Nadelen euro overvleugelen de voordelen
Interview met euroresearcher André ten Dam (deel 2)
Foto: kantoor ECB te Frankfurt. 
In deze woelige tijd van de om zich heen grijpende corona-pandemie, dient zich een nieuwe eurocrisis aan. Heeft minister van Financiën Wopke Hoekstra met het tussen de eurolanden gesloten principe-akkoord de clash met Italië nu gewonnen of verloren? Aanstaande vrijdag vallen er besluiten.
Jan Gajentaan vroeg het namens OpinieZ aan monetair ingenieur en euro-onderzoeker van het eerste uur André ten Dam. Een interview in twee delen. Deel 1 verscheen zondag 19 april, onderstaand het tweede en laatste deel.
Dus we moeten in Europa weer aan de onderling aanpasbare wisselkoersen?
Jazeker, en nu graag ook heel snel! Met onderlinge evenwichtige wisselkoersen binnen de eurozone en daardoor veerkrachtige nationale economieën zal het economisch herstel in ieder euroland het best worden gediend en bespoedigd.
En let wel, als we aan het begin van de eerste eurocrisis direct deze wisselkoersflexibiliteit hadden gerealiseerd, zouden alle eurolanden er nu financieel en economisch véél beter voorgestaan hebben en zou de economische ellende als gevolg van de corona-pandemie dus ook véél gemakkelijker geabsorbeerd kunnen worden.
En hoe zit het dan met de sinds 2010 hoog opgelopen staatsschulden van de nodige zuidelijke eurolanden?
Het is niet anders, maar om de ‘reset’ te completeren, zullen deze staatsschulden afgeboekt moeten worden tot een houdbaar niveau.
Terug naar de euro. Heeft de euro dan geen voordelen?
Die zijn er wel, denkt u bijvoorbeeld aan het gemak van één en hetzelfde betaalmiddel binnen de gehele eurozone. Maar de nadelen van de eenheids-euro hebben de voordelen daarvan meer dan ruimschoots overvleugeld.
Het is dramatisch. Met de economische gevolgen van de corona-crisis worden we nu weer hard met de neus op de feiten gedrukt. En door die nadelen van de euro werkt de munt keer op keer als een splijtzwam tussen Noord en Zuid. Waar Angela Merkel vanaf 2010 in Griekenland steevast met een Hitlersnorretje werd afgebeeld, is nu die keurig nette heer Hoekstra in Zuid-Europa de gebeten hond.
Maar is de euro dan niet noodzakelijk voor een goed functionerende Europese interne markt?
Nee, het tegendeel is juist waar. ‘Markt én munt’, dat is altijd de slogan van de EU en de Nederlandse regering geweest, en dat klinkt natuurlijk mooi en overtuigend. Maar de praktijk, de werkelijkheid, is anders.
Interne markt-landen die de euro niét hebben – denk aan Zweden, Noorwegen, Denemarken, IJsland, Zwitserland en ook Engeland – hebben sinds 2010 immers juist beter gepresteerd dan de eurolanden gemiddeld.
Het punt is dat nationale economieën van landen en de gezamenlijke handelsmarkt die die landen met elkaar vormen, nu eenmaal het beste functioneren in een situatie van ‘economisch evenwicht’. En dat economische evenwicht bestaat dan vooral uit ‘onderling evenwichtige wisselkoersen’ tussen de deelnemende landen, en uit het zogenoemde daarmee gepaard gaande ‘dienstbare evenwicht tussen het export-gerelateerde deel en het binnenland-gerelateerde deel van de economie’ van ieder individueel land.
Tussen landen met ongelijke economieën is de mogelijkheid van onderlinge wisselkoersaanpassingen, maar zeker ook rentedifferentiatie, dus essentieel voor optimale economische prestaties, werkgelegenheid en staatsfinanciën.
Dit betekent tegelijkertijd dat een niet-aanpasbare te hoge of te lage wisselkoers per definitie schadelijk is voor de algehele economie, werkgelegenheid en staatsfinanciën in ieder euroland. En daarmee, wederom per definitie, ook voor het functioneren van de interne markt als geheel.
Foto:
Waarom blijven we dan nog steeds ‘doormodderen’ met de euro?
Eenvoudigweg omdat er door de voorgaande en huidige bestuurlijke generaties zoveel ‘politiek kapitaal’ in de euro is geïnvesteerd. Struisvogelpolitiek en het voorkomen van gezichtsverlies dus. En ook juist daarom wordt in de politiek een open, objectief debat over de euro al jarenlang geblokkeerd.
Verder speelt ook een rol, zo heb ik geconstateerd bij deskundigenbijeenkomsten over de toekomst van de euro in de Eerste en Tweede Kamer, waarvoor ik in de afgelopen jaren ben gevraagd, dat er in de politiek op te veel posities sprake is van een ernstig gebrek aan expertise en van tunnelvisie.
Met ‘gezond verstand’ heeft de euro natuurlijk nooit te maken gehad. En laten we wel zijn, de euro is de facto al sinds 2010 hersendood en wordt sindsdien met peperdure lapmiddelen kunstmatig in leven gehouden. Dat kan vanzelfsprekend niet eeuwig doorgaan.
Ik zeg al sinds begin 2010: “Hoe langer dat duurt, hoe groter de schade en de ellende”. Dus laten we hopen dat het spreekwoordelijke kwartje nu eindelijk ook eens bij de regeringsleiders valt.
Hoe ziet het post-eurotijdperk er uit? Hier op OpinieZ hebben prof. Lex Hoogduin, Johannes Vervloed en ik de euro-exit of ‘euro-vakantie’ voor een zwak euroland als Italië gepropageerd*. Prof. Martin Feldstein kwam in de VS in 2010 als eerste met dit idee, dat later is overgenomen door prof. Graafland in Nederland en de gerenommeerde econoom prof. Sinn in Duitsland.
Ik denk dat de regeringsleiders van ieder euroland zo’n gecontroleerde ‘euro-vakantie’ voor bijvoorbeeld Italië zullen proberen te voorkomen. Niet alleen Italië zou daarvoor immers in aanmerking komen, maar ook Griekenland, Spanje en Portugal. En dat is het begin van het einde van de Europese monetaire samenwerking en wellicht zelfs ook de EU.
Verder zal Frankrijk om andere politieke redenen dat niet willen. Bij het afhaken van voornoemde Zuid-Europese landen verliest Frankrijk immers zijn meerderheid, zowel in de Eurogroep als in de ECB. Bovendien wordt Frankrijk dan de zwakste schakel in de Eurozone. Frankrijk zal zo’n scenario dus koste wat het kost willen voorkomen.
Een gecontroleerde ‘euro-vakantie’ zie ik dus niet zo snel gebeuren. Maar een ongecontroleerde ‘euro-exit’ door een land als Italië zou wel kunnen gebeuren, als gevolg van een clash, een onoverbrugbare ruzie met landen als Nederland en Duitsland, die dan Frankrijk van zich af weten te houden.
De Noord/Zuid-euro dan?
Er wordt inderdaad vaak gesproken over een opsplitsing van de euro in een Noord-Europese en een Zuid-Europese munt. Dit zou zeker al een grote verbetering zijn. Maar deze oplossing komt niet tegemoet aan het feit dat er ook economische verschillen zijn tussen de zwakkere landen onderling en ook tussen de sterkere landen onderling.
En Europees-politiek gezien ligt een dergelijke splitsing natuurlijk lastig. Voor de Fransen, die dan bij de zwakkere landen ingedeeld zouden moeten worden, zal dat uit prestige-overwegingen onbespreekbaar zijn.
Foto: Eurozone.
Wat zijn dan volgens jou wel de realistische en werkbare scenario’s voor het post-eurotijdperk?
Er zijn, denk ik, maar twee echt werkbare alternatieven.
Ten eerste zou het werkbaar zijn (de voormalige) nationale munten te (her)introduceren, en op basis daarvan een nieuw Europees wisselkoersstelsel te vormen. Dat sluit ook beter aan op het feit dat economisch beleid op nationaal/lidstaat-niveau wordt bepaald.
De euro zou dan, in een aanpasbare waardeverhouding tot de diverse nationale valuta, uitsluitend voort kunnen leven als rekeneenheid voor grensoverschrijdende handelstransacties binnen de interne markt, zoals de ECU in het pre-eurotijdperk, maar dan wat meer gesofisticeerd.
Een groot nadeel daarvan is wel, dat we het aloude probleem van valutaspeculatie van de zwakkere Europese munten dan weer terugkrijgen. Een forse complicatie hierbij is ook dat de gevestigde politiek daarmee dan toegeeft, dat de invoering van de euro en het sinds 2010 daarmee voortmodderen faliekant verkeerde beslissingen zijn geweest. En dat ligt natuurlijk nogal gevoelig.
Gelet op de nadelen en complicaties van alle zojuist genoemde alternatieven dacht ik daarom al begin 2010 dat het veruit het beste zou zijn om het europact eenvoudigweg monetair te ‘flexibiliseren’. Daartoe heb ik toen The Matheo Solution (TMS) bedacht en voorgesteld.
In de monetaire structuur van TMS blijft de euro als gezamenlijk Europees betaalmiddel met alle overige voordelen van de euro gewoon in stand, terwijl de monetaire differentiatie, de gezochte ‘flexibiliteit’ dus, wordt gerealiseerd middels nieuw te introduceren nationale rekeneenheden. Op basis daarvan kan dan een ‘wisselkoersstelsel’ gevormd worden, met de euro als monetair anker.
Anders dan bij alle andere alternatieven kan TMS op heel eenvoudige wijze en zónder Verdragswijziging, dus direct, ingevoerd worden. En het aardige van TMS is ook dat, met de herintroductie van de ‘monetaire ‘flexibiliteit’ binnen de eurozone, eurosceptici op hun wenken worden bediend, terwijl tegelijkertijd, door het voortbestaan van de euro, de eurogezinde gevestigde orde in een ‘narrow escape’ het door hen o zo gevreesde gezichtsverlies wordt bespaard.
De euro is dan geen splijtzwam meer, maar juist een bindende factor tussen de diverse eurolanden, dienstbaar aan de interne markt en aan de burgers en bedrijven in ieder euroland. Beter en mooier kunnen we het echt niet maken!
* ”Nederland, de EU en de Euro: verstandig verder” deel 1, deel 2 en deel 3
Over de auteur
- Amsterdammer in Rotterdam, blogger, schrijver van e-books, voetbalvader, Volvo 940 rijder, in het dagelijks leven Recruitment / Human Resources Consultant.
Recent gepubliceerd
Politiek Nederland2023.05.17Polarisatie politiek debat maakt meer kapot dan je lief is
EU2023.05.03Nederland moet nieuw evenwicht vinden: internationaal én zelfstandig
Politiek Nederland2023.04.21Elitair kabinet sloopt het gewone volk
Klimaat en Milieu2023.04.02Kabinet Rutte 4 hobbelt hooguit nog een paar maanden door
Een ding is in ieder geval zeker; de politieke elites zijn niet zo fanatiek met het pushen van een superstaat ten behoeve van het welbevinden van de Europese burgers.
De gemiddelde Europese burger is er tot nu toe alleen maar slechter van geworden, zoals in dit artikel overtuigend onderbouwd wordt.
De politieke elites doen dit natuurlijk uitsluitend voor zichzelf; een mooie kans op een verlengde carrière wanneer ze uiteindelijk in hun eigen land uitgekotst worden, exorbitante salarissen en vergoedingen, zeer luxe lifestyle inclusief auto’s met chauffeur en copieuze lunches en diners, etc.
Verder zijn ze de EU zo aan het inrichten dat de politieke elite steeds verder van de burger af komen te staan en zo minder verantwoording hoeven af te leggen. We kennen ze eigenlijk niet, we hebben ze niet gekozen, ze houden kantoor in een ander land in een monstrueus en ongenaakbaar kantoorgebouw, ze spreken een andere taal en het is volslagen ontransparant wat ze allemaal aan het bekokstoven zijn.
Het is toch een waanidee om te denken dat je heel Europa, bestaand uit circa 30 verschillende culturen, religies, talen etc. kunt samenvoegen in 1 superstaat.
Kijk alleen maar naar landen als België en Spanje.
Belgie is al 100 jaar 1 land en nog steeds zijn het Franse en het Nederlandse deel alles behalve verenigd; sterker nog ze hebben een grotere hekel aan elkaar dan ooit tevoren.
Spanje bestaat al honderden jaren uit mensen met (bijna) dezelfde taal en dezelfde religie en de spanningen worden alleen maar groter!
Hoezo gaat het wel lukken om 30 landen in een EU samen te voegen??
Maar de politieke elite interesseert het allemaal niet, zij profiteren zo lang als mogelijk is.
Totdat de zaak in elkaar stort..
Kijk deze gehele EU drijft vanaf het begin, op leugens en bedrog.
Nu het eerste land uit de EU is gestapt, is de afbraak niet meer te stoppen.
Laat het schip maar zinken, voor dat de EU er zorg voor draagt, dat Nederland bankroet gaat.
Laat Nederland gewoon weer baas worden in eigen land en goede partners kiezen, waar men handel mee kan drijven.
En trek gelijk de stekker, uit al die achterlijke geld verslindende clubjes.
Nederland zorgt voor de taart,en de rest van de EU eet hem op,en dat elke dag ,jaar in jaar uit .
De EU, de Euro en alles wat ermee samenhangt het liefst gisteren opheffen.
Heeft het niet meer te maken met het feit dat alle landen een andere keuze maken. Italie heeft amper bezuinigd, leeft bij de dag, pakt corruptie nooit aan. Nederland loopt altijd netjes in de pas, is voorzichtig met geld uitgeven, wordt nu gedwongen om hun geld af te staan.
Daarbij accepteren we weer bedellanden als Albaniie. Polen, Hongarije krijgen miljarden: voor wat?
Daarom denk ik dat het meer te maken heeft met keuzes maken dan met een betaalmunt.
Het zal moeilijk worden om alles terug te draaien, maar we kunnen ook andersom werken. Om te beginnen de pensioenleeftijd van de andere Europese landen op het niveau van Nederland brengen. Met name in Frankrijk, Italië en Griekenland zal dat flink geld in het laadje brengen. Willen ze dat niet? Dan ook hier de pensioenleeftijd weer omlaag naar het Europees niveau van diezelfde landen. Willen ze niet, dan draaien wij de geldkraan gewoon dicht. Quitte simpel. Wij hebben er hier al zat van, die alleen maar de hand ophouden, zonder er ooit een bijdrage aan te hebben geleverd. Als de ouderen stoppen met vrijwilligerswerk ( gratis dienstverlening!!), dan ligt Nederland binnen de kortste keren volledig op z’n gat.
Gaarne hoor ik de alternatieven.
Ik heb toch liever een totale loskoppeling van de €. Dan zijn we met zekerheid van het gedram van Clubmed verlost als bij hun het geld weer eens op is.
Ik vrees echter, dat dit alles te laat zal zijn. Na de Eurobonds treden we berooid uit de €.
Met een beetje goede wil, wordt dat de inzet van de tk 2021. Al is het kwaad tegen die tijd wel geschied.
De euro had er nooit moeten komen. Een gezamenlijke munt is alleen mogelijk tussen vergelijkbare economieën. De euro is doorgedrukt door de Fransen omdat de franc waardeloos was. De achterliggende gedachte moet altijd geweest zijn wat nu Eurobonds heet. Geld pompen van rijke landen naar de arme waarbij rijk betekent op orde hebben van de financiën hetgeen voor de burgers een financiële offer betekent. Tegen Eurobonds zijn heeft niets met geweigerde solidariteit te maken. Degene die een potje van maakt moet boeten maar in tegendeel wordt deze beloond door het kwijtschelden van de abnormale schulden wat weer betekent dat de Eurobonds er eigenlijk al lang zijn. De landen zonder de euro zijn de winnaars, die laten de zorgen aan een ander over. Deze unie is een tegendeel van zichzelf.
Tijdens de Franse bezetting 1795-1810 kreeg Nederland Franse soldaten ingekwartierd. Die brachten hier inderdaad de beschaving, maar waren ook duur. Broeklozen (sansculottes) werden ze genoemd, en of Holland die maar wilde aankleden. En als dat gebeurd was, werden ze snel door nieuwe ‘sansculottes’ afgelost.
Zo is het mij vroeger op school verteld, en als het geen leugens waren, mogen we dan zeggen dat Frankrijk financieel vandaag een oude, vertrouwde politiek voortzet. Met hun mentaliteit van ‘sans soucis et sans six sous’ redden ze het wel, als er maar genoeg rijke sukkels rondlopen. Overigens houd ik van Frankrijk.
HPax@ Het is een feit dat Napoleon behalve onderdrukking ook beschaving en orde bracht. Als je al eenmaal bezet wordt is het best belangrijk door wie. Tijdens de Oostenrijks-Hongaarse monarchie werden de Tsjechen en Slowaken als honden behandeld. Tegelijkertijd werd Bohemen opgebouwd tot een rijke deel van het rijk terwijl de Slowaken bleven zuchten onder de toen veel minder capabele Hongaren die zelf weinig voorstelden. Na de breuk van de monarchie was Bohemen een sterke industriële staat geworden en Slowakije een achtergestelde gebied die niet in staat was om op eigen benen te staan. Ik bedoel maar.
Maak deze econoom maar DNB directeur of minister van financieen in het kabinet Wilders of Baudet.
Volgens mij was vroeger de regelmatige devaluatie van de Lire ook geen zalfje voor de Italiaanse economie. Alle import en export betaalde extra risicopremie voor het valutarisico, en iedere Italiaan betaalde er extra rente voor.
De Italiaanse overheid vond het leuk: die kon zo de waarde van de staatsschuld omlaag praten (die in lire opgetekend stond).
Volgens mij is TMS geen oplossing voor het genoemde probleem.
Het betekent namelijk dat voor binnenlands gebruik in de nationale valuta wordt gerekend, maar dat het bij elke transactie wordt omgerekend naar euro’s, want dat is de enige munt die ook fysiek in omloop is. Na verloop van tijd zal de koopkracht van land tot land enorm gaan verschillen, want er zijn nu eenmaal verschillen in productiviteit. Dat betekent dat er eigenlijk 27 ‘nationale’ euromunten naast elkaar gaan bestaan. Vervolgens wordt het dan aantrekkelijk om euro’s uit ‘zwakke landen’ mee te nemen op reis of op vakantie naar ‘sterke landen’. De euro uit Spanje kan in Duitsland zo maar 10 of 20 procent meer koopkracht opleveren.
Dan is er nog het politieke probleem. De EU elite zal van het idee dat er 27 nationale euro-koersen naast elkaar gaan bestaan, spontaan diarree krijgen. De Volkskrant sprak op 15 maart al van ‘opkomend nationalisme’ omdat elk land van de EU zijn eigen aanpak van de corona regelde. Ik zie nu al de krantenkoppen voor me bij het introduceren van TMS.
TMS heeft als grote nadeel dat bij elke transactie omgerekend moet worden.
De overheden kennende betekent dit dat zij ook bij elke transactie mee willen snoepen, enigzinds verborgen door het toch al omrekenen.
Uiteindelijk zullen alle pensioenfondsen en spaargelden van Noord-Europese landen besteed zijn (‘belegd’) in de schulden van de drie grote Zuid-Europese landen. Het rendement op die fondsen zal dan negatief worden. Korten op iets dat er niet meer is dan ook niet meer mogelijk. De Zuid-Europese landen zullen dan plotseling graag uit de EU willen omdat er niks meer valt te halen. De Noord-Europese landen hebben dan nog wel mogelijkheden, maar dan meer in een EEG achtige constructie dan een als de EU.
Het is juist dat er veel problemen zijn met de euro. Minder met het muntje zelf als wel met de toeters en bellen er omheen als: monetair beleid, fractioneel reserve bankieren, bailins en bailouts, eurobonds en ga zo maar door. Weinig van deze problemen worden opgelost met een terugkeer naar de gulden. Daar waren grosso modo dezelfde problemen zichtbaar. Hetzelfde geldt voor de overige fiat munten. Het is wel zo dat de problemen beter zichtbaar worden naarmate de schaalgrootte toeneemt. Dat TMS gaat er trouwens nooit komen, een gefaseerde euro-exit evenmin, vrees ik. Op enig moment zal de realiteit de bestuurders in het aangezicht meppen gelijk een IC bedden tekort tijdens een coronacrisis.