Urgendazaak: hoe de rechterlijke macht te beteugelen?
Slotdeel serie Hoge Raad zet Grondwet opzij
Titelfoto: Gebouw Hoge Raad te Den Haag door Gerard Stolk, gepubliceerd onder CC BY-NC 2.0. Citaatrecht art. 15a Auteurswet.
Zoals we hebben gezien, heeft de hoogste Nederlandse rechter zich met het klimaatarrest de bevoegdheid toegeëigend om in te grijpen wanneer de politiek het volgens een actiegroep laat afweten. We hebben ook gezien dat deze nieuwe rechterlijke bevoegdheid een hele reeks negatieve gevolgen heeft. Maar hoe kan het klimaatarrest geneutraliseerd worden? En hoe kan de rechterlijke macht terug in het gareel van de democratische rechtsstaat komen?
Rechtspreken is geen exacte wetenschap. Er valt veel te kiezen voor een rechter. Bij het maken van die keuzes speelt de ‘filosofie’ van de individuele rechter een belangrijke rol. Daarbij gaat het om de vraag hoe de rechter zijn taak ziet, hoe hij de ‘rechtsleer’ gebruikt en welke methode van ‘rechtsvinding’ hij hanteert.
Er zijn twee ideaaltypen:
- De ‘conservatieve’ rechter acht het zijn taak de wet restrictief toe te passen aan de hand van de tekst en context. Hij ziet de wet als onveranderlijk afgezien van wijziging door de wetgever en vindt de machtenscheiding van groot belang. Zo maximaliseert hij de ruimte voor het politieke proces en de democratie.
- De ‘progressieve’ rechter daarentegen heeft als missie sociale problemen op te lossen. Hij ziet de wet als een ‘levend instrument’ en de machtenscheiding als een kwestie van samenwerken om resultaten te behalen. De ruimte voor politiek en democratie wordt daarmee verkleind.
Rechterlijk progressivisme
Een verklaring voor het klimaatarrest ligt in de progressieve rechterlijke filosofie van de raadsheren. Om een zeer specifieke rechtsvraag te beantwoorden grijpt de Hoge Raad naar het vage voorzorgsbeginsel en het open ‘recht op leven’, dat hij oprekt om zo de wetgever een beleidsdoel voor te kunnen schrijven; dat typeert de progressieve rechter. Een conservatieve rechter was ver voor dit punt afgehaakt en had de eiser niet ontvankelijk verklaard. In ieder geval had de conservatieve rechter het invalide onderscheid tussen doel en inhoud van de wet verworpen en een wetgevingsbevel geweigerd.
Dit is een theorie die reeds lange tijd door klimaatactivisten wordt verkondigd. Dat de Hoge Raad onder de invloed is gekomen van dit denken verraadt het klimaatarrest. https://t.co/SsK9P71WNx
— Lucas Bergkamp (@lucasbergkamp) January 4, 2020
Argumenten Hoge Raad
Om te begrijpen hoe ver de progressieve rechter gaat om zijn missie te volbrengen, kunnen deze argumenten van de Hoge Raad dienen:
- De Hoge Raad beschouwt de volgende stelling als een ‘begrijpelijk feit’: “Een inadequaat klimaatbeleid zal in de tweede helft van deze eeuw leiden tot honderdduizenden slachtoffers alleen al in West-Europa.” Dit is geen feit, maar een zogenaamde ‘projectie’ op basis van een reeks veronderstellingen, die de rechter ten onrechte als een zekere voorspelling beschouwt. Het is bovendien geen aannemelijke ‘projectie’ omdat er wordt uitgegaan van een onwaarschijnlijke combinatie van aannames, bijvoorbeeld dat de noodzakelijke beschermingsmaatregelen achterwege zullen blijven.
- Bij de vraag of het risico van klimaatverandering ‘reëel en onmiddellijk’ is, verdraait de Hoge Raad de betekenis van ‘onmiddellijk’ tot ‘rechtstreeks’, om dan vervolgens te stellen dat het risico van klimaatverandering duidelijk ‘rechtstreeks’ is. Dat risico is evident niet onmiddellijk en onrechtstreeks, want de rechtstreekse risico’s zijn te herleiden tot extreem weer.
- Dat het bevel tot wetgeving een grote kans heeft geen enkel positief effect te sorteren (en dus weggegooid geld is), wimpelt de Hoge Raad weg door te wijzen op een door hem zelf geconstrueerde morele ‘deelverantwoordelijkheid’ van Nederland. Zelfs al zou zo’n morele ‘deelverantwoordelijkheid’ bestaan en juridisch afdwingbaar zijn, dan nog moet de rechter nagaan of het bevel in de werkelijkheid het klimaatgevaar vermindert. Dat is niet het geval.Gezien het feit dat de rechter geen politieke verantwoordelijkheid draagt en niet door de kiezers gekozen wordt, zou grote terughoudendheid hier op zijn plaats zijn geweest. De Hoge Raad wilde van terughoudendheid echter niet weten. De Nederlandse burgers hebben een ‘recht op een veilig klimaat’ opgedrongen gekregen.
Benoeming van rechters
Er is een onwettige discrepantie opgetreden tussen de taak die in ons bestel aan de rechter is toebedeeld en de manier waarop de rechter zelf zijn taak ziet. De politiek moet dit probleem niet langer wegwuiven, maar de grondwettelijke balans herstellen.
Als men wil weten wat voor vlees men in de rechterlijke kuip heeft, is een grondige beoordeling van de filosofie van kandidaten voor de rechterlijke macht, of tenminste voor de Hoge Raad, aangewezen. Kandidaten kunnen in een hoorzitting toelichten hoe zij hun taak zien en hoe zij het recht ‘vinden’. Dan kan het parlement nagaan of de rechterlijke filosofie van kandidaten overeenstemt met de taak van de rechterlijke macht en benoemingen daarop afstemmen.
Nu de Hoge Raad zo expliciet ideologisch en politiek is geworden, kan Nederland niet anders dan het Amerikaanse voorbeeld volgen. Het taboe op kritiek op de rechterlijke macht kan niet in stand blijven nu rechtspraak in bepaalde gevallen een ander woord voor politiek is geworden.
— Lucas Bergkamp (@lucasbergkamp) January 5, 2020
Vervolgprocedures
De Hoge Raad suggereert dat het bevel tot wetgeving nu ‘definitief’ is, maar dat valt nog te bezien. Want er zijn nog juridische procedures mogelijk om dit bevel aan te vechten. Zowel de Nederlandse rechter als rechtbanken buiten Nederland hebben de bevoegdheid om de grondwettelijkheid, legaliteit en legitimiteit van het klimaatarrest te beoordelen. Schadeclaims op basis van onrechtmatige rechtspraak zijn ook goed denkbaar.
Derdenverzet
De Nederlandse wet biedt echter een andere mogelijkheid die kansrijk is. Het gaat hier om zogeheten ‘derdenverzet’. In de klimaatzaak mocht alleen Urgenda meedoen; alle andere burgers werden uitgesloten en wettelijk vertegenwoordigd door Urgenda. Deze constructie is strijdig met hun procesautonomie. Dat klemt des te meer omdat hun belangen in het geding zijn, want het bevel tot wetgeving dat de Hoge Raad gaf, heeft gevolgen voor alle ingezetenen van Nederland.
Derdenverzet eist echter niet slechts geschonden belangen, maar ook geschonden rechten. Welke rechten dat zijn, wordt duidelijk wanneer we de procedurele rechten van de mens in acht nemen.
Eerlijk proces
Op grond van internationale mensenrechtenverdragen heeft een ieder, bij het vaststellen van zijn verplichtingen in een rechtsgeding, recht op een eerlijke en openbare behandeling door een bevoegde, onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie. De Hoge Raad heeft met het klimaatarrest dit mensenrecht met voeten getreden. Er was geen eerlijk proces voor derden. Integendeel, zij waren uitgesloten van deelname, terwijl het ging om een procedure die voorzienbaar (indirect) tot verplichtingen voor derden zou leiden.
Gedwongen deelname
Bovendien heeft elke burger recht op deelname, zonder onredelijke beperkingen, aan de behandeling van openbare aangelegenheden, hetzij rechtstreeks of door middel van vrijelijk gekozen vertegenwoordigers. Maar bij de Hoge Raad hadden burgers in het geheel geen recht op deelname aan het geding over het klimaatbeleid, een openbare gelegenheid bij uitstek. Urgenda was geen vrijelijk gekozen vertegenwoordiger, maar kon zich slechts op een door de wetgever verleend actierecht beroepen. Daarmee is ook meteen het recht op vrijheid van vereniging geschonden, dat derden beschermt tegen gedwongen deelname aan verenigingen als Urgenda.
Na het klimaatarrest moet je de voorstellen van Urgenda serieus nemen.
— Lucas Bergkamp (@lucasbergkamp) January 9, 2020
Urgenda vertegenwoordigt volgens de rechter alle Nederlanders, ongeacht of ze daarmee akkoord zijn. Een hoogst bijzonder soort democratie.
In de klimaatzaak heeft de rechter deze mensenrechten veronachtzaamd. In een procedure van ‘derdenverzet’ zou het onrechtmatige klimaatarrest derhalve vernietigd worden.
Bescherming democratie en rechtsstaat
Het Europese Unieverdrag beschermt de democratie en de rechtsstaat. De machtenscheiding en effectieve rechtsbescherming zijn belangrijke onderdelen van de rechtsstaat en waarborgen de democratie. De kwaliteit van een nationaal rechtsstelsel is daarom een zorg van de EU. Om deze waarden te kunnen afdwingen heeft de Europese Unie een kader ingericht dat is gebruikt in verband met ontwikkelingen in Hongarije en Polen. Tot nu toe heeft de EU zich voornamelijk druk gemaakt over misbruik van de wetgevende en uitvoerende macht, maar dat neemt niet weg dat misbruik van de rechterlijke macht net zo zeer een bedreiging vormt voor de democratie en rechtsstaat.
Onderzoek
Naar aanleiding van het klimaatarrest kan de Europese Commissie een onderzoek openen naar de naleving van deze kernwaarden in Nederland. In tegenstelling tot de Raad is de Commissie niet primair gedreven door politieke overwegingen. Aan de Commissie is de taak van neutrale hoedster van de verdragen toebedeeld. Op basis van een goed gemotiveerde klacht zal de Commissie daarom niet anders kunnen dan een onderzoek instellen naar de rechterlijke machtsgreep en aansluitend corrigerende maatregelen aanbevelen.
Procedures voor de rechters van de EU, het Europese Hof voor de rechten van de mens, de Raad van Europa en het Internationaal Gerechtshof in verband met het klimaatarrest zijn eveneens denkbaar. Klachtenprocedures zijn er te over.
Kortom, het klimaatarrest is aantastbaar.
Rechtsstaat, geen rechtersstaat
Waar de rechten en belangen van alle Nederlanders in het geding zijn, is de aangewezen instantie voor zorgvuldige besluitvorming ons parlement, niet de rechter. Met zijn klimaatarrest heeft de Hoge Raad pijnlijk duidelijk gemaakt hoe ongeschikt een burgerlijke procedure is voor het maken van beleid – sciëntistisch redeneren, buiten proportie oprekken van mensenrechten, opzij zetten van de Grondwet, schenden van de rechten van derden, kleineren van de democratie en geven van een ineffectief, maar kostbaar wetgevingsbevel. Daarmee heeft onze hoogste rechter de rechtsstaat, de democratie en de wetenschap een slechte dienst bewezen.
Beteugeld
De politiek met al haar inconsistenties, tegenstrijdigheden en niet-ingeloste beloften is in ons bestel verkozen om wetten vast te stellen en beleid te maken. En niet de rechter die hiervoor noch is gemachtigd noch is toegerust. Rechterlijke onafhankelijkheid is een groot goed, maar kan ook misbruikt worden.
Een rechterlijke macht die de rechtsstaat naar haar eigen hand zet en daarvoor aan niemand verantwoording verschuldigd is, past niet in ons bestel. Democratie verdraagt zich nu eenmaal niet met een regering van ongekozen rechters. Ook de rechterlijke macht moet in de democratische rechtsstaat beteugeld worden.
Deel 1 en Deel 2 van de serie Urgendazaak: Hoge Raad zet Grondwet opzij werden gepubliceerd op OpinieZ.com op resp. 19 januari 2020 en 21 januari 2020.
Over de auteur
Recent gepubliceerd
EU10 augustus 2023Totaal PFAS-verbod EU slaat de plank mis
Gezondheidszorg15 maart 2020#Corona-pandemie: economische technocratie faalt in tijden van crisis
EU8 maart 2020EU-Klimaatwet Timmermans geeft activistische rechters alle ruimte
Klimaat en Milieu5 maart 2020Activisme via de rechter smoort de democratie
Hoe kan het bestaan dat een moordenaar die tot levenslang is veroordeeld kan ontsnappen doormiddel van het zichzelf bevrijden van een enkelband ?? dat er iets zwaar mis is bij Justitie staat als een paal boven water,rechters maken zich druk over klimaat,milieu,terwijl ze er moeten zijn voor een veilig Nederland ,Dat D66 ,waar een groot aantal rechters lid van zijn ,zich nu warm maakt voor het vrij geven van Drugs zegt genoeg over de prioriteit om al die handelaren en criminelen op te sluiten,liever sturen ze al die lui met een waarschuwing naar huis ,of gaan ze thee drinken met ze.
Rechters benoemen voor het leven is fout,bij in gebreke blijven ,moet je ze net als een ander die niet functioneert gewoon de laan uit kunnen sturen .
Juist. In vrijwel elk beroep kunnen werknemers aangeklaagd worden voor fouten die ze maken.
Een vrachtwagenchauffeur die tijdens zijn werk ongewild een dodelijk ongeluk veroorzaakt komt ook voor de rechter. En als hij in het weekend dronken een auto (of zelfs een fiets) bestuurt kan hij zijn rijbewijs, en daarmee zijn baan kwijtraken.
Maar een rechter die een zeer gewelddadige crimineel een taakstraf geeft gaat vrijuit. Ook als de dader later wéér de fout ingaat. Wie zich inleest in de zaak Michael P weet dat de moord op Anne Faber voorkomen had kunnen worden. Het was alle betrokkenen duidelijk dat P een levensgevaarlijke gek was, zonder enig berouw voor wat hij zijn vele slachtoffers had aangedaan. Toch ging nota bene de aanklager (!!!) in beroep tegen een “te zware” straf van de rechter. P kreeg dus een fopstraf, in een instelling. En zijn “behandelaars” wisten niet eens waar hij voor zat. En dus mocht hij al vrij snel onbegeleid op verlof.
Als P 15 of 20 jaar echt vast had gezeten had hij daarna natuurlijk ook de fout in kunnen gaan. Maar dan hadden aanklagers, rechters en behandelaars in ieder geval hun best gedaan.
Nu niet; nu zijn de verantwoordelijken in feite medeplichtig. Meer nog dan een vrachtwagenchauffeur die ongewild een ongeluk veroorzaakt.
Zo gauw mogelijk een andere regering. Jammer dat we nog 1,5 jaar moeten wachten. En timmerfransje is zo destructief voor nederland. Hij moet zo snel mogelijk weg. Macron wordt steeds minder gewaardeerd, evenals Merkel.
Deze leiders versterken de linkse macht van rechters.
Andere leiders, andere rechters
Prof. Dr. Lucas Bergkamp mag bogen op aantoonbare deskundigheid wanneer het gaat over klimaat en recht, zie https://is.gd/U2UPMo. Met grote ogen van verbazing las ik de drie door hem opgesomde argumenten van de Hoge Raad in deze kwestie. Daar kwam nog bij dat ik samen met alle andere burgers van het proces, dat heel Nederland aangaat, werd uitgesloten en wettelijk vertegenwoordigd door Urgenda, een kleine actiegroep met een grote mond dankzij de miljoenen van de Postcodeloterij, waar ik zelf nota bene aan bijdraag. Overigens ben ik van mening dat de Postcodeloterij immoreel gebruik maakt van het ‘sociale postcodedrukmiddel’. Het lijkt wel een beetje op wat Urgenda doet. Het mag dan ook geen verbazing wekken dat ik het inderdaad zo voel dat mijn recht op vrijheid van vereniging is geschonden. Laten we tevens, als tweede spoor, vragen aan de Europese Commissie om deze anti-democratische wanvertoning te veroordelen. Nogmaals: 1. argumenten Hoge Raad ondeugdelijk; 2. vrijheid van vereniging van alle Nederlandse burgers geschonden; 3. trias politica bewust buiten spel gezet. Veel krankzinniger, wederrechtelijker en ongrondwettelijker kan het niet.
En dan dit. Rutte zei ooit: windmolens draaien op subsidie niet op wind. Inmiddels denkt hij: democratie draait op windmolens, dus zetten we de subsidiekraan open. Dit concept draait op propaganda. Moeten de MSM en de rechterlijke macht wel meewerken. Enige probleem: het werkt dus echt niet, het is immoreel en het is grondwettelijk verboden.
BE!@ Propaganda, hersenspoeling en anarchisme zijn de sleutelwoorden van deze tijd.
Het lijkt er sterk op dat men George Orwell leest als handleiding, niet als waarschuwing. Politici zouden toch beter moeten weten, zeker als ze enig historisch besef hebben. George Orwell schreef zijn beste werk niet voor niets tijdens en vlak na WO 2.
Een erg interessant drieluik over de ondergang van onze democratie en rechtstaat. Dan vraag ik mij ook af waarom er niet een leger juristen opstaat om dit staatsgevaarlijke proces met de genoemde middelen tegen te gaan. Ik weet dat ik als individuele burger er niet aan hoef te beginnen, maar via een leuke crowdfunfactie zou toch wel iets haalbaar zijn?
Of zou het zijn, dat als je als jurist je in dit wespennest begeeft, je carrière voorbij is? Als dit het geval is, dan zijn we rijp voor de slachtbank en is de dictatuur een feit.
Ik zou als regering eerst eens kijken wat er gebeurt als het arrest gewoon genegeerd wordt, gewoon niets doen, geef die rechters de vinger!
Die ‘vinger’ krijgen de rechters straks van Baudet en Wilders.
U veronderstelt dat deze regering niet blij is met de uitspraak. Het tegendeel is waar.
U heeft het ook gezien, ik suggereer het ook in mijn reactie en ik lees reacties pas achteraf. Een duimpje waard.
Naar mijn stellige overtuiging heeft P. geheel gelijk en krijgt kort na 2025 de Veluweman gelijk. De tijd is tekort tot 2021 om de VVD en CDA kiezers op tijd wakker te krijgen.
Het basis principe is? Juist, rutte is een teflon automaat die op het moment dat hij rubberen ruggegraat MP werd overschakelde op automaat, leest hij een kruisje, dan zet hij zijn handtekening.
Zodra we over een aantal jaren weer een human MP hebben, wordt er niet meer bij het kruisje getekend, en worden onzinnige rechterlijke uitspraken genegeerd.
En JA, Dat kan wel, de MP hoeft alleen zijn politieke bevoegdheid terug te nemen.
Wie zegt dat het tij niet meer te keren is, heeft er NIETS van begrepen.
@Albarda: Het hemd is nader dan de rok. Verreweg de meeste mensen in dit verzadigde land vinden het al teveel moeite om de tv uit te zetten of zélf na te denken – als ze dat überhaupt (nog) kunnen. Nóg steeds merk ik in mijn omgeving vooral desinteresse, irritatie, lachend ongeloof en (niet eens zo vaak) tegenspraak waardoor je enige ‘betrokkenheid’ en / of ‘inhoudelijke kennis’ zou kunnen concluderen – ik formuleer hier behoedzaam… Dat maakt dat ik de kans dat ‘de mense’ wakker zullen worden en binnen ons democratisch systeem verandering zullen bewerkstelligen op nul schat.
Wij zijn het in zóverre eens dat ik ook denk dat het niet op deze voet zal doorgaan. Maar om daarvoor de term ‘het tij keren’ te gebruiken – dat is totaal niet op zijn plaats. Als dit nog gestopt kan worden dan zal dat niet ‘binnen’ het huidige ‘bestel’ gebeuren. Daarvoor is dat bestel te verrot, van bínnen uit.
De enige kans is dat het door externe krachten omver gehaald zal worden. Veel kracht is daar niet meer voor nodig gezien die ‘rot’, maar het gaat geen pretje zijn…
Interessant stuk. Probleem met “derdenverzet” is echter wel dat het aantal “derden” in deze kwestie in principe oneindig is. En kwalijker; de meeste mensen hebben geen idee waar dit allemaal om draait.
Iedere Nederlander wil het milieu, het klimaat en de wereld redden.
Slechts weinigen beseffen dat de voorgestelde (voorlopig eerste) rekening van 1.000 miljard de wereld geen uur langer zal laten “overleven”.
Juist daarom hoort deze zaak niet thuis in een rechtbank, maar in het parlement. Dat we een nepparlement hebben doet daar niks aan af; hier moet gewoon over gedebatteerd worden. En dan blijkt vanzelf wel dat nep-rechtse partijen als CDA en VVD het niet aan zullen durven elke werkende Nederlander tot de bedelstaf te veroordelen.
Daarom laten ze dat liever aan een rechter over.
De prangende vraag blijft: wie bindt de kat de bel aan of wel wie zet deze mogelijkheid in gang. Van onze regering valt weinig te verwachten. Dat betekent dus dat we als realistisch burger gedoemd zijn ons te voegen naar de uitspraak. Geen leuke gedachte.Bovendien heeft het voor ons als burgers verregaande consequenties die me beangstigen. Ook staat de deur wagenwijd open voor meerdere actiegroepen. De zwijgende meerderheid legt het weer eens af tegen een ondemocratisch clubje.
Met verschillende soorten rechters, progressief en conservatief, betekent dat ook de rechten verschillend zijn. Het recht kan worden bepaald door hogere doelen en niet door de zaak zelf. Zoals bij de Urgenda zaak blijkt kunnen hogere doelen ook dubieus zijn want alleen op aannames van een groepje mensen gebaseerd en niet op werkelijke feiten en duidelijk door een progressieve rechter behandeld. Het aanvechten van deze zaak moet dan door een conservatieve rechter behandeld worden totdat er geen zaak meer is want deze zich houdt alleen op werkelijke feiten. Dit laat zien dat de Nederlandse rechtstaat gebaseerd is op willekeur en dat iedereen deze kan beïnvloeden. Het is ook niet uitgesloten dat de politiek zelf gebruik van de rechterlijke macht maakt. Dan is het de rechter die het land bestuurt en niet de premier. Een eigenaardige stoelendans.
Let wel……..de Rechterlijke Macht is, evenals de Belastingdienst een zelfstandig leven gaan leven, dus : een staat in een staat. Bovendien komt het de “regering” best goed uit als bijv. de Hoge Raad de actiegroep Urgenda gelijk geeft waardoor de “regering” zich meer inspanningen moet getroosten op ’t gebied van het Klimaatgebeuren. Nu kunnen Rutte en vazallen zich áltijd achter de uitspraak van de H.R. verschuilen, en doen dat dan ook.
Een sombere toekomst voor Nederland als het dan nog bestaat. We gaan hard op weg om een dictatoriale staat te worden waar de NWO-Bilderberg wil dat het alleen nog slaven zijn die naar hen luisteren. Ik zie als enigste middel een keihard volgen van de moedige Franse burgers, want democratie of wat er van over is gebleven werkt niet meer, dat is stuk en kapot gemaakt, net als onze cultuur en onze maatschappij waarin we leven.
[…] van de rechter relevant is voor de uitkomst van rechtszaken. Bij rechterlijke benoemingen zou de rechterlijke filosofie van kandidaat-rechters uitdrukkelijk aan de orde moeten komen, met name bij benoemingen in de gerechtshoven, de Raad van […]