Debat over Donorwet verzandt in ideologische scherpslijperij

Donorregistratie is nodig met duidelijkheid over rol nabestaanden

3 februari 2018 - Jan Gajentaan

Titelfoto: Screenshot door redactie OpinieZ van Nieuwsuur-uitzending 15 september 2016

Gisteren deed OpinieZ-collega Victor Weerensteijn een beroep op de Eerste Kamer om de #Donorwet niet aan te nemen. Volgens Victor zal dit leiden tot Orwelliaanse toestanden. Hij stelt voor als alternatief om activisten van politieke partijen de straat op te laten gaan om meer donors te werven. Ik kijk anders tegen de materie aan. Hoewel ik het doorgaans oneens ben met D66, sta ik niet negatief tegenover de nieuwe Donorwet, mits deze van voldoende garanties wordt voorzien.

Nederland loopt achter op België

Waar gaat het om? Al decennia lang wordt geprobeerd in Nederland het aantal donoren te verhogen middels overheidscampagnes, televisieprogramma’s, etc. Toch blijft het aantal donoren achter. Dit in tegenstelling tot België, waar sinds 2008 een systeem van actieve donorregistratie wordt toegepast. Overigens kunnen daar de nabestaanden nog altijd de orgaandonatie tegenhouden als zij zwaarwegende bezwaren hebben, ook als de overledene zelf niets kenbaar heeft gemaakt.

Dit heeft ertoe geleid dat in België in 2014 25 feitelijke donoren waren per 1 miljoen inwoners en in Nederland slechts 16. Een verschil dat in de praktijk leidt tot extra sterfgevallen die voorkomen hadden kunnen worden. In de meeste Europese landen is inmiddels een systeem van actieve donorregistratie doorgevoerd. Wat ik begrepen heb uit commentaar van Belgische artsen, is dat sinds de invoering van de nieuwe wet gesprekken met nabestaanden eenvoudiger zijn geworden. Zij voelen zich minder bezwaard om organen van dierbaren ter beschikking te stellen.

Kunnen we deze achterstand ongedaan maken door partijleden en politieke jongerenorganisaties actief donoren te laten werven op straat, zoals Victor voorstelt? Ik betwijfel het, aangezien soortgelijke initiatieven de afgelopen decennia te weinig impact hadden. Bovendien zou dit juist leiden tot een verdere politisering van een dossier, dat een rustige en evenwichtige behandeling nodig heeft.

Ideologische scherpslijperij

Het lijkt wel of dit debat steeds ideologischer gevoerd wordt. Het zou gaan om het zelfbeschikkingsrecht van het individu, de integriteit van het lichaam, de almacht van een Orwelliaanse staat. Als zoon en kleinzoon van medici (weliswaar dierenartsen) ben ik geneigd het pragmatisch te bekijken. Ik denk vooral aan het leed van mensen die te lang op een orgaan moeten wachten of erger, het onbeschrijflijke verdriet van ouders die tevergeefs wachten op een orgaandonor voor het redden van hun kind.

Liberale principes

Is de Donorwet dan zo’n enorme inbreuk op de liberale principes, als een ieder (zonder opgaaf van redenen!) zich simpel kan afmelden en bovendien nabestaanden het laatste woord houden? Ik ben geneigd het eens te zijn met (sinds 2017) D66-kamerlid Joost Sneller, die hierover in 2016 schreef:

“Kan een liberale politiek die uitgaat van vrijheid in verbondenheid bij die keuze een aantoonbaar verschil maken? De nieuwe donorwet van D66 zou de situatie dichterbij brengen “waarin iedereen zich kan uitspreken om wel of geen donor te worden waarbij solidariteit met de wachtende patiënt, voor wie een orgaan vaak nog de enige redding is, het leidende beginsel is,” zoals de Commissie Terlouw schreef. Een systeem dus dat patiënten helpt én meer mensen in staat stelt actief gebruik te maken van hun recht op zelfbeschikking. Voor mij als liberaal betekent dat een grote stap vooruit.”

Gebrek aan vertrouwen

Ik zie net als Joost Sneller in de nieuwe opzet van het systeem van orgaandonatie geen inbreuk op liberale principes. Wat zich hier vermoedelijk wreekt is het afgenomen vertrouwen van de burgers in de overheid en in de autoriteiten in het algemeen. Dit is mede het gevolg van globalisatie en schaalvergroting, waardoor veel burgers zich niet goed meer vertegenwoordigd voelen. Zeker als politici keer op keer en in tegenspraak tot hun eigen beloftes, soevereiniteit afstaan aan supranationale bestuurslagen. Ook het van bovenaf doordrukken van massa-immigratie speelt wellicht een rol. Ik kan die gevoelens begrijpen en heb ze zelf ook, maar denk dat we in een dossier als dit moeten proberen het eeuwige gepolariseer te laten voor wat het is.

Garanties

Ik vind echter wel dat de Eerste Kamer volkomen terecht vraagt om garanties als het gaat om de rol van de nabestaanden. Hierover moeten heldere procedures opgesteld worden. Waarbij het misschien goed is om eens te kijken hoe onze Zuiderburen dit geregeld hebben, met het motto in gedachten “beter goed gejat dan slecht verzonnen”. Helaas heeft D66-Tweede Kamerlid Pia Dijkstra er een potje van gemaakt bij haar optreden voor de Eerste Kamer door een onzinnige en kwetsende vergelijking te maken met stofzuigers en voor het overige in het vage te blijven.

Broddelwerk

Als er één ding is waarmee helemaal niemand gebaat is in Nederland op dit gevoelige dossier, dan is het broddelwerk. De Donorwet moet kristalhelder zijn over de rol van nabestaanden en op welke gronden zij donatie kunnen weigeren. Ook moet duidelijk zijn wanneer er sprake is van een blokkerende minderheid onder de nabestaanden. Zelfs na schriftelijke toelichting van Pia Dijkstra zijn de rechten van nabestaanden onduidelijk.

Als de wetsindieners deze helderheid niet kunnen verschaffen is het beter de zaak voorlopig aan te houden. In ieder geval ben ik niet tegen een systeem van actieve donorregistratie als daarmee levens gered kunnen worden. Mits dit systeem voorzien is van voldoende waarborgen voor uiterste zorgvuldigheid en de rechten van nabestaanden duidelijk omschreven worden.

Lees ook:

Spreidingswet is dieptepunt in onze politieke geschiedenis

De bizarre hetze tegen Wierd Duk

Windmolenpark op de Noordzee: een ramp in wording

Over de auteur

Jan Gajentaan

Amsterdammer in Rotterdam, blogger, schrijver van e-books, voetbalvader, Volvo 940 rijder, in het dagelijks leven Recruitment / Human Resources Consultant.

Recent gepubliceerd

Archief

Deel dit OpinieZ artikel