Naar een circulaire Westerse beschaving

Foto: Pixabay - CC0

De helft van de lezers is waarschijnlijk bij het lezen van de titel al afgehaakt. De andere helft moedig ik aan om door te lezen. In dit eindjaarsstuk 2017 geef ik een overzicht van de globale en nationale trends waar we mee te maken hebben, de implicatie ervan en daarmee een blik op de toekomst.

De stervende waarheid

Een van de belangrijkste hoekstenen van de westerse maatschappij is de waarheid. Zonder waarheden en feiten kunnen er geen goede wetten worden gemaakt, is de controle ervan onmogelijk en kan er geen uitspraak worden gedaan in rechtzaken. In 2017 hebben we op al deze vlakken genoeg voorbeelden voorbij zien komen. De minister van Onderwijs zegde miljoenen toe aan de leraren, deze bleken echter half verdampt toen mensen er nog eens goed naar keken. Ook gaan overheidsdiensten met hun versie van de waarheid de fout in, zoals bij de NVWA gebeurde over de fipronileieren. Het hoogste college van de waarheid: de wetenschappelijk raad van regeringsbeleid schrijft een flutrapport over de middenklasse en de KNMI-Code Rood is vanaf nu de equivalent van de nationale thuiswerkdag. Echt gevaarlijk werd het niet.

Foto: onderzoek MH 17 – CC0

Ook gaat het derde jaar voorbij dat de onderste steen van de MH-17 ramp niet boven kwam, een van de beloften van Rutte. We moeten helaas concluderen dat het fundament “waarheid” onder de maatschappij hevig aan het rotten is. Fakenews deed zijn intrede. Maar hoe bepaal je wat fake is, als er geen waarheid meer is? Rutte zegt dat het nodig is voor onze werkgelegenheid om 1.4 miljard in buitenlandse aandeelhouders te pompen, de website 925.nl bestempelt dit als klinkklare onzin. Wie heeft er hier gelijk? Ik weet het niet en heb voor mezelf vastgesteld dat ik in een post-truth era aan het leven ben. Daar moet ik mee leren omgaan.

De stervende globalisering

Toen ik bij de inauguratie van Trump was en de woorden hoorde “From this day forward, it is going to be only America first” realiseerde ik me dat deze uitspraak grote wereldwijde impact zou gaan hebben. Niet zozeer doordat Amerika zich zou terugtrekken van het wereldtoneel, maar doordat solidariteit wederkerig zou gaan worden en dat de tijd van waardeoverdrachten verleden tijd zou worden. Ook zou de zelfbewustheid rondom de westerse beschaving de plek ingaan nemen van “het” kosmopolitisch zijn. En dat zou niet alleen maar voor Amerika gaan gelden, dit zou breed de ondertoon worden van de moderniteit.

Foto: Donald Trump – Pixabay CC0

Hoezeer mensen in Europa ook een afkeer hebben van Trump, na verloop van tijd realiseert iedereen zich dat we toch weer onze grote broer hebben gekopieerd. Verzetten heeft geen zin en het is zelfs destructief. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de sancties door de VS die gaan volgen zoals aangekondigd door Nikki Haley tijdens de stemming bij de “Jeruzalem-resolutie” bij de VN.

Progressiviteit

Het uitdijende heelal van progressiviteit is tot stilstand gekomen, de globalisering bleek niet de heilige graal. Het verschraalde de situatie voor de lagere middenklasse, het grenzenloze bracht een influx van immigranten met de daarbij horende uitdagingen op korte en lange termijn. De Britten zagen het op tijd in en ontkoppelden zich van het EU-gedrocht waar ze op termijn alleen maar slechter van werden. Binnen de globalisering van de EU zijn ook scheuren zichtbaar. De Visegrad-landen vormen een blok waar de Oostenrijkse premier Kürz zich ook thuisvoelt en de progressieve as Merkel-Macron blijft versneld doordenderen op weg naar een Verenigde Staten van Europa. Het kansloze Zuiden kijkt erbij en wacht stil af, terwijl zij jaarlijks miljarden in ontvangst nemen uit het noorden.

Kentering

Foto: Brexit – Pixabay CC0

De negatieve economische effecten van de Brexit op de korte termijn  zorgen voor de broodnodige dreiging vanuit de EU om de uittreding van meer landen te vertragen, maar dat de EU uit elkaar zal worden gereten is een kwestie van tijd. De politieke laag van de Unie ontploft en de handelsunie zal herrijzen. Ook binnen Nederland zijn de kentering van globalisatie zichtbaar. Met deze intranationale globalisering bedoel ik de pressie van de elitaire minderheid over de rest van de bevolking.

We hebben deze kentering in Dokkum kunnen zien, maar ook de reacties op het genderneutrale beleid van de NS en de Hema waren niet mals. Op globaal, op Europees en op nationaal niveau is de beweging helder: van divergeren naar convergeren, van groter naar beperkter en van progressiever naar conservatiever. Een interessante parallel van deze trends is de vergelijking met voedsel. Mensen kopen tegenwoordig graag regionale producten die simpel zijn en basaal, zeg maar de “eerlijke wortel uit Hellendoorn”. Door het internet is de wereld te complex geworden en de latente behoefte aan duidelijkheid begint aan de oppervlakte te komen.

De stervende politieke ideologie

Een derde grote trend die al jarenlang onder de oppervlakte zit is het afkalvende niveau van de ideologie in de politiek. Er zijn maar weinig partijen met een sluitende visie en het verhaal achter de maatregelen. De VVD spant hierin de kroon en daarmee is ook het regeerakkoord van Rutte 3 compleet zonder visie. Het is een waslijst aan maatregelen zonder ziel. De partijen op links zoals de SP, GroenLinks worstelen met de nieuwe werkelijkheid. Waar voorheen de SP bijvoorbeeld nog streng op economische migranten was, wordt zij nu op één hoop geveegd met Groenlinks onder het motto “die linkse partijen”.

De PVV heeft een hele sterke ideologie rondom de islam, maar verder is de partij economisch niet helder. Het is totaal onduidelijk waarom politieke partijen hun best niet doen om een allesomvattend verhaal te bouwen waarop zij terugvallen bij het behandelen van nieuwe vraagstukken. De reactie van politici is veelal media- en hypegedreven, een echt doorwrocht verhaal is vaak niet aanwezig, wellicht de SGP uitgezonderd. Deze laatstgenoemde weet dan de mainstream niet te bereiken doordat er geen marketeers werken.

Foto: Jesse Klaver by Roel Wijnants is licensed under CC BY-NC 2.0

Het meest duidelijke voorbeeld in 2017 van een stervende ideologie waren de meetups van Jesse Klaver. Een groots spektakel, maar niemand (inclusief Jesse zelf) praat meer over zijn “mythe van het economisme”. Er was een boekje nodig voor de verkiezingen, maar er zat geen doorleefd gevoel achter, het bleef aan de oppervlakte.

De stervende Nederlandse soevereiniteit

In 2017 werd het ook eens te meer duidelijk dat de Nederlandse soevereiniteit aan het wegsterven is. Of we het nou hebben over het meestemmen met de EU in de VN (over Jeruzalem), of de afhankelijkheid van het Europese immigratiebeleid (of wat we daaronder moeten verstaan), het is armoe troef. We hebben jarenlang onze verantwoordelijkheden overgedragen en blijven daarmee doorgaan (in 2017 het pensioentoezicht), totdat we alleen maar kunnen concluderen dat de besluitvorming in Den Haag slechts over bijzaken gaat. Dit geldt tevens op monetair terrein.

De echte fundamentele vraagstukken rondom landsgrenzen, nationale veiligheid, ons huishoudboekje, arbeidsverhouding en de landen waarmee we handel willen drijven zijn niet meer strikt Nederlands. Dit beperkt de vrijheidsgraden bij het formuleren van het regeerakkoord en daarmee beperkt het de vrijheidsgraden van onze democratie. Als de impact van onze stem ingeperkt wordt door een groter geheel, dan is de soevereiniteit weg.

De stervende vrijheid

En als de soevereiniteit dan aan het wegsterven is, dan sterft ook de vrijheid. De vrijheid om te bepalen hoe ons land er uit ziet. Dit geldt vele kanten op. Allereerst is er de vrijheid van religie. Gelovigen in Nederlands komen steeds verder in de verdrukking. Dan heb ik het specifiek over moslims, joden, maar ook christenen. Tot het moment dat religies verboden worden in onze rechtsstaat, dienen we de grondwet te respecteren.

De volgende vrijheid die enorm wordt ingeperkt is de privacy. Overal worden we gevolgd. Je kan niet naar je werk rijden, of je zit aan een trajectcontrole vast, of je gezicht wordt gescand in een treinstation. Op internet is niemand echt vrij. Het televisieprogramma Hunted toont dit haarfijn aan en met de ontwikkelingen rondom de Sleepwet komt het net steeds strakker te zitten. Daarnaast worden de vrijheden om te zondigen ook steeds verder ingeperkt. Rokers worden verketterd, ouders van dikke kinderen worden scheef aangekeken, want we moeten gezond eten.

Foto: Pixabay CC0

Op internet mag niet meer worden gekwetst, terwijl dit voor een groot deel vaak aan de ontvanger ligt. En in plaats dat overheden hun rol van politieagent oppakken, leggen zij deze verantwoordelijkheid bij social mediabedrijven met hun eigen belangen. De overheid kijkt op allerlei terreinen mee met de burger, waarmee de vrijheid van het individu ernstig schade oploopt. En de burger haalt zijn schouders op.

Rode draad

Deze vijf heldere trends hebben we in 2017 kunnen aanschouwen. De vraag is welke verbinding er tussen deze trends valt te zien. Ik denk dat ik opmerk dat in het Westen tot ongeveer tien jaar geleden de progressie op allerlei terreinen in het leven positief uitviel voor het grootste deel van de bevolking. Economisch ging het steeds beter, kinderen werden continue welvarender dan hun ouders, de emancipatie op allerlei terreinen werd steeds beter.

In dit alles kwam een kentering. Wat we met grote woorden kunnen noemen “de ontwikkeling van het Westen” kwam tot stilstand. Doordat Azië langzaam een groter deel van de laagwaardige economische groei wegsnoepte is de economische groei eenzijdig bij globale bedrijven terecht gekomen. De westerse industrie en de detailhandel en middenstand was het kind van de rekening. Overheden snoepten nog eens veel van de bruto koek weg met als resultaat slechts 17% inkomensgroei terwijl de economische groei in Nederland groeide met 65% in de laatste 25 jaar (SCP).

Lineariteit

De lineariteit van “het gaat elke nieuwe generatie beter” is niet meer. De heilige graal globalisering bleek niet heilig. De lineariteit (van feiten naar beleid) dat de wetenschap altijd gelijk heeft, is ook niet meer. De autoriteit van de wetenschap is te grabbel gegooid door middelmatigheid in bepaalde vakgebieden en concurrerende visies. Waar vroeger bij een verschil van mening werd gekeken naar de norm (de wetenschap), is nu de wetenschap slechts één van de inputs. En waar de wetenschappelijke bureaus van de politieke partijen een heldere ideologie aan de partij gaven, zwabberen de politieke partijen nu.

Foto: Gebouw Europese Commissie, Brussel. Pixabay CC0

Dit zwabberen in de politiek komt ook tot uiting in de soevereiniteit. Deze lineariteit van de overdracht van macht van Den Haag naar Brussel valt ook steeds slechter. De soevereiniteit moet terug op verschillende thema’s, in lijn met de gedachtegang van Oostenrijk. De EU moet doen waar zij goed in is en de landen moeten hernieuwd zeggenschap krijgen over een aantal deelthema’s waar de EU niet goed in slaagt. Tot slot zijn ook de lijnen van het opgeven van vrijheden overduidelijk, ook hier zien we veel protesten. De bevolking wil referenda, maar deze worden onmogelijk gemaakt.

Circulariteit

Als je deze bewegingen op je laat in werken, dan moet ik constateren dat de Westerse beschaving zijn bakens moet verzetten. Het heilige geloof in de verlichting, in de kracht van het kapitalisme, de moraal om iedereen te moeten helpen in de wereld werkt niet meer in alle gevallen. In voorkomende gevallen moeten we over onze eigen denkbeelden heenstappen om de kracht van de westerse beschaving te redden. We moeten bijvoorbeeld leren om intolerant te worden tegen mensen met intolerante denkbeelden, ondanks dat we in het algemeen tolerant zijn.

We moeten leren om soms kapitalistisch te zijn, maar soms ook socialistisch, we moeten leren om mensen te helpen, maar niet iedereen te helpen. Of om te helpen op voorwaarden. Dat proces zijn we niet goed in, want het tart onze Westerse zekerheden. Daarom ontkomen we niet aan het beginnen te leren hiermee om te gaan als een circulair proces. We moeten stapjes zetten in deze reis, waarbij we testen hoe deze ontwikkeling verloopt.

We moeten dus “goed doen” niet meer standaard als uitgangspunt nemen (linear), maar circulair kijken waar dit “goed doen” werkt en waar niet. Uiteindelijk kunnen beschavingen alleen maar overleven als ze zich continu weten aan te passen aan een nieuwe omgeving. Niet als ze volharden in hun eigen waarheid, hoe nobel deze ook is.

Ik wens u allen een goed uiteinde en hoop u persoonlijk de hand te kunnen schudden op 19 januari in Rijswijk bij het Nederlandse Leeuw event!

Over de auteur

Rutger van den Noort

Bedrijfskundige, publicist, ondernemer.

Recent gepubliceerd

Archief

• Klimaat en Milieu17 september 2023Hoezo piekbelasters? Harde stikstofmetingen tonen falen overheidsbeleid aan
• Politiek Internationaal21 mei 2023Bilderberg-conferentie symboliseert gestage neergang van het Westen
• Politiek Nederland31 december 2022We hebben een laf kabinet dat geen enkel probleem durft op te lossen
• Economie6 oktober 2022Remkes’ mislukte zoektocht naar de stikstofsleutel