Erdogan spint garen bij vluchtelingencrisis
Een ingekorte versie van dit artikel is verschenen op 23 september 2015 op de website van De Volkskrant.
Waarom is de vluchtelingenstroom nú geëxplodeerd en bijvoorbeeld niet een jaar geleden? Voor wie en voor wat zijn de Syrische vluchtelingen op de vlucht? Zijn het vluchtelingen voor Assad, zijn het vluchtelingen voor ISIS of zijn het voormalige ISIS-jihadisten uit Tel Abyad, die afgelopen zomer door de Koerdische opmars naar Turkije moesten uitwijken? Zitten zij al jaren in een Turks, Libanees of Jordanees kamp of komen zij vers van het strijdgewoel?
Dit zouden wij ons moeten afvragen bij de stroom Syriërs die Europa nu binnenkomt. En dat gaat overigens ook op voor de Irakezen en voor alle andere mensen, die op zoek zijn naar een beter leven.
We moeten maar afwachten of zij open zullen staan voor de Europese samenlevingen waar zij straks deel van gaan uitmaken. Het is maar de vraag of zij de burgeroorlog achter zich laten en niet alsnog in hun rugzak meenemen. Wij kunnen alleen maar hopen dat niemand van hen ontvankelijk zal zijn voor inmiddels opgedoken oproepen van een enkele gekke sheikh of imam aan de migrerende Syriërs om zoveel mogelijk kinderen te produceren, zodat die Europa voor het komende kalifaat zullen innemen.
Voor de meeste journalisten zijn alle Syrische vluchtelingen zielig en op de vlucht voor ISIS
Soennieten
Wat wij zien, zijn in grote meerderheid gezonde jongemannen, een klein aantal families en hier en daar een oorlogsinvalide, terwijl die in het geval van Syrië in aantal ruim het miljoen moet hebben overschreden. Het overgrote deel is overduidelijk soenniet. Pas enkele dagen geleden ben ik voor het eerst in alle reportages en artikelen, die ik de afgelopen weken hierover gezien en gelezen heb, twee personen uit Aleppo tegengekomen met Armeense namen, dus niet moslim.
Verder heb ik op een verdwaalde nizari* na, die voor zijn medevluchtelingen zijn identiteit angstvallig verborgen hield, niemand kunnen ontwaren die zich als christen, druus of alawiet kenbaar heeft gemaakt. Wel als soeniet. Maar veel journalisten weten vaak niet eens waarover zij het hebben. Voor de meeste zijn alle Syrische vluchtelingen zielig en op de vlucht voor ISIS.
Onder die mannen van strijdbare leeftijd die dezer dagen Europa binnenkomen, zijn ongetwijfeld enkele slimmeriken en geluksvogels, die zich de afgelopen jaren daadwerkelijk aan gevechtshandelingen hebben weten te onttrekken. Er zitten ook tieners tussen die -volstrekt legitiem- niet onder de wapens willen en naar het buitenland vluchten.
Bloed aan hun handen
Maar dat zich onder de vluchtelingenstroom ook personen bevinden met bloed aan hun handen staat buiten kijf. Een enkeling, op social media blij poserend met het V-teken voor een of ander Rathaus in Duitsland, is inmiddels door Syrische activisten geïdentificeerd.
De Syrische voetbaltrainer die zo bruut door de Hongaarse cameravrouw is getackeld en vervolgens met veel eer is onthaald bij Real Madrid, blijkt volgens Koerdische bronnen een Jabhat al-Nusra strijder te zijn, die het leven van veel Koerden zuur heeft gemaakt. Dat zowel het aan al-Qaeda gelieerde Jabhat al-Nusra als Real Madrid door Qatar gefinancierd worden, is ronduit ironisch en staat symbool voor de bizarre tijden waarin wij leven.
De inmiddels onleefbare soennitische verzetshaarden in de steden
Ongetwijfeld moegestreden en vermalen tussen de troepen van Assad en de concurrerende soennitische strijdgroepen, heeft dit soort mannen weinig meer te zoeken in de inmiddels onleefbare soennitische verzetshaarden in de steden van West- en Noord-Syrië, aan barrels gebombardeerd door Assad.
De vraag is: Waarom is de vluchtelingenstroom nú geëxplodeerd en bijvoorbeeld niet een jaar geleden?
Zegen voor Assad
Hoewel in menig praatprogramma ISIS vroom en plechtstatig als de boosdoener wordt aangewezen, moet voor Assad de leegloop van soennitische mannen van strijdbare leeftijd een zegen zijn. Al was het alleen al vanwege de demografische gevolgen op de lange termijn, die een belangrijke voorwaarde zijn voor het overleven van zijn regime in tenminste een deel van het land.
De oorlog bevindt zich sinds deze zomer op een kantelpunt. De verschillende betrokken buitenlandse partijen heroverwegen de steun aan hun bondgenoten, omdat die een doodlopende weg blijkt te zijn of vooral monsters blijkt te baren die niet langer beheersbaar zijn.
Drie jaar geleden gaf bijna niemand nog een stuiver voor het voortbestaan van Assad en het Westen rekende zich al rijk met haar islamitische zetbazen. Maar vanachter mijn bureau kon ik toen al voorspellen dat het Westen uiteindelijk weer met hem om de tafel zou zitten, omdat de familie Assad simpelweg als geen ander het cynische verdeel- en heersspel in de vingers heeft.
Uiteindelijk heeft het allemaal veel langer geduurd dan verwacht en ik had nooit voor mogelijk gehouden dat de Syrische burgeroorlog in zulke afgrijselijke proporties zou ontsporen. En nu staan door de Irandeal en de openlijke Russische steun de mondiale en regionale grootmachten weer voor Assad in de rij.
Dat betekent niet dat ISIS haar functie als nuttige horrorboeman heeft verloren. ISIS verschaft Assad bestaansrecht als het betere alternatief voor Syrië, ondanks al het bloedvergieten. Het gruwelkalifaat verschaft ook legitimiteit aan de Iraanse, Russische en Westerse interventie in Syrië en Irak.
Verschillende groepen vluchtelingen zijn zichtbaar gemakkelijk op te jutten
Ondertussen zal de voortgaande leegloop van Syrië bijdragen aan de verdere Verelendung en ontwrichting van de Syrisch vluchtelingengemeenschappen. Zeker nu de vluchtelingenstroom via Turkije naar Europa wordt doorgesluisd. De afgelopen twee weken hebben we op de Griekse eilanden, aan de Hongaarse grens en in de Duitse vluchtelingenkampen kunnen zien, dat verschillende groepen onder de vluchtelingen zichtbaar gemakkelijk op te jutten zijn tot rellen.
Turkije
Dan is er nog de rol van Turkije in de vluchtelingencrisis. Het land dat vele Syriërs de afgelopen jaren een relatief veilige haven bood. Het is waar dat het aantal vluchtelingen uit Syrië in Turkije het afgelopen jaar bijna is verdubbeld en dat het land aan de grenzen van haar capaciteit zit, maar Turkije is ook tot over haar oren betrokken in de Syrische burgeroorlog.
In juni zijn de poorten duidelijk opengegaan. Het aantal migranten dat via de Griekse eilanden reist, is sinds juni in tienvoud toegenomen. Daarvoor gebeurde het zelfs dat Syriërs vanaf Turkije naar Libië reisden om de oversteek naar Italië te wagen.
Maar Turkije is niet alleen een verzamelpunt voor Syrische migranten. Zelfs het aantal Afrikanen, dat via de Griekse route Europa binnenkomt, is sinds juni verdrievoudigd. De Europese grensbewaking Frontex wees vorige week met beschuldigende vinger naar de aanzuigende werking van Turkish Airlines.
De luchtvaartmaatschappij heeft haar wekelijkse stoelcapaciteit naar Afrikaanse bestemmingen onlangs bijna verdubbeld van 38.000 naar 70.000 beschikbare zitplaatsen. De goedkope prijzen en zeer laagdrempelige visaprocedures, waarmee de Turkse AK-regering haar invloed in islamitisch Afrika wil vergroten, doen de rest.
Dat de ergste vluchtelingencrisis in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog plaatsvindt op het moment dat het voortbestaan van Erdogan op het spel staat, kan niet louter toeval zijn. Erdogans partij heeft in juni voor het eerst de meerderheid in het Turkse parlement verloren, waardoor hij niet de verregaande bevoegdheden voor zijn presidentschap kon doorvoeren, die hem praktisch absolute macht zou verschaffen.
Erdogan’s Syriëbeleid is op een totale mislukking uitgelopen
Daarnaast is zijn Syriëbeleid deze zomer op een totale mislukking uitgelopen. Assad is nog steeds niet vervangen door een islamistisch-soennitisch bewind. Turkse aantoonbare steun aan Jabhat al-Nusra en vermoedelijke steun aan ISIS heeft vooral geleid tot succesvol verzet van de Koerden, die sinds deze zomer het grootste deel van de grensstreek met Turkije controleren. Nota bene met steun van Turkije’s NAVO-partners.
Terwijl Turkije met de vluchtelingencrisis aan haar grenzen zo gehoopt had haar NAVO-partners over te halen om samen met Turkije een no fly zone in Noord-Syrië af te dwingen, waar juist haar islamitische bondgenoten van zouden profiteren. Door het opvoeren van de strijd tegen de Koerdische PKK zijn er voor Turkije goede redenen om in ieder geval de Koerdische vluchtelingen uit Syrië liever kwijt dan rijk te zijn.
Coup Erdogan
Sinds het verliezen van de verkiezingen is Erdogan met een sluipende coup bezig om zijn herverkiezing volgende maand veilig te stellen. De succesvolle Koerdische oppositiepartij HDP, die Erdogan van een meerderheid heeft afgehouden, wordt met buitengewoon veel geweld geïntimideerd en zoveel mogelijk buiten de wet gesteld. Europa is daar opvallend stil over, ondanks het feit dat Turkije nog steeds toekomstig kandidaatlid is van de EU.
In Europa hebben wij de afgelopen weken kunnen zien, dat de niet geringe aanhang van Erdogan onder de Europees-Turkse gemeenschappen bereid is met het nodig machtsvertoon de straat op te gaan en de confrontatie te zoeken met de Koerden. Dit en de ongebreidelde vluchtelingenstroom vanuit Turkije zijn de breekijzers die Erdogan ten opzichte van de Europese Unie in handen heeft en in de toekomst steeds meer als drukmiddel zal inzetten.
Het zal er voor zorgen dat hij zo niet goedschiks, dan wel kwaadschiks aan de macht zal blijven. Als Poetin niet met zoveel machtsvertoon op het Syrische strijdtoneel was verschenen, had Turkije met de vluchtelingen Europa en haar NAVO-partners ongetwijfeld zo in de tang gehad, dat -volledig ten koste van de Koerden- in Syrië was ingegrepen.
Wensdenken
Ondertussen kampt Europa met de wrange vruchten van haar eigen hypocriete wensdenken over het Arabisch lentegeluk en over de brugfunctie van de moslimdemocratie, wat het seculiere Turkije oorspronkelijk niet was, maar onder Erdogan wel is geworden. Ik moet de hele tijd denken aan die geweldige reportage van Wierd Duk over de waanzin waarmee de vluchtelingen Duitsland worden binnen gehaald. Als een soort verkronkeld goedmakertje voor het verleden.
De Syrische bevolking is decennialang aan antisemitische staatspropaganda blootgesteld
Een paar Oostduitse vrouwen leeft met de vluchtelingen mee vanwege hun eigen verleden als Heimatsvertriebenen. Het stille oorlogsleed van Duitsers waar de rest van Europa begrijpelijkerwijs nooit heel veel begrip voor heeft kunnen opbrengen. Het is toch wat, dat Duitsers met deze groep eindelijk weer onbekommerd zielig kunnen zijn over hun eigen verleden en wellicht ook een beetje begrip en erkenning kunnen vinden voor de Endlösung.
De Syrische bevolking is decennialang aan antisemitische staatspropaganda blootgesteld, mede vorm gegeven door nazi’s die als oorlogsvluchtelingen destijds zo liefdevol zijn opgenomen door Syrië en onder het Assadregime topposities hebben verkregen. Wie komen er in in de zogenaamde Syrische vluchtelingenstroom nu eigenlijk Europa binnen?
*Nizari zijn een afsplitsing van de Shi’a. In Syrië vormen zij een zeer kleine minderheid.
Over de auteur
-
Documentaire- en programmamaker.
Arabist. Afgestudeerd op de "moderne" geschiedenis van het Midden Oosten.
Er schijnt een deal in de maak te zijn Erdogan houdt de vluchtelingen tegen als de Turken vrij in de EU kunnen reizen. Toch ook weer de no fly zone in Syrizue. En de Turkse diplomaten bluffen dat zij sterk in de onderhandelingen staan.
https://twitter.com/thesundaytimes/status/648248253985738753
Goed en informatief stuk.