Natuurkunde is niet meer wat het ooit was
Rationele natuurwetenschap dreigt ‘een mening’ te worden
Titelfoto: Natuurkundig experiment – CC0
Ik schrijf graag over natuurkunde. Het is een fantastisch vak, dat een soort Baron von Münchhausen functie vervult: natuurkunde stelt de mensheid in staat zich aan de eigen haren uit het intellectuele moeras van primitiviteit en godsdienst te trekken. Meer dan vierhonderd jaar is natuurkunde een bron van Verlichting geweest. Maar is dat nog zo? Het eerlijke antwoord is nee, en dat is geen conclusie die tot vreugde zou moeten stemmen.
Natuurwetenschap ontwikkelt zich snel. Zaken die je als student leert, zijn belangrijk om je iets van de waardevolle denktrant van de natuurkunde eigen te maken, maar ze verouderen ook snel. Onderwerpen waarin ik nu internationaal erkend expert ben, bestonden zelfs niet in mijn studententijd. Om in je vak bij te blijven en een betekenisvolle rol te kunnen spelen, dien je jezelf te ontwikkelen. Dat is dus geen kwestie van het passieve ‘opgeleid worden’, maar een zaak van permanent actief jezelf opleiden. ‘Hoog opgeleid’ in de natuurkunde betekent dus niet zo veel als je niet vervolgens zelf het heft van je eigen vervolgopleiding in handen neemt.
Verspreiden kennis
In de natuurkunde bestaan twee belangrijke mechanismes om kennis op het vakgebied te verspreiden. Het betreft enerzijds het organiseren van wetenschappelijke conferenties, en anderzijds het publiceren in gerefereede wetenschappelijke tijdschriften. Nieuwe inzichten worden meestal eerst globaal verspreid op congressen van vakgenoten alvorens in meer detail gepubliceerd te worden. Het is evident dat in het belang van de ontwikkeling van de discipline aan de kwaliteit van zowel congressen als ook de wetenschappelijke tijdschriften zeer veel aandacht besteed wordt. Maar gebeurt dat nog?
Congressen
Nog niet zo lang geleden werden wetenschappelijke congressen georganiseerd door leiders op het betreffende deelgebied. Het was een uitgesproken eer en een erkenning van je kwaliteit om door je collega’s verkozen te worden om de organisatie van een belangrijk congres op je te nemen. Het uitnodigen van sprekers was hierbij een cruciaal onderdeel, waarbij gestreefd werd naar het inviteren van die wetenschappers die zich recent op hun gebied onderscheiden hadden door het verrichten van baanbrekende experimenten of het formuleren van belangrijke nieuwe inzichten. Om kennisoverdracht effectief te houden, hanteerden belangrijke congressen vaak een maximaal aantal deelnemers. Om een uitnodiging te ontvangen om als spreker op te treden op een dergelijk congres werd beschouwd als een grote eer.
Beoordeling
Ook natuurwetenschappelijke tijdschriften waren zeer kritisch in hun publicatiebeleid. De redactie van goede tijdschriften bestond standaard uit wetenschappers die hun sporen op het betreffende gebied ruim verdiend hadden. Voordat een ingediend artikel geplaats werd, werd het onderworpen aan een anonieme, maar zeer grondige beoordelingsprocedure door erkende deskundigen. Uiteraard biedt geen enkel beoordelingsproces absolute garanties, maar in de praktijk werd de wetenschappelijke kwaliteit van de goede tijdschriften krachtig bewaakt. In de ontwikkeling van de natuurkunde hebben diverse van dergelijke tijdschriften een essentiële rol gespeeld.
Exotische oorden
Hoe gaat dat tegenwoordig? Om daarvan een beeld te krijgen zou het educatief zijn als de lezer in mijn mailbox kon meekijken. Er gaat vrijwel geen dag voorbij of ik ontvang een uitnodiging voor een of ander congres waarvan het eminente belang bezongen wordt in de meest exotische termen. Ter onderstreping vindt een dergelijk congres ook meestal plaats op zeer exotische plaatsen, en uiteraard in luxe hotels. Wat buitengewoon opvallend is, is dat ik zelden deskundig ben op het vakgebied van de conferentie waarvoor ik uitgenodigd word. Wel wordt in de uitnodiging steevast gerept van mijn indrukwekkende expertise, maar zelf weet ik natuurlijk het beste waar ik wel en niet iets van weet.
Sjoemelindustrie
En dat is doorgaans heel wat minder dan in de bloemrijke taal van de organisatoren gesuggereerd wordt. Aan het eind van de tekst komt dan ook meestal de aap uit de mouw. Als ik maar mijn conferentiebijdrage keurig betaal, zorgt de organisatie er wel voor dat ik een verhaaltje mag houden. Dat ik doorgaans nooit van de organisatoren gehoord heb, die schijnen te werken aan voor mij onbekende universiteiten in landen waar naar mijn ervaring de betreffende deeldiscipline nauwelijks beoefend wordt, draagt allemaal niet bij aan de overtuigingskracht. Helaas, ook het organiseren van natuurwetenschappelijke congressen is verworden tot een sjoemelindustrie van economische artiesten.
Tijdschriften
Maar met de natuurwetenschappelijke tijdschriften is het vast veel beter gesteld. Dacht U?
Helaas moet ik u opnieuw teleurstellen. Opnieuw levert een regelmatige blik in mijn mailbox een inkijkje in hoe ook deze wereld aan verwording ten onder gaat. Met grote regelmaat ontvang ik uitnodigingen om hoofdredacteur te worden van een onbekend tijdschrift op een vakgebied waar ik nauwelijks iets van weet, uitgegeven in een land dat nou niet bekend staat door een bloeiende wetenschapsscene.
Verdienmodel
Het lokkertje is altijd dat ik korting krijg op het bedrag dat elke auteur geacht wordt te betalen als hij een artikel in het betreffende tijdschrift geplaatst krijgt. Uiteraard na een beoordelingsprocedure van dubieuze kwaliteit. In die gevallen waar ik wel expert op het vakgebied ben, zijn vrijwel altijd de leden van de voorgestelde editorial board me totaal onbekend en is de kwaliteit van het gebodene niet indrukwekkend. De nog steeds bestaande goede tijdschriften niet te na gesproken is ook het publiceren van natuurwetenschap een economisch verdienmodel van handige jongens geworden.
‘Een mening’
Hoewel de hierboven beschreven ontwikkelingen voor de toekomst van de natuurwetenschap desastreus zijn en slechts bijdragen aan de verloedering van ons denken, passen ze natuurlijk wel in de afkalvende maatschappelijke status van natuurwetenschap die onze moderne samenleving kenmerkt.
Natuurwetenschap en het rationele probleemoplossende vermogen dat deze wetenschap zo kenmerkt worden niet langer gezien als een belangrijke bijdrage aan de toekomst van onze samenleving. Het is immers allemaal ‘ook maar een mening’.
De prijs die we collectief gaan betalen voor dit waandenken zal hoog blijken te zijn.
Over de auteur
- Prof. Dr. C.A. (Kees) de Lange studeerde wis-, natuur- en sterrenkunde aan de UvA en promoveerde in de Theoretische Chemie in Bristol, UK. Hij is emeritus hoogleraar fysische chemie en chemische fysica aan zowel de UvA als de VU. Zijn research betreft atmosferische chemie en fysica, en magnetische resonantie, alsmede het ontwikkelen van complexe fysische modellen. Zijn onderzoek is vastgelegd in enige honderden publicaties. Hij is tot op de huidige dag actief in wetenschappelijk onderzoek. In de periode 2011-2015 was hij als een van de zeer weinige bèta’s lid van de Eerste Kamer.
Recent gepubliceerd
Economie5 augustus 2020Het is de hoogste tijd voor kernenergie
Economie26 januari 2020De EU is op jacht naar uw geld (2)
Economie22 januari 2020De EU is op jacht naar uw geld (1)
Media12 januari 2020Een nieuwe omroep, een nieuw geluid
Handel, politiek en geloof, soms tegelijk, zijn een gevaar voor de wetenschap geworden. Productie is belangrijker dan kwaliteit. Hoeveel promovendi heeft u, is dat niet naar de lage kant? Hoeveel publicaties heeft u geproduceerd dit jaar? De vragen gaan nooit over het inhoud of kwaliteit. Promoveren doe je tegenwoordig door een statistiek in elkaar te knutselen met een passende omschrijving. Ook wel nuttig maar niet baanbrekend. Met de komst van de islam in Europa schuift langzaam de wetenschap zoals natuurkunde op de tweede plaats en dit wordt door de politieke houding gesterkt. Want wetenschappelijke feiten zeker de natuurkundige kunnen kwetsend zijn voor de gelovigen. Voor de islamieten is wetenschap maar een mening die hun macht in gevaar brengt. Wij schuiven zo terug in de tijd wanneer de wetenschap nog door het geloof onderdrukt werd. De verlichting komt in gevaar en donkere tijden wachten ons tenzij men tijdig wakker geschud wordt.
Hoor ik hier mijn oude natuurkundeleraar, die van het zelfde bouwjaar is, brommen? Er zijn inderdaad perfide krachten in het spel, die maken dat inhoud soms ondergeschikt raakt aan presentatie. En de feiten. Er zijn te veel communicatiedeskundigen op deze wereld, die overal verstand van hebben, behalve van de inhoud. Houd uw stramme rug recht!
Van het staatspersbureau heb ik begrepen dat wij per communistisch decreet van het aardgasnet worden gepleurd en per Stalin-Samsom-bevel aan de warmtepomp moeten.
Onduidelijk is nog welk probleem hiermee precies wordt opgelost, mogelijk wordt dat later nog toegevoegd.
De rekening wordt eerlijk verdeeld.
In zake van het klimaat is het probleem dat er geen discussie geduld wordt. Wetenschap is toch een clash(desnoods ruzie) van meningen die uiteindelijk een uitsluitsel moet geven. Door het politiseren van de wetenschap worden andere meningen in wezen verboden en wetenschappers met die mening zullen moeilijk werk vinden. Het is net of wij opnieuw willen gaan ontkennen dat de aarde draait omdat iemand een mening heeft bepaald. Zo kan het met de klimaatkwestie ook gaan. Geen eenzijdigheid a.u.b. daar is de materie te ingewikkeld voor. Wat Ascher schrijft vind ik correct.
“Reality must take precedence over public relations, for nature cannot be fooled” – Richard P. Feynman Ik vind het onbegrijpelijk dat feiten bij zoveel discussies buiten beschouwing worden gelaten, echt onbegrijpelijk.
Ha ha congressen organiseren en zoveel mogelijk mensen aanschrijven is een verdienmodel die al jaren goed draait. Alleen de organisator wordt er beter van en veel thema´s zijn niet altijd goed gevuld met belangrijke sprekers. Daarnaast schieten de prijzen de pan uit.
prima
Zeer sterk artikel.
Rationeel en logisch nadenken, is inderdaad een probleem geworden……..
Allerlei “farizeeërs” en quasi-“intellektuelen” met verborgen agenda’s
—– samen te vatten als “gelijkschakelende, valse profeten’ —–
overschreeuwen elk gezond verstand.
Laat staan, dat men weet wat wetenschappelijk denken is.
Gewoon al die mails als spam blokkeren. Is een begin.
Betekent de sjoemelindustrie rond natuurwetenschappelijke congressen dat de kwalitatief hoge congressen niet meer georganiseerd worden? Zo ja, waarom niet? U bent natuurlijk niet de enige die het verschil in kwaliteit kunt beoordelen tussen een congres door economische artiesten en een congres georganiseerd door leiders op het betreffende deelgebied.
Voor de wetenschappelijke tijdschriften geldt hetzelfde, wetenschappers zijn toch prima in staat het kaf van het koren te scheiden?
[…] Source: Natuurkunde is niet meer wat het ooit was […]
Natuurkunde is een gereedschap om tot meer kennis te komen. Niet meer en niet minder.
Natuurkunde een bron van verlichting? Massavernietigingswapens, een planeet die kompleet kaalgevreten wordt, een mensheid die steeds arroganter wordt?
Verlichting zit in wijsheid. Geluk zit in hoe we met elkaar omgaan. Niet in de zucht naar steeds meer.
Mooi verhaal.
Maar u bent zelf ook onderdeel van het probleem.
U blijft namelijk maar ontkennen dat er omwille van de eigenschappen van het klimaat een dringende noodzaak is om de co2 emissie te reduceren, ook al is dat al tientallen jaren de duidelijke boodschap van de internationale wetenschappelijke gemeenschap:
http://sites.nationalacademies.org/cs/groups/internationalsite/documents/webpage/international_080856.pdf
Zo draagt u onbedoeld zelf bij aan de ondermijning van het gezag van de wetenschappelijke traditie.
Het zou goed zijn als juist u – als voorvechter van wetenschappelijke discipline – zou stoppen met het minachten van klimatologische kennis die in de wetenschappelijke wereld al lang en breed, en door iedereen, wordt begrepen en erkend.
Ik geloof dat u de zaak omdraait. De klimatologische ‘wetenschap’ legt juist kritische wetenschappelijke stemmen het zwijgen op, ridiculiseert ze of negeert ze. Stemmen die het dogma van de veronderstelde door mensen veroorzaakte klimaatopwarming en CO2-stijging in twijfel trekken. Daarbij krijgt dit narratief ook nog eens de steun van de mainstream-media en de politiek-bestuurlijke elites, zeker in de westelijke wereld. “Klimatologische kennis” is in hoge mate gepolitiseerd. Daarover moet men zich druk maken. Dit smoort het wetenschappelijk debat.
Het meerderheidsargument (“iedereen is het er over eens dat” etc.) is zwak. Wat Einstein betoogde in zijn relaviteitstheorie werd zeker 10 jaar door de 95% van gevestigde natuurwetenschappers ontkend en belachelijk gemaakt. En zo zijn er nog legio voorbeelden te geven. Wetenschappelijke vooruitgang komt juist door een breuk met de gevestigde opvattingen.