.

Als Santokhi president wordt, zal hij de eerste jaren druk doende zijn met een economische herstelprogramma en puinruimen.

Demografische verschuivingen

Een interessant aspect zijn de demografische verschuivingen. In Suriname is sinds de bestuurlijke zelfstandigheid (Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden 1954) een situatie geweest waarbij de Creoolse stadselite de overheid domineerde en de Hindoestaanse elite de handel. Andere bevolkingsgroepen zoals Marrons (Bosnegers) en Javanen speelden de tweede viool. In die tijd vormden Creolen en Hindoestanen beide ongeveer 30% van de bevolking, Javanen en Marrons ieder ongeveer 10%.

Dat plaatje is veranderd. Blijkens recente tellingen zijn de percentages van de bevolking die ca. 600.000 mensen bedraagt nu ongeveer als volgt: Hindoestanen 27%, Marrons (of Bosnegers) 22%, Creolen 16%, Javanen 14%, Gemengden 13%, Indianen (Inheemsen) 2%, Chinezen 2%, Europeanen 1% en overigen.

Dat betekent dat de Hindoestanen nu de grootste groep zijn, waardoor een Hindoestaanse president (Santokhi) een reële mogelijkheid lijkt. We zien dat Marrons de tweede bevolkingsgroep zijn en dat de Creolen behalve door de Marrons, nu ook bijna ingehaald zijn door de Javanen. Overigens in de revo-periode van de jaren tachtig waren er al twee Hindoestaanse presidenten, maar deze hadden in weinig in te brengen.

Lijstverbinding

Bij deze verkiezingen zijn de ABOP van Ronnie Brunswijk (voornamelijk Marron-aanhang) en Pertjajah Luhur van Paul Somohardjo (voornamelijk Javaanse aanhang) een lijstverbinding aangegaan. Het zou kunnen dat deze twee, als ze goed scoren in de districten, de dealmakers worden die bepalen wie de nieuwe president wordt: Bouterse of Santokhi. Beiden hebben gezworen dat het dan niet Bouterse zal zijn. Ook de traditionele Creoolse partij NPS van ex-president Venetiaan zal Santokhi steunen. Deze partij loopt echter sterk terug de laatste jaren.

Etnische politiek

De Surinaamse politiek is van oudsher sterk etnisch georiënteerd. De NDP van Bouterse die uit de Surinaamse revolutie van 1980 is voortgekomen heeft altijd ingezet op nationaal beleid en dekolonisatie, en is sterk tegen etnische politiek gekant. Deze partij was altijd multi-etnisch van samenstelling. Hier valt zeker veel voor te zeggen, maar de NDP heeft geen beste reputatie op verschillende vlakken en zit met Bouterse als leider, die inmiddels veroordeeld is door de Krijgsraad tot twintig jaar celstraf vanwege zijn betrokkenheid bij de Decembermoorden van 1982.

Niet alleen voor Bouterse, ook voor zn minister van Financiën Hoefdraad zn de komende verkiezingen cruciaal voor t eigen lijfsbehoud. Nu geeft t parlement geen toestemming voor vervolging wegens crimineel wanbeleid, maar hoe is dat na 25 mei? #suriname 🇸🇷 https://t.co/M3EIQQr8lp

— Robert Alting (@RobertAlting) May 19, 2020

Andere partijen zoals de VHP van Santokhi of de ABOP van Brunswijk zijn weliswaar nog deels etnisch georiënteerd, maar proberen wel steeds meer een nationale politiek te voeren en werven actief leden onder andere bevolkingsgroepen.

Kat met negen levens

Hoewel ik de kans van Chan Santokhi op het presidentschap hoog inschat als hij de steun krijgt van Brunswijk en Somohardjo, heb ik geleerd dat je de inmiddels 74-jarige Bouterse nooit moet onderschatten. Deze man die in 1980 aan de macht kwam door steun van de Nederlandse Militaire Missie, is een kat met negen levens die nog steeds door delen van de bevolking gezien wordt als Vader des Vaderlands. Hoe meer er vanuit Nederland op hem wordt afgegeven, hoe populairder hij wordt. We kunnen dus niet uitsluiten dat Bouterse weer voor een verrassing zal zorgen in zijn voordeel.

Strafzaak decembermoorden

Bouterse moet in eigen land een celstraf uitzitten van twintig jaar vanwege de Decembermoorden. Als Bouterse weer president wordt, zal hij vermoedelijk het onlangs door hem opgerichte Constitutioneel Hof inzetten om alsnog tot de amnestieregeling te komen waartoe het Surinaamse parlement eerder besloot, maar waar de Krijgsraad aan voorbij ging. Met Santokhi als president zal Bouterse er niet zo makkelijk vanaf komen. Maar of Santokhi Bouterse en de andere veroordeelden ook werkelijk zal opsluiten, zal de toekomst leren.

Wellicht komt er ook dan een gratieregeling, maar die zal minder voordelig zijn en aan meer voorwaarden gebonden, dan wanneer Bouterse zelf president blijft.

Verhouding met Nederland

Tot slot een woord over de toekomstige verhouding van Suriname met Nederland. Enige spanning zal er altijd zijn tussen een natie van voormalige “gekoloniseerden” en een natie van voormalige “kolonisators”, om het maar even politiek-correct te duiden. Maar Santokhi staat bekend als pro-Nederland en wil graag de diaspora (350.000 Nederlanders hebben een Surinaamse afkomst) een rol geven bij de ontwikkeling van het land. Ook Somohardjo en Brunswijk, hoewel de laatste dus met een veroordeling zit – waar overigens het e.e.a. op valt af te dingen – willen graag een goede relatie met Nederland, gebaseerd op gelijkwaardigheid en samenwerking waar zinvol.

De uitslag van de verkiezingen is daarom ook van belang voor de toekomstige relatie tussen beide landen. De definitieve uitslag kan wel enige dagen op zich laten wachten, aangezien het tellen in de verder gelegen districten soms wat langer duurt. Er zijn ook geruchten dat de verkiezingen uitgesteld worden in verband met de coronacrisis. Ervan uit gaande dat het wel doorgaat, weten we volgende week meer.

Over de auteur

Jan Gajentaan

Amsterdammer in Rotterdam, blogger, schrijver van e-books, voetbalvader, Volvo 940 rijder, in het dagelijks leven Recruitment / Human Resources Consultant.

Recent gepubliceerd

Archief

• Politiek Nederland21 augustus 2023Is Pieter Omtzigt nu echt de langverwachte Verlosser?
• Politiek Nederland18 juli 2023Op weg naar centrumrechtse gezond verstand-coalitie?
• Migratie8 juli 2023Val Rutte-4 over asielbeleid is bewuste strategie VVD
• Politiek Nederland27 juni 2023Wie zijn hier nou eigenlijk de echte extremisten?