Simon Hammelburg en het nieuwe herdenken
“De Joodse gemeenschap heeft een mooie toekomst achter de rug”
Boekhandel JImmink, Amsterdam – foto: Jan Gajentaan
Op deze zonnige vrijdag 4 mei toog ik weer eens naar mijn geboortestad Amsterdam. Ik was uitgenodigd door Simon Hammelburg (jongere broer van Bernard, ook aanwezig vanmiddag) voor een lezing met als thema, het nieuwe herdenken.
Simon is een goede vriend van mijn helaas in 2015 overleden vader en zijn tweede echtgenote Coby. In 1970 werd hij bekend als de helft van het cabaretduo Klipstein & Hammelburg. Later schreef hij veel over de Holocaust en hij geeft al jaren lezingen over dat thema.
In 1996 publiceerde Simon zijn boek Kaddisj voor Daisy, gebaseerd op 1200 interviews met holocaust-overlevenden en hun kinderen. Recent verscheen Van binnen is alles stuk – Herinneringen van vernielde generaties. In februari 2017 verscheen zijn roman Het Voorgesprek. Simon is mede-auteur van Ons Jodendom (2017). Verder was hij ook journalist bij o.a. de AVRO, net als zijn broer.
Rivierenbuurt
Aangekomen in Amsterdam ga ik naar de plaats van de lezing, de literaire salon Jimmink in de Waalstraat, in de Rivierenbuurt. Onderdeel van de Joodse Huizen van Verzet: er woonde in de oorlog een gedeporteerde Joodse familie. Anne Frank woonde om de hoek.
Het is een omgeving die ik goed ken: als student woonde ik in de Waalstraat en later ook een tijdje in de Moerdijkstraat. Het is een buurt met een asgrauw oorlogsverleden: voor de oorlog woonden er 17.000 Joodse burgers, slechts 4.000 van hen zouden de oorlog overleven. Ook Anne Frank woonde er. Het is een buurt waar het antisemitisme helaas een trieste comeback heeft gemaakt, zo bleek uit de documentaire onlangs van Filemon Wesselink: Mijn Jodenbuurt
Holocaustslachtoffers
De auteur met Simon Hammelburg – foto: Jan Gajentaan
Het verhaal van Simon is aangrijpend, maar hij vertelt het met humor. Hoe hij begin jaren negentig in Amerika met een Duitse vriend, bijna uit balorigheid en verontwaardigd door de Duitse weigering claims van Joodse families uit de voormalige DDR te honoreren, een kleine advertentie plaatste in een Amerikaans blad: wend u tot ons met uw claim. Het onverwachte resultaat was 1200 indringende gesprekken, vaak nachtelijk gevoerd, met Holocaustslachtoffers. Deze gesprekken vormen de basis voor Simon’s latere boeken.
Het nieuwe herdenken
Later in de lezing heeft Simon het meer over de lotgevallen van zijn eigen familie en de schrijnende behandeling door de Nederlandse autoriteiten na de oorlog. De verontwaardiging in het kleine zaaltje is voelbaar. Vervolgens gaat het over herdenken. Simon levert ongezouten kritiek op het Comité 4 en 5 mei, dat met nogal foute types in zee gaat. Vervolgens roept hij de vraag op, moeten we blijven herdenken en zo ja, hoe? Zijn er nieuwe vormen denkbaar?
De consensus in het zaaltje is dat we moeten blijven herdenken. Wel moet er naar nieuwe vormen gezocht worden om nieuwe generaties te bereiken. Denk aan interactief beeldmateriaal. Simon voelt er weinig voor om de herdenking telkens te verbreden en oppert dan maar verschillende herdenkingen te houden. “Ik kan niet de hele wereld in mijn hoofd stoppen in die twee minuten”, zegt Simon.
Als ik hem vraag of de Joodse gemeenschap in Nederland nog een toekomst heeft, antwoordt hij: “De Joodse gemeenschap in ons land heeft een mooie toekomst achter de rug. Het is al fout gegaan met het kopgeld en de dubieuze rol van het Koningshuis”.
Symbiose
Peinzend over de woorden van Simon Hammelburg loop ik na de lezing door de Rivierenbuurt. De laatste jaren realiseer ik me steeds meer dat ik als geboren Amsterdammer mede een product ben van die unieke symbiose: een eeuwenlang samenleven in een vreedzame stad van christelijke en Joodse bevolkingsgroepen. Natuurlijk was er ook voor de oorlog antisemitisme in Amsterdam. Toch ontstond uit deze symbiose de beroemde Amsterdamse humor, lef en spiritualiteit.
Veiligheid
Amsterdam was en is een bijzondere stad, een stad die een haast niet te bevatten klap kreeg door de Holocaust. Terwijl tweede en derde generatie nabestaanden nog bezig zijn de gevolgen te verwerken, staat de veiligheid van de Joodse gemeenschap in Amsterdam en elders door allerlei ontwikkelingen opnieuw onder druk. Dat mogen we niet laten gebeuren. We zijn het aan onze gemeenschappelijke geschiedenis verplicht.
Over de auteur
- Amsterdammer in Rotterdam, blogger, schrijver van e-books, voetbalvader, Volvo 940 rijder, in het dagelijks leven Recruitment / Human Resources Consultant.
Recent gepubliceerd
Politiek Nederland21 augustus 2023Is Pieter Omtzigt nu echt de langverwachte Verlosser?
Politiek Nederland18 juli 2023Op weg naar centrumrechtse gezond verstand-coalitie?
Migratie8 juli 2023Val Rutte-4 over asielbeleid is bewuste strategie VVD
Politiek Nederland27 juni 2023Wie zijn hier nou eigenlijk de echte extremisten?