Het failliet van internationale samenwerking
Grote schrik afgelopen week in de internationale gemeenschap toen Trump aankondigde binnen een jaar van het huidige klimaatakkoord af te willen. Los van een inhoudelijk oordeel daarover, valt het vooral op hoe licht de nieuwe president van de grootste economie (en vervuiler) ter wereld over internationale verdragen denkt.
Trendbreuk
De nieuwe president wil nieuwe verdragen en niet een ellenlang proces in om zaken te wijzigen. Een radicale trendbreuk in de internationale samenwerking. De paniek in de wereld van internationale betrekkingen is sindsdien alleen maar toegenomen, want na de aankondiging van Brexit lijkt dit nog een schepje extra olie op het vuur. De immer groeiende internationalisering dreigt wellicht te moeten worden herzien en landen lijken meer hun eigen weg te willen volgen. Ondanks lopende afspraken.
Het is soms goed als bestaande structuren vernietigd worden. Soms moet het oude weg om het nieuwe een plaats te geven. Schumpeter heeft daar in zijn theorieën helder over geschreven en creatieve destructie is economische inmiddels behoorlijk ingeburgerd. Ook maatschappelijk zouden we meer moeten geloven in creatieve destructie van instituties. Daarvoor zijn volgens mij twee redenen.
Tijdgeest
Allereerst kennen de organisaties doel en vorm die bepaald zijn door de tijdsgeest en wellicht zijn er inmiddels andere en betere instrumenten voorhanden. Kijk bijvoorbeeld eens naar de Verenigde Naties, EU, NAVO, Wereldbank of IMF. Organisaties die op een ontzettende bureaucratische manier worden bestuurd en vaak nog weinig meer te maken hebben met de huidige realiteit.
De praktische oorzaak hiervan is volgens mij vaak dat veel mensen hun hele leven in dit soort organisaties werken en de belangrijke posten onderdeel zijn van een politiek verdeelspel. Op geen enkele manier worden doelen in de tijd fundamenteel getoetst en wordt de organisatie radicaal herzien. Waar in de marktsector elk bedrijf inmiddels radicaal transformeert, ratelt de fax bij de VN nog volop en houden we de koude oorlog bij de NAVO nog lekker in stand.
Groeimodel
Ten tweede kent bijna elke organisatie een autonoom groeimodel. Daar is bijna niets aan te doen: bestuurders bedenken altijd nieuwe dingen en werknemers vinden altijd wel weer onderwerpen die “andere organisaties nog niet in scope hebben, maar wel relevant zijn”. Vaak is dit – denk ik – niet eens bewust, maar is het wel praktijk. De EEG is inmiddels verworden tot een EU die ook een mening heeft over pensioenen en vluchtelingenbeleid, omdat het – en dat geloven mensen echt – belangrijk voor Europa is. Kleiner worden is bijna geen optie. Daarom doet de EU bijvoorbeeld nog steeds landbouwbeleid, terwijl het ontwikkelde deel van de EU dat al lang niet meer wil.
De oplossing voor internationale samenwerkingen? Volgens mij moeten we veel meer tijdelijkheid inbouwen in dit soort samenwerkingen, waarbij we zowel de doelstellingen, bestuurders als het ambtelijke apparaat om de zoveel jaar (grotendeels) vervangen. Voor alle genoemde organisaties zou het een zegen zijn als eens fundamenteel naar hun doelen wordt gekeken en vervolgens wordt gekeken welke organisatie of organisatievorm daarvoor het meest effectief is.
Wat mij betreft zou het goed zijn de komende vijf jaar alles te herzien, te stoppen met zaken die we niet meer belangrijk vinden en carrièrepolitici en -ambtenaren zo snel mogelijk te vervangen. Pas dan kunnen we – de broodnodige – internationale samenwerking op een nieuwe manier vormgeven en kunnen akkoorden veel meer op prestatie-indicatoren en minder op goede bedoelingen worden vormgegeven.
Er is overigens wel enige urgentie om met dit soort voorstellen te komen, want ik voorspel dat nieuwe internationale brandhaarden en een kritische lokale bevolking aan de andere kant dit gewoon gaan afdwingen. Pro-activiteit zou dus een schone zaak zijn.
===============================================================
Foto: United nations bonn.jpg by Michael Z. is licensed under Public Domain
===============================================================
Over de auteur
- Vraagt zich vooral dingen af en verwondert zich over technologie, innovatie en samenleving. Werkt bij een overheid.
Recent gepubliceerd
Economie18 mei 2019Straks deel je al je bankgegevens voor een Pizza Pepperoni
Innovatie&Techniek20 februari 2019Drie basisregels voor gebruik sociale media
Economie4 januari 2019We moeten weer dijkenbouwers worden met ambitie en visie
Migratie5 september 2018De Mensenleven Indicator