Ons koloniale verleden moet en zal negatief zijn
Moralisme zonder erkenning historische context
Titelfoto: Rietsuikeroogst, Oost-Java, ca. 1910 door Tropenmuseum, CC BY-SA 3.0.
De Nederlandse samenleving legde de afgelopen tijd rekenschap af voor haar koloniale verleden met onderzoeken, excuses en herdenkingen. De vraag is of die trend niet aan het doorslaan is en dit verleden overmatig negatief wordt beoordeeld vanuit hedendaagse normen, zonder de historische context te erkennen. Het scheppen van een eenzijdig ‘zwart’ beeld van ons verleden wist onze geschiedenis en dient geen enkel belang, schrijft Bauke Geersing.
Als het gaat over de geschiedenis van ons kolonialisme zijn er tal van opvattingen. Er is sprake van het inzicht dat die periode verschillende fasen kent, dat er tijdens de koloniale periode goede en minder goede kanten zijn te onderscheiden. Dat er bijvoorbeeld sprake was van een bijzondere, eigensoortige manier waarop Nederland destijds is opgetreden in de Indische Archipel, die ook de ontwikkeling van die Archipel en zijn bewoners heeft bevorderd. De historicus P.C. Emmer beschreef dat in zijn boek Het zwart-wit denken voorbij (2018).
Negatieve beeldvorming
De geschiedenis van het Nederlandse kolonialisme wordt door een overmatig negatieve beeldvorming getroffen. Veel historisch onderzoek dat nu wordt gedaan is sterk gekleurd door hoe er heden ten dage wordt gedacht over het verleden. Historici zouden echter de historische gebeurtenissen in de historische context behoren te beschrijven; reconstrueren hoe er in het verleden werd gedacht en gehandeld.
Onze samenleving is veelkleurig en kent veel verschillende meningen. Daaruit blijkt dat de meerderheid van de Nederlanders slavernij veroordeelt, maar het maken van excuses daarvoor afwijst. Ik vraag mij af waar dan de gedachte vandaan komt om daarvoor heden ten dage excuses aan te bieden. Het verleden kan niet worden hersteld. De Nederlanders die nu leven zijn niet verantwoordelijk voor wat er eeuwen geleden is gebeurd. Dat geldt voor de slavernij, maar ook voor wat er ruim zeventig jaar geleden tijdens de dekolonisatie van Nederlands-Indië is gebeurd. De reconstructie van dat verleden kan leiden tot het begrijpen van wat er destijds is gebeurd. Daaruit kunnen lessen worden getrokken die ons nu van pas kunnen komen.
Lees @Bauke_Geersing over de politiek gedreven geschiedvervalsing van de dekolonisatie van Nederlands-Indië (1945-1950).https://t.co/lhQ8ybfsI2
“Historici met een antikoloniale agenda zijn opgetreden als de flagellanten, boetepredikers van onze tijd, die ons willen doordringen… pic.twitter.com/EsmZp0sCBj
— OpinieZ.com (@OpiniezMagazine) April 17, 2023
Nederlands moralisme
In 1970 schreef socioloog Jacques van Doorn dat het Nederlandse moralisme graag in termen van schuld en schande oordeelt en moeilijk in termen van oorzaak en gevolg denkt. Hij ondersteunde daarmee de gedachte dat het zou moeten gaan om de reconstructie van het verleden, niet om daarover vanuit een moralistische invalshoek hedendaagse oordelen te formuleren.
Ik vraag mij al geruime tijd af waar de behoefte vandaan komt om onze geschiedenis te verbeelden in zwarte bladzijden, daarvoor nu excuses aan te bieden en te werken aan herstel. Is dat niet een fundamentele aantasting van onze identiteit? Schept dat niet een zwartgalligheid en pessimisme, terwijl er juist nu behoefte is om de westerse beschaving, de waarden die daarin zijn belichaamd, te verdedigen tegen de woke-religie die ons teistert? Delen van de intellectuele, academische en journalistieke elite propageren deze religie zelfs, terwijl die de grondslagen van die beschaving aantast.
Critical Race Theory
Bovendien blijkt uit de reconstructie van onze (koloniale) geschiedenis dat er veel voorbeelden zijn, waarop wij terecht trots kunnen zijn op wat onze voorouders hebben gedaan. Ik denk dat de ‘zwarte bladzijden’-aanpak een onevenwicht beeld schept en de historische werkelijkheid aan het oog onttrekt. Sommigen suggereren dat het racisme in onze samenleving een doorwerking is van het kolonialisme. Cultureel antropoloog Gloria Wekker betoogt dat we allemaal een “cultureel archief” met ons meedragen, vol halfbakken waarheden en vooroordelen die weer tot miskenning van anderen leiden. Deze visie heeft geen wetenschappelijke onderbouwing. Desalniettemin is deze toch deel geworden van de Critical Race Theory, die onder invloed van de woke-beweging inmiddels op veel van onze universiteiten als wetenschap wordt onderwezen.
Pessimistische kijk
Natuurlijk is het vreselijk ingewikkeld om vast te stellen hoe de doorwerking van onze geschiedenis eruit ziet. Als onze geschiedenis in zwarte termen wordt beschreven lijkt mij het risico aanwezig dat daardoor sprake zal zijn van eenzijdige doorwerking. Als onze koloniale geschiedenis wordt gekenmerkt als door en door racistisch en deze mening maar vaak genoeg wordt herhaald, denken steeds meer Nederlanders dat dit inderdaad onze geschiedenis was. Dan wordt een deel van onze geschiedenis gewist. Dat wissen wordt niet beseft, maar zo wordt een eenzijdige voorstelling van zaken als de historische werkelijkheid gezien. Is dat niet het gevolg van het vele onderzoek dat nu wordt gedaan, dat sterk is gekleurd hoe er heden ten dage wordt gedacht over het verleden? Leidt dergelijk onderzoek niet tot een pessimistische kijk op onze geschiedenis, op onze identiteit? Welk belang is daarmee gemoeid?
Waarom overstromingen in de voormalige koloniën (ook) ons probleem zijn https://t.co/40GiEOUAO4 via @vrij_nederland Een selectieve zoektocht naar schuld en schande, honderden jaren geleden beoordelen met de moraliteit van nu. Hoe het zover is gekomen met de geschiedvervalsing.
— Bauke Geersing (@bauke_geersing) June 21, 2023
‘Zwarte’ bladzijden
De zogenoemde mainstreammedia en de NPO besteden ruime aandacht aan deze zogenoemde ‘zwarte’ bladzijden van onze geschiedenis. Zij negeren geschiedschrijving die de historische gebeurtenissen beschrijft in de historische context. Sterker nog, die wordt niet zelden in een kwaad daglicht geplaatst als zijnde het ontkennen van onze geschiedenis. De boodschap is steeds dat de samenleving is gekanteld van ‘Kolonialisme is vanzelfsprekend’ naar ‘Hoe heeft dit kunnen gebeuren’? De vraag is of er wel sprake is van die kanteling in onze samenleving, nu blijkt dat er verschillende perspectieven over het Nederlandse kolonialisme bestaan. Veronderstelt die kanteling niet te zeer dat het ene dominante verhaal plaats maakt voor het andere? Ontkent dat beeld van kanteling niet dat er meer bestaat dan twee dominante verhalen, als die al bestaan?
Veroordelen
Waar ik mij bezorgd over maak is dat de zogenoemde mainstreammedia en de NPO slechts openstaan voor de invalshoek die onze koloniale geschiedenis veroordeelt, en er zo aan meewerken een negatief beeld te scheppen over ons verleden en het uit de historische context te verwijderen. Wat dit voor gevolgen heeft op onze jongere generatie laat zich gemakkelijk raden.
Als dan ook nog de aanhangers van deze ‘zwarte’ bladzijden-aanpak het gesprek, het wetenschappelijk debat met andersdenkenden uit de weg gaan, zelfs die niet serieus nemen en negatief framen, dan is er reden voor grote zorg. De historische werkelijkheid kent immers veel meer tinten dan alleen zwart en wit.
Over de auteur
- Jurist. Auteur van ‘Kapitein Raymond Westerling en de Zuid-Celebes-Affaire (1946 – 1947) – Mythe en Werkelijkheid’.
Recent gepubliceerd
Klimaat en Milieu14 september 2023NOS gaat weer de fout in met onevenwichtige berichtgeving
Kolonialisme15 augustus 2023Open brief aan Femke Halsema over haar afwezigheid op Indië-herdenking Amsterdam
Kolonialisme5 juli 2023Ons koloniale verleden moet en zal negatief zijn
Kolonialisme17 juni 2023Rutte blundert met vervroeging onafhankelijkheidsdatum Indonesië
Dit artikel wijst ons er terecht op dat een uitsluitend negatieve uitleg van kolonialisme niet overeenstemt met de werkelijkheid en dus niet logisch is.
Kolonialisme heeft in Indonesië de eenheid voorbereid, want vóór de komst van de Nederlanders was het gebied een lappendeken van koninkrijkjes en talen.
Hetzelfde geldt voor Afrika en India: in al die landen bestaan tientallen talen, zodat de taal van de kolonisator het verbindende element vormt.
De uitsluitend negatieve uitleg van kolonialisme is afkomstig van Lenin en Hobson, die in 1916 een boek schreef over kolonialisme als hoogste vorm van kapitalisme. Het kolonialisme werd gezien door Lenin en Hobson als de verklaring van waarom het kapitalisme nog niet ineengestort was, zoals Marx al voorzag vanaf ongeveer 1850.
We weten inmiddels dat het kapitalisme nog springlevend is en dat juist het socialisme (Sovjet-Unie) ingestort is.
De globalisten (de moderne versie van socialisme) hebben het nodig om de negatieve uitleg van kolonialisme levend te houden om hun eigen ideologie op te dringen aan onze samenleving.
Rond 1928 – meen ik – kwamen inheemse intellectuelen bij elkaar om over hun toekomst te spreken. Het kwam erop neer, dat overal waar nu den Nederlandschen Vlag wappert , dat zou ons Indonesia worden,, , , maar dan wél .. . . o.l.v. de Javanen.
Als niet overal den Nederlandschen had gewapperd zou dat eilandenrijk uit tenminste 3 grote onafhankelijke republieken hebben bestaan.
Wat hebben de “kolonialen” alzo voor elkaar gekregen in positieven zin!
De ontwikkeling . . . Bereikbaarheid o.a. via de Luchtvaart, Communicatie, Infrastructuren (wegen bruggen watervoorziening, gezondheidszorg), Plantages en via de scheepvaart de vele eilanden te bereiken.
Maar nee fraaier is het brengen van de dader – slachtoffer story.
Indonesie is minder eenheid dan u en ik misschien denken:
Reisadvies Papoea-Nieuw-Guinea
Ministerie van Buitenlandse Zaken
De kleurcode van het reisadvies voor Papoea-Nieuw-Guinea is geel en een deel oranje en rood. Lees het hele reisadvies om te zien wat dit voor u betekent. Er zijn grote veiligheidsrisico’s in de oranje en rode gebieden.
Laatst gewijzigd op: 01-05-2023
Nog steeds geldig op: 07-07-2023
En vergeet de Molukken niet.
Met de verwijzing naar ‘eenheid’ als gevolg van het optreden van de koloniale machten, doelde ik op het feit dat de grenzen die de koloniale machten hadden bepaald bijna altijd zijn voortgezet in het postkoloniale tijdperk. Het gaat dus allereerst om territoriale en bestuurlijke eenheid.
Het argument dat deze grenzen willekeurig zouden zijn, heeft weinig betekenis, omdat al deze gebieden een lappendeken van verschillende volken met verschillende talen vormden. Elke andere grens zou net zo willekeurig zijn geweest.
Vergelijk het maar met bijvoorbeeld de situatie in Frankrijk van rond 600, waar naast Latijn, Gallisch, Gotisch, Bourgondisch en Frankisch werd gesproken, naast Allemanisch en andere talen.
Het is natuurlijk raar. Je komt bij iemand, plant er een vlag en benoemt het in naam van je baas. Die generatie zal wel uitgebuit zijn maar er is ook iets opgebouwd wat er anders nooit zou komen. Vooral de latere generaties zouden daar mee blij zijn. Ik heb in diverse reportages uit Afrika en Asie gemerkt dat zij dat vaak toegeven als winst. Het is meer een geval van gekrenkte trots. Alleen van de Indianen nazaten hor je niets goeds die blijven pisnijdig maar die werden ook systematisch uitgemoord. De Europeanen hebben de grootste ontwikkeling gemaakt en gingen op ontdekkingsreizen die in kolonialisme uitgemond zijn. Als een andere volk die ontwikkeling had doorgemaakt was misschien Europa gekoloniseerd. Elke ellende brengt ook iets goeds. Wel is natuurlijk belangrijk door wie je gekoloniseerd wordt.
Helaas lijkt het de kant op te gaan dat er van ‘omgekeerde kolonisatie’ sprake is. Waarbij door de huidige kolonisten over het algemeen bepaald geen vooruitgang gebracht wordt, maar eerder terugkeer naar de middeleeuwen.
Dat vrees ik ook. Alleen komt het weer door de vroegere kolonisten want mea culpa en niet de gekoloniseerden.
“Alleen van de Indianen nazaten hor je niets goeds die blijven pisnijdig maar die werden ook systematisch uitgemoord.” Alleen Indianen? Weet je dat zeker? Inheemse bevolking van (Zuid-)Amerika, Australië, Belgisch Congo, Namibie (genocide op de Herero)… Ik noem zomaar wat. Weet je zeker dat dat ‘gekrenkte trots’ is?
In het boek van Redmond O’Hanlon over de Franse Congo spreekt hij over de wanhopige zucht van de mensen daar: Wanneer komen de Fransen terug? Het was erg het is nu nog erger,
Wanneer wordt ons een schuldgevoel aangepraat over bijvoorbeeld de Kruistochten? 😉
Het Calvinisme is kennelijk springlevend.
Men moet eens vooruit gaan kijken en niets steeds achterom. Men weet wat er is gebeurdt
, leer er mee leven . Achterom blijven kijken helpt niet. Dit behoort tot ieders’s verleden, heet geschiedenis. Leer ervan, wat toen zich heeft voorgedaan, gebeurt nu nog, maar dan in een andere vorm, alleen komt het anders naar buiten.
Dat zegt de regering ook altijd als een blunder is begaan en zij niet aan herinnerd willen worden.
Maar geschiedenis kun je niet terugdraaien al zijn er tegenwoordig vele pogingen.Neem de slaven nazaten die de munt uit willen slaan. In dit geval lijkt de regering wel achterom om de munt uit de burger te slaan en zelf leuk uit te komen.
Het doet me allemaal toch een beetje denken aan de ivoorhandelaar Kurtz uit Conrad’s ‘Hart der Duisternis’ die zogenaamd een prachtessay had geschreven over verheffing & beschaving en de mooie taak van de verlichte Europeaan in het donkere Afrika – maar die dus wel in de kantlijn van z’n Magnum Opus met grote hanenpoten “VERDELG HET GESPUIS” krabbelde.
Het bestond dus allebei: scholen bouwen, medische posten opzetten, wreedheid van de plaatselijke heersers in toom houden (‘Multatuli’!), de ‘nobele wilde’ tegenhouden wanneer hij het naburige dorp in de Baliemvallei wou binnenvallen om daar tegenstanders te overwinnen en vervolgens op de barbecue te bereiden met een sausje, en hulpbronnen exploiteren – gewoon omdat je dat kon.
Je kunt het goed geformuleerde essay van Kurtz (en anderen) niet negeren, maar evenmin die opmerking in de kantlijn…
Soevereiniteit is nu een ingebed gegeven, maar destijds nog niet. Net zoals Napoleon ons land nog bezette, zo bezetten wij landen in den vreemde. In plaats van aangrenzende landen, konden nu de zeeën worden bevaren wat begon met Columbus. Kolonialisme is niets anders dan oorlogvoering op een andere wijze zoals dat al gaande is sinds het begin van de mensheid. Ging Alexander de Grote nog over land, de VOC ging over zee. Wanneer gaat Griekenland zijn exuses aanbieden voor de verovering van half Azie? En Italië voor geweld door de Romeinen? Slavernij was van alle tijden en ook de arabieren hielden Europese slaven. Deze inteelt moraliteit dient niemand.
Eens! Kolonialisme is gewoon een eufemisme voor oorlogvoering / landjepik / landje leegzuig. Beetje zoals Wagner nu doet in Afrika en Syrie.
Of beetje zoals China nu doet in o.a. Afrika, maar zelfs ook in (west-) Europa.
Beste Bauke,
Zoals Ni28 zegt is het concept kolonialisme raar, maar bij nader inzien van alle tijden als je er in betrekt dat de kolonisatoren – zeker de eerste generaties – geldelijk gewin best wel helemaal bovenin het prio-lijstje hadden staan en dientengevolge nogal risico’s wilde nemen op een manier, waar de gemiddelde ESG-geknede Rabobank adviseur these days een spontane hartverzakking van krijgt.
Who dares, wins en wie als avonturier verloor was sowieso niet meer relevant.
Dat daarna daar allerlei beschavingssausjes heengetrokken zijn (ook een ander uitvloeisel van de robuuste NL traditie mbt hoogontwikkeld moralisme in de wereldberoemd in NL variant) is begrijpelijk, gezien de rauwe hebzucht die toch niet echt bien culturé te noemen is.
Kort en goed, Cecil Rhodes zou maar door weinig Opiniez lezers gepruimd worden als goeie buur, als Cecil ook in zijn nabuurlijke contacten eenzelfde drive zou stoppen als in zijn andere ondernemingen.
Het lezen van de geschiedenis als zoektocht naar zelfkastijding, paardenharen habijten en as op het haar is tot daar aan toe. Het miskennen van het bronmateriaal – waarbij de verlies- en winstrekening moeilijk te missen is – en het uit de weggaan van discussie op de toch wat heel eenzijdige hedendaagse modieuze oriëntatie is anders, en wat mij betreft fundamenteler.
Logisch nadenken, het doorwerken van het hele spectrum en het idee dat er naast dominante narratieven altijd ‘weak signals’ zijn, is aan de moderne activist – al dan niet vermomd als academicus – niet besteed. Het gemak waarmee dit gebeurd doet veronderstellen dat in de voorafgaande onderwijs episoden toch wat dingetjes zijn blijven liggen.
Splynther was schrijf je toch buitengemeen mooi A, B, C, je kan het hele alfabet al. Toppie!
Hebzucht speelt altijd rol, vroeger en nu. Het is een kleine minderheid die echt van profiteerde de rest was toen arm en er was geen middenklasse. Toch bracht het hier tot dan onbekende artikelen zoals kruiden en diverse gewassen, fruit en bloemen en grondstoffen. Dus inhoudelijk was het toch een verrijking al kon lang niet iedereen van genieten.
Beste Ni28,
NL was voor de brede goegemeente tot in de jaren ’60 een standenmaatschappij, waarbij de mindere denominaties gevoelig dan wel wat bruusker aan hun plaats werden herinnert.
Koloniale avonturen (of high risk, high return activiteiten) waren de weinig voorhanden sociale oplossingen om van de dubbeltje/kwartje categorie (of zelfs vanuit de centen en duiten) uit te komen op een piekkie of meer. Beetje hetzelfde als de techies van nu.
De producten waar ja aan refereert werden met krankzinnige mark-ups verkocht. Als je mee kon doen als actionair aan een VOC-schip (waar dan wel een duidelijke piekkie plus status verbonden was), dan was je na één behouden retourvaart al in bonus, laat staan bij meerdere geslaagde trips. Ging alleen wel eens wat mis, en dan was het jammerdepammer, inclusief de horreur van een afdaling op de maatschappelijke ladder.
Vanuit de huidige welvaart en instant gratificatie van alles direct onmiddellijk nu is zo’n levenshouding wat moeilijker te vatten. Of je moet het straat houden en in de blokkenbusiness zitten.
Je kunt er over twisten, maar de handelsgeest anno damals zat behoorlijk in de buurt van de hedendaagse cocaïnehandel minus de illegaliteit.
Beste Henk, bedankt voor uitvoerige uitleg. Ben net u eens dat de handelsgeest van nu niet eens zoveel verschilt met die van toen alleen de werkwijze is anders. Je hoeft geen land te bezetten om binnen te komen. De drugshandel is dar zeker het bewijs van.
Dank voor weer mooie beschouwingen.
Uw laatste zin, daar zie ik een andere vergelijking met de eertijdse VOC handelsgeest. Wat dacht u van de klimaatindustrie? Verrijking Op Climate.
Nagenoeg alle landen zijn opgebouwd uit gebieden, streken, provincies, voormalig Konkrijkjes, Hertogdommen enz. Stuk voor stuk zijn ze al dan niet vrijwillig deel geworden van de landen die we nu kennen en wederom al dan niet erkennen.
Er zijn in Spanje provincies die onafhankelijk willen zijn, en als ik als Limburger mag kiezen, Nederlands – en Belgisch Limburg samenvoegen ?
En een schade vergoeding voor alle nazaten van Limburgers die voor den Hollanders in de mijnen moesten werken, het vernietigen voor onze cultuur en het niet erkennen van onze TAAL, maar die denigrerend een dialect noemen.
Graag, niet meer gekolonialiseerd door den Hollander!
Beste Jos,
In de voorbije jaren zijn er vele initiatieven geweest om de Limbabwaanse kwestie tot een goed einde te brengen. Want laten we nu wel wezen, dat gedoe met de Duitse Bond was toch een potentieel opstapje naar een Luxemburg gelijkende toestand. Willem III wilde dat stukje real estate aan de hoogste bieder verkopen om wat gokschulden te kunnen vereffenen.
Los van de omstandigheid dat dhr Timmermans thans in hoogst glorievolle omstandigheden verkeerd, waarmee het lot van en het respect voor Limburg en zijn inwoners tot in de diepst ondergelopen mijnschacht geborgd is. Evenwel is het idee ‘Nederland Vierkant’ in eerdere decennia nooit tot wasdom gekomen.
Dit behelsde het met DSM producten binden van Sahara zand in kunstgesteente, waarmee èn de vruchtbare onderlaag van die dan voormalige zandvlakte doelmatig in gezet kon worden èn Nederland eindelijk zou kunnen beschikken over hooggebergte. Skiën is immers een grondrecht en de huidige stand van de Limburgse heuvels laat te wensen over.
Een ander voordeel van deze ingreep zou de verhoging (door de resulterende gronddruk) van Nederland zijn, waarmee de strijd tegen het water op een majeure wijze zegevierend afgesloten werd. Geen idee waarom dit loffelijke van de nodige Hollandsche VOC-mentaliteit doordrongen initiatief niet met kracht ter hand is genomen. Kan er iets mee te maken hebben dat eind jaren ’80 het blowbier – steevast Hertog Jan – in de shop op was, of dat de daarvoor noodzakelijke liquiditeiten in rook waren opgegaan.
Belgisch Limburg mag er natuurlijk bij. Voor de rest dienen de gouvernementsgebieden met dat bronsgroen eikengedoe een beetje maat te houden.
Laten we hopen dat Timmerfrans in Brussel blijft en zich verre houd
( letterlijk en figuurlijk) van het nieuwe Limburg. Wij voelen ons zonder dit soort marxistische regenten prettiger.
We zitten in Limburg op een heuveltje, dat word nog een mooi eiland.
De eurofielen mogen Timmerfrans helemaal hebben, met zijn minder goede kanten en zijn nadelen.
Het is in de rechtspraak van alle beschaafde landen en maatschappijen zonneklaar en algemeen geaccepteerd dat niemand verantwoordelijk kan worden gehouden voor iets dat een ander heeft misdaan, a fortiori indien dat in het verleden is gebeurd. Zelfs niet door je naaste verwanten. Het is onterecht en onbegrijpelijk dat dit principe nu wordt losgelaten met betrekking tot de slavernij en het koloniale verleden.
Wij hebben in de loop van 2022 het voornemen gehad om dit kenbaar te maken op een van de sites waar men een petitie kan starten, en/of door middel van advertenties in de media (“Excuses door de Nederlandse overheid zijn niet in onze naam gedaan”). Doordat wij lange tijd op reis zijn geweest is dit er niet van gekomen.
Heden zou men kunnen zeggen dat het mosterd na de maaltijd is, maar men kan ook uitgaan van “Niet geschoten is altijd mis”. Wij zouden dit “en petit comité” willen voorbereiden. Wie hiervoor belangstelling heeft kan zich melden via Kiat@ziggo.nl