Het is inderdaad hoog tijd voor een beleidsmoratorium
Even geen onuitvoerbare nieuwe maatregelen meer
Foto: 
“We hebben Nederland veel te ingewikkeld gemaakt,” verzuchtte Arno Visser, president van de Algemene Rekenkamer onlangs. Beleidsmakers produceren massa’s papier voor weer nieuw ‘beleid’, maar de werkelijkheid is weerbarstig: er kan niets meer gebouwd of aangelegd worden vanwege ‘stikstof’ en verouderde ICT verhindert zelfs het oplossen van kleine problemen. Wordt het geen tijd voor een pas op de plaats in dit vastgelopen land, oftewel een beleidsmoratorium, vraagt Freek van Beetz zich af.
Het was bijna een vast punt op onze ‘heide-dagen’, vroeger: “Doen we de goede dingen en doen we die dingen goed?” Dat kwam weer bij me op toen ik het afscheidsinterview met de vertrekkende President van de Algemene Rekenkamer, Arno Visser, las in EW, 31 december 2022.
'Den Haag zit vol met beleidsmákers. Gek woord. Je kunt helemaal geen beleid “maken”. Je maakt alleen papier. Iedereen die beleid maakt, gaat elke dag naar kantoor om papier te maken. En nog meer papier. Van die wereld moeten we ook af,' zegt Visser. https://t.co/wzGGngXxq6
— EW (@ewmagazinenl) January 9, 2023
Schijnwereld van beleidsmakers
Een opmerkelijk openhartig vraaggesprek, waarin Visser, niet voor het eerst overigens, kritiek uit op het functioneren van de Nederlandse overheid. “We hebben Nederland veel te ingewikkeld gemaakt,” verzuchtte hij. We moeten volgens hem af van de schijnwereld waarin ‘beleidsmakers’ (van dat woord moet hij trouwens niets hebben, want die ‘beleidsmakers’ maken volgens hem toch vooral – en ook nog heel veel – papier) elkaar gevangen houden in een wereld van constructies, beleidsconstructies (modellen, schema’s, stroomschema’s, financieringssystemen, bekostigingssystemen).
Visser bepleit, wat hij noemt, een “paradigma-wisseling”: iedereen in het openbaar bestuur zou een pas op de plaats moeten maken en bestuur en de bestuurscultuur kritisch tegen het licht moeten houden: een moratorium op nieuw beleid, op nieuwe rapporten. Zou dat kunnen: zo’n moratorium, een pas op de plaats? Een periode voor bezinning op het openbaar bestuur en hoe dat anders, voor de burger toegankelijk en inzichtelijk, kan functioneren? Want de tijd dringt: de overheid lijkt op tal van terreinen vast te lopen in een moeras van bijna onoplosbare problemen.
Kritieke situatie bij Belastingdienst
Ik moest aan zijn woorden denken toen ik in de NRC afgelopen weekend las over de kritieke situatie bij de Belastingdienst: naast problemen met decennia-oude computersystemen, die slechts met grote moeite en tegen elk jaar stijgende kosten in de lucht worden gehouden (de afgelopen tien jaar stegen de ICT-kosten bij de Belastingdienst van 469 miljoen tot 849 miljoen euro), kampt de Dienst met ernstige personeelstekorten en wordt die vanuit de Tweede Kamer bestookt met voorstellen, met een wildgroei aan fiscale regelingen tot gevolg. Zelfs deskundigen van naam zeggen daarin het spoor bijster te raken. Staatssecretaris Marnix van Rij erkende in een brief aan de Kamer dat de dienst kampt met een “samenkomst van uitdagingen” en dat er “onvoldoende capaciteit” is “om alle beleidsmatige en politieke wensen uit te voeren”.
De komende jaren wil het kabinet de belastingregels vereenvoudigen – iets wat het vorige kabinet ook van plan was. Maar toen de staatssecretaris in november de vraag kreeg hoe hij die vereenvoudiging precies wilde aanpakken, bleek er nog geen plan te zijn. Het is de vraag of de veelgeplaagde Dienst en de gammele ICT een systeemwijziging aankunnen. Al in 2019 schreven ambtenaren in een interne notitie dat ze bij de modernisering van de ICT “niet de voorgenomen stappen [konden] zetten” omdat de vele veranderingen in wet- en regelgeving te veel van hun aandacht opeisten. Zij bepleitten daarom een “beleidsmoratorium”, oftewel het stopzetten van alle nieuwe wetgeving tot de oude computersystemen waren vervangen.
Vastlopen
Een herkenbaar beeld, helaas. Want de overheid loopt ook op andere terreinen – we schreven er op OpinieZ al vaker over – vast, omdat de steeds hoger opgeschroefde politieke ambities en verwachtingen botsen op grenzen van wat onze samenleving en het bestuur aankunnen (en willen, zou ik daar nog aan willen toevoegen). We kennen de voorbeelden: woningbouw, achterstallig onderhoud aan de infrastructuur, stikstof, klimaat, immigratie.
We zien het ook met de ambities van minister De Jonge: die 900.000 woningen zullen er niet komen zolang het land ‘op slot’ zit. Ook de uitvoering van tal van urgente infrastructurele projecten zit vast, muurvast – ook al bedraagt het aandeel van de bouw in de stikstofneerslag in Nederland maar 0,6 % (Remkes) – allemaal door de uitspraak van de Raad van State, waarmee de zogeheten ‘bouwvrijstelling’ onderuit werd gehaald.
“Voor elk project is nu een extra stikstofberekening nodig. Dat kost veel tijd, niet in de laatste plaats omdat er een enorm tekort is aan ingenieurs die zo’n berekening kunnen maken.” (NRC 13 januari 2023).
Onzinnige modellen
In een vorige column wees ik al op de onzinnigheid van de gehanteerde modellen en de daarop gebaseerde ‘berekening’ van de stikstofdepositie: bij elk voorgenomen bouwproject moet met het (discutabele) AERIUS-model worden berekend hoeveel stikstof al die bouwactiviteiten teweeg kunnen brengen. Dat leidt tot een centimeters dik rapport, waarmee vervolgens ecologen aan de slag gaan om – alweer modelmatig – na te gaan welke effecten die theoretisch berekende stikstofuitstoot op een Natura 2000-natuurgebied kan hebben en of die – aldus berekende – uitstoot tot aantasting van de gewenste biodiversiteit zou kunnen leiden. Allemaal theoretische berekeningen: er wordt immers niets gemeten, want die activiteiten moeten nog plaatsvinden.
"Een walm van stikstof doordringt het VVD-congres". Zoveelste poging om de impasse te doorbreken. Column van Freek van Beetz @fvbeetz #stikstof #VVD https://t.co/DnS3AnCsSt
— OpinieZ.com (@OpiniezMagazine) November 18, 2022
Modelgekte
In die column citeerde ik de kritische inleiding die Pieter Omtzigt hield voor de modellenbouwers van het Planbureau voor de Leefomgeving. Hij waarschuwde hen voor misbruik van de modellen: een modeluitkomst met een toename van 0,01 mol/ha/jaar (ja, zelfs zo’n minieme overschrijding leidt tot stagnatie of zelfs stopzetting van activiteiten!) zegt niets over een daadwerkelijke toe- of afname van de stikstofdepositie op dat natuurgebied. Omtzigt: “Dat betekent dat het gooien met een dobbelsteen een even redelijke manier is om te beslissen of deze vergunning wel of niet had kunnen worden verleend, als op basis van deze AERIUS-berekening.“ Niettemin gaat de overheid hardnekkig door met deze vorm van werkverschaffing voor rapportenschrijvers en ecologen. “Wie stopt de gekte?”, vraag ik me telkens vertwijfeld af.
Omgevingswet
Om bij de bouw te blijven: we hebben al een tijdje niets meer gehoord over de “Omgevingswet’, een ambitieus project (na jarenlange voorbereiding in 2014 door Rutte II ingediend en door beide kamers in resp. 2015 en 2016 aanvaard!), waarin tientallen wetten en honderden Algemene Maatregelen van Bestuur op het gebied van bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening en natuur worden gebundeld en die, daar ook al, tegen ICT-problemen aanloopt.
Het probleem is de software (Digitaal Stelsel Omgevingswet), die het voor overheden en voor burgers mogelijk moet maken om snel, met een druk op de knop, te kunnen zien wat wel en niet is toegestaan in de fysieke leefomgeving. Op papier prachtig, die beloofde vereenvoudiging, maar de invoering van die Omgevingswet is nu alweer voor de vierde keer uitgesteld: de ICT is nog niet op orde….
Het zoveelste hoofdpijndossier? Kun je ingewikkelde problemen wel oplossen met ingewikkelde – en kennelijk kwetsbare – instrumenten?
De Omgevingswet ligt nu bij de Eerste Kamer. Maar juist deze week verscheen een kritisch rapport over het ICT-systeem waar de wet op drijft. Met nog elf weken tot de invoering vragen heel veel gemeenten zich steeds sterker af: moeten we dit wel willen? #nieuwsuur pic.twitter.com/ZkWquUFvtR
— Nieuwsuur (@Nieuwsuur) October 12, 2022
Moratorium
We hebben, zo zegt Visser, een onnodig complex bureaucratisch systeem gecreëerd, waarin elk gevoel van wederkerigheid tussen burger en openbaar bestuur is verdwenen. Maar is het openbaar bestuur nog “organiseerbaar, behapbaar en uitvoerbaar” (Visser) te maken? Is de kluwen nog te ontwarren? Is een moratorium denkbaar? In maart zijn de verkiezingen voor de Provinciale Staten. De uitslag is bepalend voor de samenstelling van de Eerste Kamer en als de peilingen de politieke ‘temperatuur’ goed weergeven, zal de huidige coalitie nog naarstiger moeten sprokkelen om werkbare meerderheden te vinden: er wordt immers een stevige winst ter rechterzijde verwacht.
Val kabinet?
Het zou zo maar kunnen dat, bijvoorbeeld door hardnekkige verschillen van inzicht over immigratie, het kabinet Rutte IV voortijdig valt. Veel signalen wijzen in die richting. Een nieuwe formatie zou wel eens heel lang kunnen duren. Biedt dat ruimte voor zo’n moratorium? Een periode waarin toch geen nieuw beleid mag worden ontwikkeld, om de ingewikkelde dossiers nog eens tegen het licht te houden en te bezien of met creatieve vernieuwende(?) voorstellen, knopen kunnen worden ontward? Collega Rutger van den Noort gaf in zijn recente column met de kop: “We hebben en laf kabinet dat geen enkel probleem durft op te lossen” een prikkelende voorzet. Ik zou zeggen: nood breekt wet en van die nood valt dan wellicht een deugd te maken.
Vond je dit artikel goed? Steun Freek van Beetz via pinchas.backme.org.
Over de auteur
- Freek van Beetz, studeerde Planologie en Politicologie, was van 2001-2010 adviseur van de MP van de Ned.Antillen. Auteur van Uitzicht op Zee (roman, 2015) en van Het laatste Kabinet (2010) en Het einde van de Antillen (2013).
Ik weet er heel wat die van mij als eerste het Mortuarium in mogen van het huidige kabinet,dan hebben we het moratorium ook niet nodig.Huidige zooitje van wat er nu zit is meer met Schwab bezig dan het land wat ze op die post heeft geholpen .Ze zouden zich kapot moeten schamen .
Hoe kan dat nou? De overheid heeft bakken en bakken met geld. En dan zouden ze niet een heel goed functionerend ICT systeem kunnen bouwen? Maak dat de kat wijs.
Die extra miljarden die de afgelopen jaren naar de ‘asiel’ opvang zijn gegaan hadden daar voor gebruikt horen te worden. Er gaat veel te veel geld de grens naar corrupte regimes over rechtstreeks en via geldverspilling door corrupt Brussel.
Eerst je zaken in eigen land en voor eigen bevolking naadloos goed regelen. Het zijn ook die mensen die voor dat geld werken.
Terwijl verzorgingshuizen(verkeerde benaming overigens) honger stillen van hun bewoners stillen door in grammen af te tellen eten als tegenhanger van de luxe asielschepen waar met lekker eten wordt gesmeten.
Deze overheid wil geen goed ICT systeem. Ik zat in 2003 op een pilot project bij de belastingdienst voor een nieuw systeem. In 1 zaterdagmorgen, schreef ik een programma dat het zg moeilijke probleem met bankrekeningnummers oploste.
Maar het project ging niet door, omdat ze goedkopere leverancier hadden, die dit helemaal niet aankon. Miljarden heeft het gekost.
Een ander project bij min. Soc. Zaken. Daar wilde de beslissende topambtenaar alleen maar praten met directeuren ipv mensen die er verstand van hebben. Ik zal maar niet vertellen, hoe we dat opgelost hebben.
Nu 20 jaar later is het alleen maar erger geworden.
Zeer herkenbaar.
Terecht zegt Wellens dat de beleidsmakers geen ‘beleid’ maken maar alleen maar papier. Een papieren werkelijkheid en vervolgens gaan allerlei ambtenaren en andere wereldverbeteraars de werkelijkheid dwingen in de richting van wat er op dat papiertje staat.
De belangen van Nederlanders zouden voorop moeten staan.
In werkelijkheid zijn het de maakbaarheids-fantasieën van al die echte socialisten en nep-socialisten die zich tegenwoordig globalisten noemen, die losgelaten worden op de burger en die voor de kar van de politici proberen te spannen.
Waarom stemt een heel groot deel van de Nederlanders op politiek die TEGEN hun belangen ingaat? Omdat ze jaar in jaar uit wordt voorgehouden dat we ons moeten opofferen ‘voor een betere wereld’ ‘voor Afrika’ ‘voor migranten die we braaf asielzoekers noemen, want dat klinkt zielig’ ‘voor het klimaat’.
Een moratorium is een begin – helemaal ophouden met de bovengenoemde nep-politiek zou nog beter zijn.
Wellens?
Waar ik ‘Wellens’ schreef bedoelde ik ‘Visser’.
Uit de laatste twee alinea’s komt ook goed naar voren dat er steeds weer nieuw ‘beleid’ wordt ‘gemaakt’ om het falen van eerder ‘beleid’ te repareren – hetgeen uiteraard leidt tot een herhaling van de cyclus van beleid, falen, beleid, falen, omdat het uitgangspunt fundamenteel verkeerd is: namelijk de maakbare samenleving en niet de belangen van de burger.
Inderdaad, een cyclus van falen, pleistertjes, daarmee nog verder falen, nog meer pleistertjes. De kluwen is onontwarbaar geworden en daarom moeten er dringend wat draden doorgeknipt worden.
M.i. te beginnen met het opzeggen van (VN-EU) verdragen die voor NL slecht uitpakken, het stoppen met de lobby van allerlei ‘gemeenschappen’ die slechts voor eigen gewin spreken (er kan maar 1 gemeenschap zijn, nl. de Nederlandse!), de staatsomroep NPO verplichten álle standpunten een plek te geven, het toeslagencircus afbouwen, stoppen met slachtofferschap te promoten.
Er kan vast nog veel meer.
Ik zou willen weten of op de asielschepen ook 18 graden maximaal wordt gehanteerd want als je ligt hele dag met je telefoon op bed kan het snel koud aanvoelen. En met onze energie afrekeningen kan iets meer warmte makkelijk betaald worden.
de plaasten waar ik ben geweest hebben veel licht en is het warm,
niet aleen daar ook bij verschillende overheid instellingen waar het (on)behagelijk warm is.
vergeet niet het reis gedrag van onze politici, naar alle landen en uithoeken. als ze maar een kans ruiken zittne ze in het vliegtuig of op weg. als of energie niets kost, CO2 , NOx en fijnstof niet bestaan.
Politici gebruiken voor energie belastinggeld in overheidsgebouwen en die geef je makkelijker uit.
Het zou handig zijn, wanneer de rechterflank eens met elkaar gaat praten over een toekomst na de 2e kamerverkiezingen, wanneer deze ook mag plaatsvinden. Een samenwerkingsverband zit er niet in. Maar met 5 partijtjes waarvan een paar elkaar het licht in de ogen niet gunnen kan je met goed fatsoen geen alternatief bieden voor het kartel.
En alle verwachtingen ten spijt; het kartel moet veel zwaarder verliezen dan ze nu op papier doet, om te voorkomen dat ze niet alles wat links is aan de oren trekt om alsnog een kamermeerderheid te halen. Tot Bij1 aan toe. Het risico bestaat dat we alsnog een kabinet krijgen, waar werkelijk alle realiteitsbesef en zelfs elk begin van redelijkheid ontbreekt.
Dat het wanbeleid van de kabinetten Rutte niet alleen de spuigaten uitloopt, maar ook ons land in een verlammende greep houdt is wel duidelijk. Maar degenen die daarvoor verantwoordelijk zijn, gaan hun posities niet makkelijk opgeven.
Als rechtse partijtjes hun verschillen terzijde stellen en samen een programma aanbieden waar elke partij achter staat zijn we een stuk verder. Maar dan heb je 52 van de benodigde 76 zetels. Een onoverbrugbaar gat, dus men zal zelfs met (rechterflank van) de VVD om tafel moeten zitten. En zelfs dan zal het nog een onmenselijke opgave worden om het huidige wanbeleid te doorbreken. In 1982, geholpen door een forse economische crisis kon men nog praten met o.a. de vakbonden. Anno 2023 zijn de meeste partijen ernstig aangetast door hersenrot en vergaande debilisering. Je kunt het tij richting normalisatie enkel keren met een stevig overwicht. Eigenlijk zouden 80 zetels nog amper toereikend zijn.
Nederland is een land met hele grote bureaucratie die gevolg is van alles onder controle te willen hebben van de overheid. Noem iets en er is een regel voor. Op zich is het ordelijk en de wil om de beste te zijn is enorm maar op gegeven moment verzuip je er in en keren zich de regels tegen je. Dat zien wij de laatste tijd goed. De wil om alles te beheersen ook wat niet eens kan blokkeert dat wat nodig is. Klimaatmaatregelen en een enorme migratie tegelijk gaat niet samen. Stikstof blokkeert de bouw. Grote migratie en reduceren van boeren ook niet. Allemaal tegenstrijdigheden dat je je afvraagt of er iemand nog is die nadenken kan. Realiteit maakt plaats voor utopische ideologie, het lijkt het communisme wel. Het leven wordt intussen onaangenaam door de drukte en primaire levensbehoeften schaars en onbetaalbaar. Tijd voor verandering, geen Great Reset maar wel 180 graden draaien.
Belgie had eens voor meer dan 500 dagen geen regering. Het ging nog nooit zo goed toen in Belgie.
Ha, ha dat kan ik me nog goed herinneren ja.
Goed en herkenbaar artikel. Grote veroorzaker is het herverkiezingsmechanisme in de politiek. In de hoop om op te vallen en weer 4 jaar door te mogen wordt allerlei beleid ‘uitgevonden’. Een variant hierop is heel veel extra’s toevoegen aan een voorstel dat daardoor nauwelijks uitvoerbaar is.
Tenslotte experimenteert veel overheidsmanagement met de laatste mode aan ”organisatemodellen’ waardoor veel teveel beleid ook nog eens een organisatietheorie moet bewijzen. Of het ook werkt doet er niet toe.
Geen wonder dat de overheid niet goed levert en dat ambtenaren hetzij burn-out raken, hetzij vertrekken.
Oplossing? Voortaan de dingen niet meer doen die ik hier heb genoemd.
Verreweg de meeste kamerleden, ministers en staatssecretarissen zijn Alfa’s, met nagenoeg geen ervaring in het bedrijfsleven. Voor de actuele pregnante issues zijn Bèta vaardigheden en een no nonsens achtergrond zijn wel handig. Voornamelijk selecteren op partijgebonden sociale compatibiliteit, de gangbare politieke modus operandi, is mijn inziens ook debet aan een aaneenschakeling van catastrofes. Dat is denk ik ook wel een deel een oorzaak van de gevolgen die dit artikel beschrijft.
Ik ken heel wat mensen waaronder nogal wat ICT-ers die ooit eens voor de overheid gewerkt hebben. Weet je wat??? Ze zijn allemaal GILLEND GEK weggehold met de snelheid van een Formule 1 auto. Bij de overheid werken namelijk alleen raamstaarders en volslagen autistische top-ambtenaren waarmee je geen enkel normaal gesprek kunt voeren. Tja onze overheid………
Beste Freek,
Een moratorium, dat zou wat zijn, maar is de uitkomst daarvan niet precies hetzelfde als de huidige draai-aan-alle-knoppen, trek-aan-alle-handles, ‘Tom Poes verzin een list!’ van de huidige Von Münchhausen coalitie?
Er gebeurt immers – ondanks alle ophef en ministerieel Arnie Schwarzeneggert werk van dhr. de Jonge – niets wezenlijks, of het moet zijn dat we naar hartelust verder knutselen aan de kaders, die het werkelijke spel nog meer beperken. Hugo’s ingreep op de vrije huursector schiet zo als voorbeeldje te binnen.
Schlimmbesserungen, meneer.
Punt lijkt mij te zijn, dat het huidige haastige-eekhoorn-werk (bewust) het zicht ontneemt op wat we met zijn allen moeten uitdokteren, en waarbij een moratorium ook een mooie opstap zou zijn: Namelijk, wat willen we met zijn allen met Nederlandje?
En hoe fiksen we dat met een compromis, waarbij niemand heel erg ontevreden is.
Compromis-skills zijn bij een grote mate van welvaart en overschatting van de eigen individuele capaciteiten (‘Vlinder, wat ben je toch een briljant meisje!’) steeds moeilijker te vinden.
En de skills van de have’s worden er steeds beter op, inclusief allerlei maniertjes om een wat ruw maar effectief democratisch functioneren bloedeloos te laten versterven. Klimaattafels als overtreffende trap van een brede maatschappelijke discussie (Hi, Ed). Met extreem rechts praat ik niet (ook niet over de omstandigheid dat ik die definitie nogal extreem opgerekt heb), etc., etc. …
Tel erbij op dat slachtofferdenken zo langzamerhand endemisch, drie keer roeren en het soepje – moratorium of niet – ziet er niet zo best uit.
Vrees van niet. Toen het vorige kabinet demissionair was jaste ze er ook de een na de andere omstreden wet doorheen. In strijd met de regels van ongeschreven regels van het staatsrecht maar die had leugenaar Rutte al eerder in de plomp gegooid.
Wil het kabinet de belastingregels vereenvoudigen? Dat is alleen in schijn. Zogenaamd zijn er maar 2 belastingschijven. Maar in de praktijk veel meer, waarvan vooral de middeninkomens de dupe zijn. In die zin wijkt Rutte IV niet af van Rutte III en Rutte II. Het systeem is niet transparant.
Door de inkomensafhankelijkheid van diverse heffingskortingen hebben de middeninkomens een hogere belastingschijf dan de hoge inkomens.
Afschaffing van de de inkomensafhankelijkheid van de heffingskortingen zal een echte belastingvereenvoudiging zijn.
Het probleem is dat de oplossingen zo eenvoudig zijn dat veel ambtenaren dan ook doelgerichter kunnen werken.
De geroemde open overheid is een overheid die gesloten is, regels maakt op de Wet Op Openbaarheid onmogelijk te maken. Overheid die onbereikbaar is als het eropaan komt en je belt met afgeschermde nummers
Wel nederland open heeft gesteld voor iedereen, iets waardoor er per jaar een stad al Groningen nodig is aan woningen, voorzieningen, water, gas, licht en afvalverwerking om de gewenste aanwas door de politiek te ondersteunen.
‘maak en ambachten’ econome als ook defensie zijn niet chique en kunne letterlijk weg gesaneerd worden.
Oplossing die echt politiek draagvlak hebben zijn er om juist het nog complexer te maken of kosten nog verder verhogend.
Het resultaat is een land dat alles zelf kon en zich kan verdedigen voor waarvoor het land staat. Geen defensie en wat er nog is komt voor een bullebak over als alleen maar ‘woorden’ en dat doet niet zeer.
Oplossing is eenvoudig
Goed onderwijs met het oude stamp werk, geen stroom heb je internet geen informatie en daarmee ook geen kennis voor velen.
Herwaardering van alle opleidingen zul je zien dat velen een verkeerde te hoge stikker hebben gekregen. Accepteren dat waar het geld wordt gemaakt ook meer verdient dan waar er geen waarde wordt toegevoegd maar juist geld kost. Zoals het ook was toen Nederland groot werd na de tweede wereldoorlog.
Belastingen eenvoudig maken door bijvoorbeeld per betaling alles hebben afgerekend Elke gedane elektronische betaling krijgt de ontvanger bijvoorbeeld 55% en de overheid 45%. In ruil hiervoor heeft men gratis OV, internet, gezondheidszorg, bibliotheek en tot 18 jaar gratis onderwijs.
Het is eenvoudig op te lossen