Desi Bouterse, de levende postkoloniale paradox
Moedige rechters en nabestaanden Decembermoorden
Titelfoto: Desi Bouterse (2018) door Ministério das Relações Exteriores, Brazil, gepubliceerd onder CC BY-ND 2.0. Citaatrecht art. 15a Auteurswet.
Ik zou geen andere nog steeds in leven zijnde, maar historische figuur kunnen bedenken die zo’n paradoxaal leven heeft geleid als de afgelopen vrijdag door de Surinaamse Krijgsraad tot 20 jaar cel veroordeelde Surinaamse president, Desi Delano Bouterse. De postkoloniale paradox in optima forma.
Terwijl in Nederland het afgelopen weekend druk werd besproken hoe het nu toch wel echt een keer afgelopen zou zijn met Bouterse, arriveerde de president schijnbaar onbekommerd na een staatsbezoek aan China op de luchthaven Johan Adolf Pengel te Suriname. Waar hij een heldenonthaal kreeg van zijn aanhangers die, van oud tot zeer jong, nog altijd idolaat van hem zijn.
“Politieke spelletjes”
Bouterse hield een persconferentie waarin hij een uur relaxed uitleg gaf over zijn staatsbezoek aan China, om pas daarna luchtig in te gaan op vragen over de veroordeling tot 20 jaar cel van de Krijgsraad. Volgens de inmiddels 74-jarige president een “politiek spelletje van Nederland”. Tja. Hoe streng het moreel en juridisch oordeel over deze man ook moge uitvallen, lef kan je hem niet ontzeggen. Een kat met negen levens.
Bouterse en Brunswijk
Schrijver dezes heeft een beetje een “Surinaams” verleden. Door familiebanden kwam ik begin jaren negentig in contact met de toenmalige Surinaamse rebellenleider Ronnie Brunswijk en zijn broers. Vermoedelijk uit behoefte aan avontuur, ik ben er niet trots op, ben ik een tijdje vrij nauw omgegaan met Brunswijk. Daardoor heb ik wel wel een bijzonder inkijkje gekregen in de Surinaamse politiek en het leven van mannen als Bouterse en Brunswijk.
De laatste heeft overigens laten weten dat Bouterse in het licht van de veroordeling, er beter aan zou doen om af te treden. Maar Surinamers weten: als puntje bij paaltje komt, zal Ronnie zijn vroegere baas wel de hand boven het hoofd houden. Zoals het altijd is gegaan, want de twee hebben steeds een haat-liefde verhouding gehad.
Er is de Binnenlandse Oorlog geweest die honderden doden heeft gekost, maar telkens als de één de kans had om de ander een kopje kleiner te maken, deden ze het niet. En ook in duistere zaken wisten Bouterse en Brunswijk elkaar misschien wel te vinden, of sloten een pact om elkaar met rust te laten.
Verkiezingen in 2020
Het is dan ook nog maar de vraag of Bouterse ooit de binnenkant van een cel zal zien. Ook als de veroordeling in hoger beroep bekrachtigd wordt, kan hij zichzelf als president met parlementaire meerderheid, simpelweg gratie geven.
Veel zal afhangen van de verkiezingen van mei 2020. Als die gewonnen worden door Chan Santokhi van de VHP, ziet het er somber uit voor Bouterse. Santokhi zou zelfs een eventuele gratie die Bouterse zichzelf gegeven heeft, ongedaan kunnen maken. Maar of hij de dan ex-president ook daadwerkelijk zal opsluiten, is de vraag. Dat zou mogelijk tot onrust kunnen leiden in het leger en op straat. Wat dat betekent, weten we nog van begin jaren tachtig, waarbij de Nederlandse Militaire Missie in Suriname op zijn minst een zeer dubieuze rol speelde.
Straf uitzitten?
Wat ik proef in de Surinaamse gemeenschap is dat een (vrij grote) minderheid Bouterse door dik en dun steunt, een kleinere minderheid (waaronder ook de meeste nabestaanden, begrijpelijkerwijs) de man om principiële redenen in de cel wil zien, maar de meerderheid neigt naar een oplossing zoals destijds toegepast in Zuid-Afrika: een waarheids- en verzoeningscommissie. Deze zou de waarheid aan het licht moeten brengen en de nabestaanden van de slachtoffers waar mogelijk genoegdoening geven, zowel financieel als moreel in de vorm van eerherstel.
Probleem: hoe vind je mensen in een door-en-door verdeeld en gepolariseerd land, die zulks objectief in goede banen kunnen leiden? Het lijkt een onmogelijke opgave.
Paradoxale figuur
Het tegenstrijdige aan de figuur Bouterse is, dat hij altijd gedijt bij harde kritiek uit Nederland. Ik heb het wel eens vergeleken met de populariteit van de eerste Indonesische president Soekarno in eigen land, waar de aanbidding voor hem alleen maar toenam naarmate hij in Nederland intenser werd gehaat. Het ressentiment van de eeuwenlang onderdrukte mens zoekt een uitweg.
Desi Bouterse is de meest paradoxale figuur die ik ken. Zijn levensloop is zó paradoxaal, dat je het niet had kunnen bedenken. Kolonel Hans Valk, eind jaren zeventig en begin jaren tachtig hoofd van de Nederlandse Militaire Missie in Suriname, zag in de “eenvoudige sportinstructeur” de ideale couppleger en toekomstige legerleider, maar onderschatte zijn politieke ambities.
Uiteindelijk besloot de volgens Valk volstrekt a-politieke Bouterse – na lang treuzelen, en tegencoups uit verschillende richtingen – om de rol van anti-koloniale held te spelen en dus de kant te kiezen van uiterst linkse landen als Cuba, destijds Grenada en later van Venezuela.
Anti-Nederlands sentiment
Zo kon het gebeuren dat de man die vermoedelijk door Nederland gevraagd werd een coup te plegen, zich ontwikkelde tot een politicus en president die gedragen werd door het anti-Nederlandse sentiment in de voormalige kolonie. Een man die Suriname nu al tien jaar regeert, als ware hij de laatste gouverneur: vanuit het presidentieel paleis waar ooit de gouverneur zetelde, zet Bouterse de lijnen uit met steun van een klein kabinet met vertrouwelingen. Ministers hebben weinig macht in zijn regeersysteem: de president neemt ze aan en ontslaat ze alsof het warme broodjes zijn, zoals hij ook deed in de jaren dat hij nog “Bevel” heette.
Kunt u het paradoxaler bedenken?
Andere tijden
Voor wie het niet gezien heeft, de uitzending van Andere Tijden uit 2009 over de machtsgreep van Bouterse is een must om te zien. Overigens, de meeste zaken die geopenbaard werden in deze uitzending waren eind 1982 al bekend door uitstekend journalistiek werk namens Vrij Nederland van wijlen Gerard van Westerloo en Elma Verhey. Met Elma Verhey heb ik kort voor haar onverwachte overlijden nog contact gehad via DM hierover. Volgens Elma was er destijds heel wat aan de hand in Suriname en speelden verschillende inlichtingendiensten, waaronder de Nederlandse, een vies spel. Met soms dodelijke gevolgen.
Draadje over de Demmink > Valk > Bouterse > Februaricoup (1980) link. Valk heeft één keer de waarheid verteld, in dec. 1982 (dus 2 jaar na de coup en pal na Decembermoorden van '82), tegenover VN journalisten Gerard van Westerloo (overleden) en Elma Verhey (onlangs overleden) 1/
— Jan Gajentaan (@jangajentaan) June 7, 2019
Recht spreken
Hoe het ook zij, het is nu aan de Surinamers om recht te spreken en te besluiten hoe zij verder omgaan met de veroordeling van hun president. Gezien de hierboven beschreven postkoloniale paradox, werkt bemoeienis uit Nederland in deze alleen maar averechts: het verhoogt de heldenstatus van een man, die toch het bloed aan zijn handen heeft van een aantal Surinamers.
Overigens ook van een Nederlander: 8 december-slachtoffer Frank Wijngaarde, een fantastische journalist en liefhebbende echtgenoot en vader van twee kinderen, had een Nederlands paspoort. Wat zijn gezin heeft moeten doormaken, is met geen pen te beschrijven. Net als de gezinnen van de Surinaamse slachtoffers.
Tot slot, sluit ik mij aan bij hetgeen Jan Dijkgraaf stelt in zijn Briefje aan alle Surinamers: laat Nederland maar eens openheid geven over onze bemoeienissen bij de Februaricoup van 1980, die onbedoeld uitmondde in de moordpartij van december 1982. Waarvoor Bouterse uiteindelijk dan toch, dankzij de vasthoudendheid van de nabestaanden en de moed van de rechters van de Surinaamse Krijgsraad, is veroordeeld.
Over de auteur
- Amsterdammer in Rotterdam, blogger, schrijver van e-books, voetbalvader, Volvo 940 rijder, in het dagelijks leven Recruitment / Human Resources Consultant.
Recent gepubliceerd
Migratie2023.06.06Immigratie: gedraag je als natiestaat en Take Back Control!
Politiek Nederland2023.05.17Polarisatie politiek debat maakt meer kapot dan je lief is
EU2023.05.03Nederland moet nieuw evenwicht vinden: internationaal én zelfstandig
Politiek Nederland2023.04.21Elitair kabinet sloopt het gewone volk
Een krijgsraad van een mini-leger maar wel met DRIE vrouwelijke rechters – dat zouden we in Nederland niet voor elkaar krijgen.
En verder moet NL inderdaad eerst maar openheid van zaken geven over de bemoeienissen met de coupe van Bouterse. (En terzijde: ook eens naar de rechtstaat hier kijken, die is ook niet altijd even denderend).
Heel erg benieuwd naar de Nederlandse aandeel in de februaricoup van 1980. Er zal vast geen actieve herinnering meer voorhanden zijn. Wij zullen dus niets horen tenzij de bij betrokken landgenoten het boven het belangrijker zullen vinden dan de roetveegpiet en actie ondernemen.
@ Ni28.
Ik kan u vertellen : de mensen in Nederland die hier iets van zouden moeten weten, lijden aan dementie en hebben derhalve geen enkele herinnering aan de gebeurtenissen aldaar.
Ja, karton, dat hebben wij onlangs weer eens meegemaakt. En zij komen er makkelijk mee weg en dat weten zij. Ik heb een artikel van Sid Lukkassen – De neergang van Nederland ontleed en toegelicht op TPO gelezen wat een goede antwoord geeft op al deze vragen.
De hoofdvraag is natuurlijk: wat is het beste voor Suriname? Het irrationele gedrag van de Bouterse aanhang kan natuurlijk niet beloond worden. Bouterse kan het beste zelf opstappen. Als er verkiezingen aan zitten te komen, dan zou dat zo rond die tijd moeten. Hij moet zich dan niet al te zeer met die verkiezingen bemoeien. Gratie is bizar in dit soort situaties, maar wellicht de beste oplossing. Dus opstappen rond de verkiezingen en gratie onder voorwaarde dat hij zich verder nergens meer mee bemoeit of anderen zich ermee namens hem laat bemoeien.