Politiek vermijdt discussie over rechterlijk activisme
Beleid maken hoort niet in de rechtzaal
In een eerdere column heb ik me er over verbaasd dat we rechterlijk activisme normaal zijn gaan vinden. We kijken er niet meer van op als rechters op de stoel van de politiek gaan zitten. Krantencommentatoren en juristen juichen het verschijnsel zelfs toe. Een vorm van ‘recht-extremisme’, noemde ik het in een balorige bui.
In de NRC van 21 september verdedigt Laura Burgers deze in mijn ogen bedenkelijke ontwikkeling. Ze gaat er op promoveren, op “de democratische legitimiteit van rechterlijk activisme in milieu-aansprakelijkheidszaken”.
Barricadengetetter
Dat verbaast me eigenlijk niet. Activisme en wetenschap raken steeds meer in elkaar verstrengeld. Het zoeken naar waarheid, het onbevangen toetsen van hypotheses, het wetenschappelijk debat met open vizier: dat alles wordt steeds meer verdrongen door het aanbrengen van (quasi) wetenschappelijke vernisjes op ideologische vooroordelen en ordinair barricadengetetter. Media presenteren flinterdunne, niet zelden ongetoetste of nauwelijks geverifieerde onderzoeken kritiekloos als belangwekkende wetenschappelijke ontdekkingen. Een overdaad aan Binsenwahrheit, fulmineerde Karel van het Reve lang geleden over veel van dergelijk sociologisch ‘onderzoek’.
Roos Vonk
Een ‘coryfee’ op dit terrein, de meermalen berispte Nijmeegse hoogleraar Roos Vonk gaf in de Volkskrant (25/9) toe: “Onderzoekers hebben bijna altijd doelen, ze willen bijvoorbeeld een subsidie of publicatie binnenhalen, carrière maken, erkenning krijgen of bevestiging vinden voor hun theorie. Of ze willen, zoals ik, de wereld verbeteren.” Dat kan natuurlijk best, als je de zaken maar scheidt en niet onder het mom van wetenschap activisme praktiseert, met onderzoeksresultaten sjoemelt of de moord op Joden in de vernietigingskampen gelijkstelt aan het lot van de dieren in de bioindustrie. Frits Barend schrijft: “de professor maakt zonder scrupules, onder de vlag van de Radboud Universiteit en in navolging van Adolf Hitler van mijn grootouders varkens“.
Promovenda Laura Burgers meent dat critici van rechterlijke bemoeienis met beleid “de plank volledig misslaan”, want, schrijft ze: ‘Het gaat hier namelijk om een norm (over luchtkwaliteit) uit een Europese richtlijn die gewoon onderdeel is van het geldende recht.’ (Dergelijke richtlijnen bevatten doelstellingen waaraan alle lidstaten moeten voldoen, maar de lidstaten mogen zelf bepalen hoe ze die doelstellingen uitwerken). Burgers: “De beleidsmatige belangenafweging tussen enerzijds schonere (en dus gezondere lucht en anderzijds economische belangen, is allang gemaakt, namelijk in Europa.“
Maar juist daar wringt de schoen! Ze geeft namelijk zelf al toe dat het Europees Parlement in de totstandkoming van die Richtlijn maar ‘een minimale rol’ heeft. Hoezo “democratisch gelegitimeerd”, vraag ik me dan weer af.
Discussie hoort in parlement
In een democratie worden wetten en beleid gemaakt door de gekozen volksvertegenwoordiging en regering. Ik vind dat het in de democratische spelregels zou passen als een belangengroep als Milieudefensie zich niet tot de rechter, maar tot het parlement had gewend. Daar moet het debat plaatsvinden en de regering kritisch worden bevraagd. De niet-gekozen, maar benoemde rechter hoort hier buiten te blijven.
Maar rechters hebben zich steeds meer op een activistisch pad laten duwen. De ruime interpretatievrijheid leidt tot almaar uitdijende jurisprudentie. Juist op het terrein van internationale verdragen en EU-regelgeving raakt de nationale wet steeds meer op de achtergrond. Onze eigen wetgevende macht staat dat kennelijk toe en lijkt er steeds minder toe te doen. De Trias Politica raakt uit balans.
Berckmoes
Dit werd deze dagen nog eens extra duidelijk met de (voor-) publicatie van het nu al geruchtmakende boek van het voormalig VVD-kamerlid Ybeltje Berckmoes. Zij gaf daarin weer hoe in de VVD-Kamerfractie harde kritiek van het lid Joost Taverne op het Wildersproces werd gesmoord. Die had zich al in 2013 in een artikel in de Volkskrant namens de VVD hard gemaakt voor een verbod aan rechters om wetten te toetsen aan internationale verdragen:
“Ik vind dat de hoogste democratisch gelegitimeerde instantie, namelijk het parlement, over de eigen wetten moet gaan. Niet de rechter die, mind you, niet is gekozen. Dat is een heel principiële keuze.”
Die principiële discussie over de grens tussen rechtelijke macht en uitvoerende macht werd toen – en wordt nog steeds – uit de weg gegaan.
Freek van Beetz – Twitter: @fvbeetz
© OpinieZ.com 2017. U kunt dit artikel delen via de knoppen onder de advertenties.
Over de auteur
- Freek van Beetz, studeerde Planologie en Politicologie, was van 2001-2010 adviseur van de MP van de Ned.Antillen. Auteur van Uitzicht op Zee (roman, 2015) en van Het laatste Kabinet (2010) en Het einde van de Antillen (2013).
Recent gepubliceerd
Media9 september 2023Media meer dan ooit doorgeefluik van activisten en belangengroepen
Politiek Nederland8 augustus 2023Verkiezingen 2023: een haast onvoorspelbare omwenteling
Migratie9 juli 2023Hoe opgeklopt optimisme veranderde in vruchteloos vooruitschuiven
Politiek Nederland27 mei 2023Worden we met een republiek pas een echte democratie?