Verdeling van de welvaart: dat kunnen wij veel beter dan de overheid
Politici moeten niet alles in detail dicteren
Foto: 
Ambtelijk maakbaarheidsdenken voert nog steeds de boventoon in het bestuur van ons land. Daarbij wordt het zelfredzame individu nogal eens vergeten, net zoals de in de samenleving aanwezige kennis en innovatie. Door een te grote bemoeienis van de overheid en de bestuurlijke behoefte om alles tot in de details te willen regelen ontstaan juist allerlei maatschappelijke problemen, waarop vervolgens weer dure pleisters worden geplakt, die worden betaald door belastingverhoging. Een hopeloze zaak, schrijft Wouter Roorda.
Uit een opinieonderzoek zou blijken dat de meerderheid van de Nederlanders de welvaart ‘eerlijker’ wil verdelen. Men vindt de aangewezen manier daartoe het verhogen van de belastingen voor hogere inkomens, bedrijven en mensen met vermogen. Ook Frans Timmermans liet zich ontvallen dat het goed is om maandelijks honderd euro extra te nemen van iemand die rijk is en daarmee de uitkering van iemand in de bijstand te verhogen.
Vraag een rijke ondernemer of hogere belastingen zijn leven verandert, en hij zegt nee. Geef iemand met een uitkering elke maand €100 extra en het verandert zijn of haar leven!
— Frans Timmermans (@F__Timmermans) October 11, 2023
Dát is de manier waarop we naar de samenleving zouden moeten kijken.
In gesprek met @BernieSanders. pic.twitter.com/N8A7PChPIP
Verdelende rechtvaardigheid
Het voorgaande is symptomatisch voor het denken over welvaart en de verdeling daarvan. Dat lijkt alleen nog maar te bestaan uit het verhogen van lasten voor groepen waarvan het idee leeft dat ze te weinig belasting betalen. Blijkbaar niemand die oppert dat je ook de belastingen kunt verlagen voor wie je ze te hoog vindt.
Het toont ook het vertrouwen in de verdelende rechtvaardigheid van de overheid en de maakbare samenleving in plaats van in het zelfredzame vrije individu.
Ons huidige welvaartsniveau kwam niet tot stand door voortdurend bezig te zijn met het verdelen van de koek en/of deze of gene wel voldoende belastingen betaalde. Integendeel, degenen die nu zo geobsedeerd zijn door verdelingsvraagstukken hadden zich een simpele les uit de jaren zeventig van de vorige eeuw eigen kunnen maken: het eenzijdig focussen op het verhogen van de belastingen voor hogere inkomens, vermogenden en bedrijven ten behoeve van een almaar uitdijende overheid gaat ten koste van de welvaart en benadeelt daarmee ook degenen met een lager inkomen.
Litanie
Politieke partijen en veel media hebben de afgelopen jaren de boodschap erin gestampt dat we leven in een neoliberaal belastingparadijs, waar de collectieve sector kapot is bezuinigd en de bezittende klasse nauwelijks bijdraagt aan de staatskas. De kloven in de samenleving zouden steeds groter zijn geworden door de toenemende ongelijkheid in inkomen en vermogen. De woningcrisis is de schuld van huisjesmelkers en investeerders, die de sociale huur met goedkeuring van de overheid hebben uitgekleed. Privatisering en marktwerking maken de gezondheidszorg en het openbaar vervoer onbetaalbaar. Liever spendeert de staat 45 miljard aan fossiele subsidies aan grote bedrijven dan serieus te investeren in het tegengaan van klimaatverandering. Deze litanie wordt meestal afgesloten met de conclusie dat een krachtige overheid nodig is, die op al deze terreinen stevig ‘de regie’ in handen neemt.
De afgelopen kabinetten hebben stap voor stap de overheid teruggeduwd en uitgehold. Het is misgegaan op het moment dat we dachten: de markt kan ons redden.
Wij verleggen de koers naar meer solidariteit, daar is het land aan toe. Schouder aan schouder. Samen kan het. #Op1 #WNL pic.twitter.com/Y4P4ngaVek
— Frans Timmermans (@F__Timmermans) September 30, 2023
De feiten
Wat de klachten in de voorgaande alinea met elkaar gemeen hebben, is dat ze geen van allen door de feiten worden gesteund. De inkomens- en vermogensverschillen zijn al decennialang stabiel en in internationaal perspectief gering. De collectieve sector groeit met de welvaart mee en de collectieve lastendruk bevindt zich op een hoog niveau. Vrijwel iedere werkende en ondernemer betaalt zich blauw aan belasting. Een klein groepje van 8000 vermogenden met geen inkomen uit werk lijkt de dans te ontspringen. Onder het mom deze groep ‘eerlijker’ te belasten, worden de lasten verhoogd van honderdduizenden mensen die al te kampen hebben met een hoge belastingdruk. Bovendien wordt voorbijgegaan aan het feit dat vooral de lagere inkomens veel meer profijt hebben van de overheid.
Woningmarkt
Van de woningen in Nederland behoort nog steeds dertig procent tot de sociale huur en bedroeg het (inmiddels al weer dalende) aandeel van particuliere verhuurders nooit meer dan tien procent. Die groep vermeende huisjesmelkers vormde wel het excuus om een stortvloed van regels over de huurmarkt uit te storten, waarvan vooraf al duidelijk was dat het niet zou leiden tot meer betaalbare huurwoningen. Integendeel. Niet alleen domineert de overheid steeds meer de woningmarkt, dat is altijd al zo geweest in de gezondheidszorg en het openbaar vervoer. Tenslotte zijn die 45 miljard aan fossiele ‘subsidies’ geen uitgaven aan grote bedrijven, maar verminderingen van de (ook in Europees perspectief) torenhoge belastingen op energie.
“De afbouw van fossiele ‘subsidies’ is een onuitputbare bron voor belastingverhogingen – en is dus funest voor onze koopkracht“. Want ’uitfaseren’ betekent gewoon lastenstijging en daar zijn de meeste politici niet vies van zagen we de afgelopen weken.. https://t.co/48ky5u15ls
— Wouter Roorda (@WouterRoorda) October 7, 2023
Die neoliberale maatschappij is dus een fictie. De overheid is de dominante speler in de Nederlandse economie en is de afgelopen jaren steeds dominanter geworden en dreigt nog veel dominanter te worden.
Bestaanszekerheid
Aan het centraal stellen van bestaanszekerheid in de huidige campagne ligt impliciet de gedachte ten grondslag, dat de overheid dit voor iedereen moet garanderen. Dus wordt de portemonnee getrokken. Uitkeringen en minimumloon stijgen alleen al dit jaar met ruim dertien procent. In 2023 betaalt de overheid een bedrag van negentien miljard euro aan toeslagen uit aan 5,9 miljoen huishoudens (tegenover twaalf miljard euro in 2017). Hierdoor liggen inmiddels ook inkomensgroepen waarbij je zelfredzaamheid mag veronderstellen aan het toeslageninfuus. Dat bij de uitvoering hiervan van alles mis gaat, is kennelijk geen reden om de vergaande en alsmaar uitdijende inkomensondersteuning van niet alleen de laagste inkomensgroepen ter discussie te stellen.
Steeds meer brokken
De ‘regie’ van de overheid op steeds meer terreinen gaat gepaard met steeds meer brokken. Het bouwen van woningen wordt niet alleen bemoeilijkt door stikstof, welk probleem eenzijdig blijkt afgewenteld op boeren. Door tal van regels en procedures zit het grootste probleem bij de overheid, die er maar niet in slaagt voldoende bouwgrond aan te wijzen en bouwvergunningen vlot te verlenen.
Fossiele energie
De snelheid waarmee afscheid moet worden genomen van fossiele energie heeft ertoe geleid dat de winning ervan in West-Europa de afgelopen tien jaar is opgedroogd, waardoor we afhankelijk werden van Rusland. Na de boycot van Russische energie schoten de prijzen verder omhoog. De hierdoor ontstane inflatie werkte door naar andere sectoren, met name voedselprijzen stegen. Het leidde tot misplaatse retoriek over graaiflatie. De negatieve koopkrachtgevolgen van de door de overheid (gefaciliteerd door de ECB) zelf gegenereerde inflatiegolf worden nu voor de laagste inkomens teniet gedaan via een energietoeslag en door de uitkeringen flink te verhogen, zoals gebruikelijk gefinancierd door belastingstijgingen voor de middenklasse en bedrijven. Alsof die geen last zouden hebben van de hoge inflatie.
Lees de nieuwste column van econoom @WouterRoorda: 'Graaiflatie: een linkspopulistische complottheorie'. Zonder enig bewijs de schuld aan de 'kapitalisten' geven.#graaiflatie #economie #inflatiehttps://t.co/FCX4n0OKPI
— OpinieZ.com (@OpiniezMagazine) May 24, 2023
"Minister Micky Adriaansens (EZ) kreeg heel links…
Ambtelijk maakbaarheidsdenken
Wat al deze zaken met elkaar gemeen hebben is dat na een door de overheid veroorzaakt probleem de roep om overheidsinterventie weerklinkt, waarna diezelfde overheid de ergste symptomen gaat bestrijden en de kosten daarvan afwentelt via belastingverhoging.
De bureaucratisering van de aanpak van maatschappelijke vragen legt te veel de nadruk op het verdelen van de pijn in plaats van het wegnemen van de oorzaken. Dat is goed zichtbaar waar het gaat om het verminderen van de uitstoot van stikstof en CO2. Dit gebeurt volgens een lineair afbouwplan, wat getuigt van schematisch ambtelijk maakbaarheidsdenken. Technologische ontwikkeling en innovatie gaan met horten en stoten, waarbij een doorbraak in één keer een enorme stap vooruit kan zijn.
Kennis
De landbouwsector heeft de stikstofuitstoot de afgelopen dertig jaar met zeventig procent teruggebracht. De kennis in de sector is veel groter dan bij de overheid. De overheid kan zich dan ook beter beperken tot het maken van afspraken over wanneer de gewenste reductie is bereikt. Nu wordt een interventierepertoire opgetuigd om (met allerlei gesubsidieerde activisten hijgend in de nek) de sector te dwingen tot het nemen van bepaalde maatregelen. Die catalogus, onder het mom van alle kleine beetjes helpen, komt eerder neer op boeren pesten dan dat het helpt om de uitstoot van stikstof meetbaar terug te dringen. Het leidt tot nog verdere collectivisering van de landbouwsector, waarbij de overheid zelfs gaat bepalen wanneer gewassen worden geoogst en vergunningen verlangt van boeren die hun vee buiten willen laten lopen.
In een briljant artikel laat de vermaarde Oostenrijkse econoom Friedrich Hayek zien, dat de meest efficiënte manier om alle beschikbare kennis te gebruiken niet het verzamelen daarvan is door één persoon of instantie, maar het benutten van alle kennis die verspreid over de bevolking aanwezig is via de signaalwerking van het prijsmechanisme.
Heldere conclusies van prof. Rabbinge nav de uitkomsten van het recente stikstofonderzoek van @UvA_Amsterdam: (1) de landbouw is niet de grootste uitstoter maar de derde, na verkeer en industrie en (2) het Aerius model overschat de depositie van stikstof op de natuur fors. pic.twitter.com/tjyji9bmWy
— Aalt Dijkhuizen (@AaltDijkhuizen) September 23, 2023
Toegepast op het klimaatbeleid betekent dit dat bij een te hoge uitstoot van CO2 de overheid zich kan beperken tot het via prijsprikkels uitfaseren hiervan. In een artikel in economenblad ESB werd onlangs aangetoond dat op die manier de uitstootdoelen worden gehaald. En zonder dat de overheid ook hier gedetailleerd een batterij aan maatregelen voorschrijft, die diep ingrijpen in het dagelijks leven.
Geboden en verboden
Groene linkse partijen willen klimaatverandering met allerlei ge- en verboden te lijf gaan, waarvan de bijdrage aan het verminderen van CO2 gering, negatief (biomassa) of averechts (verbod kernenergie) is en vaak niet kostenefficiënt. Die maatregelen weerspiegelen vooral de eigen gedachten over de inrichting van de samenleving in plaats van een kosten/batenanalyse van de meest effectieve en efficiënte manier om de uitstoot van CO2 terug te dringen. De snelle realisatie hiervan, omdat sprake zou zijn van een ‘klimaatcrisis’, is (zo niet naïef) een uiting van maakbaarheidsdenken zonder zich de consequenties te realiseren. Het gaat voorbij aan het feit dat maatschappelijke veranderingen tijd nodig hebben. Die tijd is er ook wat klimaatverandering betreft. Deze ondoordachte benadering van mensen, die hun hele leven in de collectieve sector hebben gewerkt, miskent ook het belang van technologische ontwikkeling en innovatie.
Weer een mythe doorboord: technische innovaties zijn géén oplossing voor de stikstofcrisis. Verkleining van de veestapel is onvermijdelijk.#RaadvanStatehttps://t.co/pEJnd9R1zU
— Jesse Klaver (@jesseklaver) September 7, 2022
Inventiviteit
Nederland wordt al sinds de Tweede Wereldoorlog geplaagd door steeds terugkerende woningnood. Overheidsbeleid heeft die nooit kunnen oplossen. Ook op de woningmarkt is een lange termijnperspectief, waarin vooral procedures worden gestroomlijnd en drastisch verkort, beter dan beleggers en projectontwikkelaars gedetailleerde regels op te leggen over hoe zij hun werk moeten doen. Daaraan draagt bij een forse beperking van alle vormen van immigratie, die ook om tal van andere redenen wenselijk is. Al is het alleen maar om de enorme kosten hiervan terug te dringen.
Een overheid, die in detail dicteert hoe en wat er moet gebeuren in dit land, is een hopeloze zaak. Ze kan volstaan met het formuleren van een beperkt aantal door de kiezer gelegitimeerde doelen die niet pas opduiken in het regeerakkoord, en wanneer die moeten zijn bereikt. De uitvoering kan beter aan de inventiviteit van ondernemers en burgers worden overgelaten.
Over de auteur
Recent gepubliceerd
Linkse politiek21 november 2023Handhaving grondrechten is niet veilig bij linkse partijen
Economie2 november 2023Verdeling van de welvaart: dat kunnen wij veel beter dan de overheid
Politiek Internationaal27 augustus 2023Wij hebben geen ereschuld aan Afghaanse beveiligers
Migratie25 juli 2023Bij asiel en immigratie doen de harde feiten er niet meer toe
Het probleem van dit beleid is dat de burger steeds afhankelijker wordt van de overheid.
De overheid voert dit als bewust beleid. De overheid wenst geen kritische burgers. Denk aan de inzet en het gebruik van de media. Er wordt hard gewerkt aan de CBDC waarmee ze straks de burger direct kan sturen. Denk aan de versplinterde politieke partijen, die het ook allemaal niet meer weten.
Ondertussen verzwakt de economie en verdwijnt de inventiviteit en het bedrijfsleven.
Nee, het wordt helemaal niks.
We moeten het straks doen met vadertje staat en een hele berg ambtenaren.
Wellicht dat er een tijd komt dat je je kapot schaamt om voor de overheid te werken, dat je niet meer aan burgers kunt uitleggen waarom zij financieel helemaal kapot gemaakt worden en alle basale vrijheden worden afgenomen… dat je als landverrader beschouwd wordt die mogelijk overgoten wordt met pek en veren, en dan het land uitgejaagd wordt, in het gunstigste geval.
Maar het kan ook zijn dat die tijd al is aangebroken en dat elke ambtenaar op straat over zijn schouder moet kijken en bij de overheerlijke geur van warme pek beter een zijstraatje neemt.
Mogelijk denken ambtenaren dat ze beschermd worden door de “Staat” maar als je je ziel aan die duivel verkocht hebt mag je geen enkele misstap meer maken anders wordt je zonder pardon onder de aanstormende bus geduwd… zoveel weten we inmiddels van hoe de staat omgaat met klokkenluiders.
Waar het uiteindelijk op neer komt: pleeg je verzet als een leeuw of ben je een bang schaap. Of nog anders, en ik kan uit persoonlijke ervaring spreken, je laat de hele boel lekker imploderen en vertrekt zo spoedig mogelijk naar betere oorden. Daarbij speelt de leeftijd mee, geen zin meer om de barricades op de gaan. Dus veel plezier in Nederland met AL die nerveuze ambtenaren. To the loo !
Ik ben het eens met d vorige reacties. In de zestiger jaren was er een heel fijnmazig stelsel van arbeidsinitiatieven en maakindustrie vooral voor de binnenlandse markt bedoeld. Mensen konder er netjes van leven en haalden eer uit hun werk. Veel van die arbeid is óf over de grens gegaan of opgegaan in een supranationaal bedrijf. Het is om het even wat; fietsbanden uit korea, bloemen uit nigeria en vlees uit Argentinié enzovoorts. We kunnen niet eens meer zelf mondkapjes maken. Alles voor het grote geld dat vervolgens naar het buitenland gaat. Onze samenleving raakt zo de ziel kwijt.
Er bestaat al een systeem om welvaart te herverdelen: dat heet arbeid. Het is gebaseerd op productie en productiviteit, bijdrage aan de samenleving.
Het herverdelen van alleen geld is volstrekt zinloos. Het jaagt alleen maar de consumptie en inflatie omhoog. Mensen die niet productief zijn, worden ‘beloond’ voor niet-productief zijn.
Het is dus altijd beter om mensen die niet deelnemen aan het arbeidsproces, productief te maken dan om ze zo maar geld te geven.
Afgezien daarvan is het overhevelen van alleen geld zonder dat er productiviteit tegenover staat zinloos. Het is puur kostenverhoging. De inkomens die inkomen moeten afstaan, zullen alles in het werk stellen om door middel van doorberekening het verloren stukje inkomen terug te verdienen. Die kostprijs betaalt elke eindconsument, dus ook de lagere inkomens. Die hebben daardoor nog meer overhevelingsinkomen nodig, waarmee een nieuwe cyclus van prijsverhoging, doorberekening en meer overheveling ingezet wordt.
Het einde van het verhaal is dat de economie kapot gemaakt is.
Productie en productiviteit vereisen ambitie, creativiteit, inzet, incasseringsvermogen en een arbeidsethos. Dat is na jaren Rutte kapot gemaakt.
Geen hond die zich nog ergens over druk maakt, of het moet zijn over het klimaat, stikstof, de migratie of de lgbtq.
Weet niet precies wat dit met productie en productiviteit te maken heeft.
Inderdaad, er zit veel te veel lucht in het economische systeem door leningen, toeslagen en andere financieéle regelingen waardoor de tering niet naar de nering gezet hoeft te worden.
Wat een fenomenale column!
Wel grotendeels eens met het artikel. Ik denk inderdaad dat de belastingen beetje omlaag moeten . Zeker ook belangrijk voor de middenklasse. Nu is het wel zo dat je van een uitkering van zeg 1000 euro in NL niet meer kan leven zonder steun.
Daarvoor is alles te duur geworden. (buiten de boodschappen om) Dus je zal IETS moeten doen.
Maar de onderklasse meer geven en dat weghalen bij de middenklasse is inderdaad het verkeerde beleid.
Ik vind wel dat er voldoende betaalbare huurhuizen gebouwd moeten worden, b.v voor ouderen, waar ook in principe alleen ouderen op mogen ‘reageren’ en apart voor op een wachtlijst staan. Mensen met een afgelost huis hebben wellicht middelen genoeg om een bungalow te kopen, dat kunnen ze dan nog nalaten aan hun kinderen. Wij zijn ouderen zonder kinderen. Wij waren late kopers in een duurdere tijd. Wonen nu prettig maar niet in staat nu helemaal huis af te lossen. Was bedoeld om bij leeftijd dat we huis niet meer kunnen managen dat te verkopen, rest hypotheek af te lossen en te huren in een behapbare gelijkvloerse woning voor ouderen en het overblijvende geld in te zetten om zorg in te kopen of mobiel te blijven. Maar als er geen betaalbare huurwoningen voor ouderen komen, zitten we hier vast en moet het spaargeld dat we hebben verder het huis in, misschien en dat wilden we niet, want dan hebben wij alleen gespaard voor neven en nichten die we nooit zien. Dat was nou net niet de bedoeling. Iedereen heeft ook een andere levenssituatie. Als ik kinderen zou hebben, zou ik er niet zo mee zitten om in het huis te investeren, want dan zou ik denken, nou kunnen ze het huis verdelen. Maar als je geen kinderen hebt moet je eigenlijk ander plan kunnen maken.
Goed verhaal Wouter! Alleen de tekst: ‘het tegengaan van klimaatverandering’ in het hoofdstukje litanie, stuit mij tegen de borst. Ik betwijfel ten zeerste me of we die als mensheid wel tegen kunnen gaan en ga er zelf van uit dat we bezig moeten en allang hadden moeten zijn met ‘klimaatadaptatie’.
De welvaart wordt al eerlijk verdeeld. Volle terrassen. Tussentijdse kleine vakanties in eigen land. Stedentripjes buitenland. Skivakantie, zomervakantie, kerstvakantie, etc. Dat uitgegeven geld wordt de minderbedeelde bedient.