Gepruts in de polder: half toezicht, hele corruptie
Politieke beïnvloeding van adviesorganen
Titelfoto: Binnenhof, najaar 2018 (CC0)
In de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen van 20 maart begint het kabinet de controle te verliezen. Bewindslieden Wiebes, Keijzer, Ollongren falen in het domein van klimaat en koopkracht, terwijl Rutte en Hoekstra staan toe te kijken hoe er een Eurozone-begroting in elkaar wordt getimmerd door de Europese ‘axis of evil’: Duitsland en Frankrijk.
Op deze manier romen ze geld af van de burgers in Nederland om het vervolgens te besteden aan financieel slechter presterende landen in het zuiden van Europa. De grote landen bepalen en de kleine betalen.
Reactie
Op 21 maart ziet Nederland er heel anders uit, als de populistische en groene trein door Nederland is gereden en de middenpartijen hun verdiende loon hebben gekregen voor falend beleid en politiek gekonkel. De burgers gaan hoe dan ook aan de handrem trekken en hun democratische invloed aanwenden om de trend te keren. Als een kabinet een activistische richting opgaat, dan zal dit worden beantwoord met een activistische stem vanuit de bevolking.
Elitocratie
In een normaal functionerende democratie probeert ‘de vierde macht’ (de ambtenaren) een gebalanceerd beleid te voeren. Ook zijn er adviesorganen en instituten die met een onafhankelijke blik en kijkend naar de bevolking proberen hun invloed aan te wenden. Op verschillende grote beleidsthema’s zoals “het Europese project”, migratie, klimaat, koopkracht/loonontwikkeling zie je dit normale spel van democratische wrijving niet meer optreden. Nederland is een elitocratie geworden.
Nederland is een elitocratie geworden, betoogt @rutgervdnoort https://t.co/zAehQ8J7Gj "Ik denk en schrijf namens de onderkant van de samenleving en voel de verantwoordelijkheid van mijn positie" - Dat zouden er meer kunnen doen.
— Jean Wanningen (@trias_politica) November 25, 2018
De verantwoordelijke dagelijks bestuurders van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), het UWV, het KNMI, WODC, het CBS en het CPB kun je nauwelijks iets kwalijk nemen, omdat zij in de neoliberale wind veelal hun eigen broek moeten ophouden, waarbij pure onafhankelijkheid zal leiden tot minder werk. Een oud-bestuurder van het CBS zegt in de Volkskrant (2018): “Ook geld speelt een rol. Het budget wordt steeds vaker per opdracht toegekend. In mijn tijd was het CBS voor 5 procent afhankelijk van ad-hoc-opdrachten, nu is dat 25 procent. Dan ben je vatbaarder voor beïnvloeding“. Het onderliggende probleem zit in het toezicht op deze instituten. Het is een jarenlang proces geweest, waarbij instituten steeds strakker onder het toezicht van het kabinet komen te vallen. Dit wordt met meerdere voorbeelden duidelijk gemaakt in het onderliggende rapport van de Onderzoeksraad Voor Veiligheidsbeleid (OVV-commissie Joustra, 2018). Het eerste voorbeeld is dat er wordt gesteld: “Jarenlang heb ik SCP-onderzoekers horen klagen over de vergaande bemoeienis van opdrachtgevers, zoals de ministeries van Sociale Zaken en VWS. Ambtenaren zitten bijvoorbeeld in begeleidingscommissies van onderzoekers. Terwijl daar alleen vakgenoten in horen. Ook bemoeien opdrachtgevers zich met de voortgang. Ze eisen dat een onderzoek voor een bepaalde datum af is of juist later verschijnt. Op een voor hen gunstig moment.“ Het artikel vervolgt: “In 2016 heeft de minister van Economische Zaken meer invloed op het CBS gekregen. Toenmalig minister Kamp zei tijdens een debat hierover: “Ja, maar dat vind ik niet vies.” De Kamer liet het daarbij. Als je een overzicht zou maken van alle personen die zitten in toezichtorganen van grote zelfstandige bestuursorganen en instituten die het kabinet adviseren, dan vind je hoofdzakelijk mensen die er een belang bij hebben om niet onafhankelijk te zijn. Wat de laatste tijd daarbij ook opvalt, is een aantal mensen die in toezichthoudende functies zaten en pas na uitdiensttreding met kritiek komen. Zo was er deze week Prof. Rabbinge die jarenlang toezicht hield op het PBL. Maar al eerder zagen we soortgelijke uittreders met alarmerende exit-interviews komen. Persoonlijk vind ik dat laf, maar er zijn blijkbaar krachten die voorkomen dat dit tijdens de actieve loopbaan kan. Deze emeritus hoogleraar Rabbinge was toezichthouder bij @Leefomgeving: "wetenschappelijk twijfelachtig", "activistische onderzoekers". Ik durf echter nog wel een stap verder te gaan en te zeggen dat de manier waarop veel toezicht op instellingen in Nederland verloopt, tekenen van corruptie vertoont. Als we kijken naar de letterlijke betekenis van dit woord, dan vinden we “gebrek aan morele integriteit” en treffender “verstoring van de goede werking van iets“. Als jouw vrienden, partijgenoten, belanghebbenden van je dagelijkse werk of mensen die je uit andere commissies kent allemaal in één ruimte zitten, dan worden er niet zomaar harde noten gekraakt. Deze poldercorruptie leidt ook op Europees niveau tot gefronste wenkbrauwen. De corruptiewaakhond van de Raad van Europa, GRECO, kwam afgelopen vrijdag met een alarmerend rapport over Nederland. “Het komt in Nederland vooral op leden van het kabinet zelf aan om integer hun werk te doen,” constateert GRECO, “Al moeten ze natuurlijk wel het vertrouwen van hun collega’s en vooral van het parlement behouden. Vertrouwen is misschien goed, maar controle is beter,” vindt de corruptiewaakhond. Om de kans op belangenverstrengeling en corruptie te verkleinen, zou er daarom een algemene gedragscode moeten komen. Het zogenoemde Blauwe Boek, de handleiding die ministers en staatssecretarissen bij hun aantreden krijgen, schiet tekort. Het rapport kraakt verder kritische noten over de status van politiek assistenten en de hoge mate van lobbygedrag van oud-ministers. Berisping uit Straatsburg: Nederland moet nu toch eindelijk de #lobbycratie aanpakken. Want dat is gewoon corruptie. @WillekeSlinger #greco https://t.co/Q3RnxXWCXJ Deze situatie moet dus snel en grondig worden aangepakt. Het wordt tijd om met de bezem door het toezicht van de grote instituten te gaan en beschermingsclausules in te bouwen, zodat toezichthouders zonder last hun inbreng kunnen hebben. Notulen van door de overheid (mede-)gefinancierde organen dienen openbaar te worden gemaakt, zodat journalisten deze kunnen inzien. Sterker nog: journalisten moeten (zonder spreekrecht ) aanwezig kunnen zijn bij toezichtvergaderingen. De modellen die instituten hanteren, moeten onverkort openbaar worden gemaakt. En dan inclusief de gebruikte data, de aannames, de keuzes, zodat er volledige transparantie ontstaat in het werk van bijvoorbeeld het Planbureau voor de Leefomgeving. In de slipstream van de op handen zijnde uitholling van het politieke midden, moet de lange mars door de instituten van macht volgen. Een eerste goede stap is het opschonen van het toezicht, waarna er een verbeterslag in de directies kan volgen. Weg met de middelmatigheid, we moeten weer trots kunnen zijn op onze instituten!
Toezicht
Overheidsinvloed
Blijft natuurlijk wel vreemd dat hij als toezichthouder dit niet heeft opgelost? #elitocratie #klimaatbeleid pic.twitter.com/LtCthCHrIJCorruptie
GRECO
Lobbygedrag
En nu?
Uitholling
Over de auteur
Recent gepubliceerd
Klimaat en Milieu17 september 2023Hoezo piekbelasters? Harde stikstofmetingen tonen falen overheidsbeleid aan
Politiek Internationaal21 mei 2023Bilderberg-conferentie symboliseert gestage neergang van het Westen
Politiek Nederland31 december 2022We hebben een laf kabinet dat geen enkel probleem durft op te lossen
Economie6 oktober 2022Remkes’ mislukte zoektocht naar de stikstofsleutel
Activisme is bij heel veel (pseudo-) wetenschappelijke adviesbureaus, task forces, commissies en (klankbord-) werkgroepen een probleem.
Ik verbaasde me zo’n 15 jaar geleden al over een WRR-opstel waarin moslimextremisme werd gebagatelliseerd. In het opstel werden een in Iran gevangen atheïst en een uit Egypte gevluchte antisemiet aangevoerd als voorbeelden van gematigde moslims.
Alleen was de een dus geen moslim en de ander was niet gematigd.
Bovendien konden beiden dus niet vrijuit praten in hun eigen moslimlanden. De totale onvrijheid in de islam is dus echt wel een heel groot probleem.
Pikant detail; de W in WRR staat voor “wetenschappelijk”…
En vrijwel niemand in journalistiek en politiek nam aanstoot aan die onzin. Er vielen mij toen een paar schellen van de ogen, en sindsdien betrap ik “wetenschappers” maar ook journalisten en politici regelmatig op rabiate onzin.
Ergens in die tijd speelde er nog iets pijnlijks. Volgens een AIVD-opstel van ene T. Joustra (van die luxe toiletten bij het UWV) was 1400 jaar wereldwijd islamitisch geweld niet te wijten aan de islam. In plaats daarvan werden een stuk of 3 Nederlandse islamcritici aangewezen als zijnde verantwoordelijk voor het radicaliseren van moslims. Alsof kritiek op het christendom ooit tot christenexremisme leidde.
Slechts een enkele columnist (Ellian, Ephimenco) nam afstand van die onzin.
Deze lijst opzettelijke blunders is veel langer.
Er wordt wel eens geklaagd dat “populisten” ten onrechte afgeven op politici, journalisten, overheden en zelfs wetenschappers. Maar onder deze omstandigheden kan ik politici, journalisten, overheidsinstanties en helaas dus zelfs wetenschappers toch niet serieus nemen?
Goed stuk, Rutger van den Noort. Ik hoop dat FvD u ook op een lijstje kandidaten voor cruciale functies zet, mocht FvD deel gaan nemen aan een kabinet. We moeten integere bestuurders hebben en geen carrière politici die alleen uit eigen belang handelen.
Wie zijn GRECO, een Europees instituut dat Nederland de les leest.
Ik ben het heel erg met de conclusies eens. Wat ik echter niet begrijp is de koker waar het uit komt,de EU, deze is nog vele male corrupter en beïnvloedt de Nederlandse politiek/politici, waardoor een deel van de hele ellende is ontstaan.
De belangrijkste reden voor het probleem met de neutraliteit en transparantie van de wetenschappelijke adviesorganen van de overheid is niet het gebrek aan onafhankelijkheid van deze instituten, maar het losgeslagen activisme van die overheid zelf op de vlakken van klimaat, immigratie, islam, en europa. Het is niet de onafhankelijke wetenschap in die instituten die ons gaat redden, immers de opdrachten voor die instituten komen nog steeds uit diezelfde activistische overheid. Het is een peuleschil om een activistische opdracht zo te herformuleren dat hij neutraal lijkt. Van den Noort wijst op de absolute noodzaak voor het openbaar maken van de gebruikte modellen. Maar met deze ‘sine qua non’ zijn we er niet. De moeilijkheid zit hem vervolgens in het inzichtelijk maken van de gemaakte keuzes t.a.v. datagebruik en onderliggende aannames. Dat vereist diepgravende zelfkritiek. Dat betekent dat de onderzoekers inhoudelijk aanspreekbaar moeten zijn om frank en vrij te antwoorden op gestelde vragen. Waarna de vraag komt: wie mogen die vragen dan wel stellen? Ook beleidsmedewerkers van de PVV, FvD of SP? Dat wordt een heel circus. De kern van het probleem is en blijft het onbegrijpelijke overheidsactivisme, zowel nationaal als Europees. Daaruit vloeit een groot maatschappelijk ongenoegen en wantrouwen voort. Dat kan niet eventjes worden weggenomen door het toezicht op PBL, CBS, WODC, SCP en dergelijke te verbeteren. Ook al is dat wel een goede eerste stap.
N.a.v. de reactie van Buurman Bazarov: Een bijzonder probleem doet zich voor bij het inschakelen van wetenschappelijke instituten. We geven ons geen rekenschap van de grenzen van wat wetenschap vermag. Een bijkomend probleem is dat sommige wetenschappers, politici, en ambtenaren zich daar ook niet van bewust lijken te zijn. Bij het toezicht zal daar derhalve speciale aandacht voor moeten komen, ook in de communicatie. Dat kan veel verwarring voorkomen en helpen een helder licht te schijnen op de veronderstellingen die schuil gaan onder de rapporten.
Ik denk dat de grootste tekortkoming van onze huidige generatie politici is het gebrek aan respect voor democratie.
Heel terechte opmerking van Rutger dat een gezond democratisch proces een beetje moet schuren, een beetje inefficient moet zijn. Dat komt volgens mij omdat je praat over macht en tegenmacht.
De huidige generatie politici probeert echter zoveel mogelijk inefficientie in te bouwen. En dat kan alleen met schimmige trucjes, liegen en achteraf kamertjes. Je treed pas naar buiten als de rijen gesloten zijn en je iedereen voor een voldongen feit kan stellen.
Wat ik echter ook vind is dat voornoemde instituten een te grote status hebben gekregen. Het zijn waarheidsinstituten geworden en daarmee het ultieme middel voor politici om zich achter te kunnen verschuilen.
Het is prima om onze instituten beter te bedelen met financiele middelen en hun onafhankelijkheid weer terug te geven. Maar de institututen zouden zich nooit meer moeten laten gebruiken om “de waarheid” te verkondigen. Voor mij zijn het op zijn best ondersteuners.
Fijn dat u dit schreef.
Ik meen dat de actieve inzet van Koningin Beatrix in de politiek een hulp was corruptie te verminderen. Misschien is dat naïef.
Chantage speelt nu eenmaal een grote rol. Buitenlandse geheime diensten hebben hier een dikke vinger in de pap. Ontwikkelingshulp is vaak een dekmantel voor financieren van machtsovername in buitenland, de indoctrinatie die mensen links noemen is eerder globalisme dan een politieke stroming. Een effectieve contraspionage zou daar het antwoord op moeten zijn.
Nederlandse politiek is helemaal niet in de ban van activisme. Nu zijn de activisten niet bepaald handige bestuurders. Hun dromen maken meer kapot dan lief is. Politiek moet in staat zijn om a twisten te weren en hun plaats te wijzen. Op moment veroorzaken zij te veel herrie om politici verstandig te laten regeren. Al is dat met de huidige formatie sowieso onmogelijk.