Rechters op de stoel van de politiek

Ik keek er van op: de Staat moet binnen twee weken een plan opstellen met maatregelen om luchtkwaliteit in Nederland in overeenstemming te brengen met de Europese normen. Aldus het oordeel van de voorzieningenrechter de afgelopen week in een kort geding, aangespannen door Milieudefensie. De staatssecretaris verklaarde blijmoedig onmiddellijk aan de slag te zullen gaan.

Al eerder, in 2015, in een door de klimaatgroep “Urgenda” aangespannen zaak, maande een rechter de overheid om in 2020 de uitstoot van broeikasgassen terug te brengen.

Primaat van de politiek
Maar in een democratische rechtstaat moet toch het parlement de regering controleren en zo nodig corrigeren en niet de rechter, te hulp geroepen door een actiegroep? Dit zijn toch zaken die in een democratie per definitie onderwerp behoren te zijn van een (politieke) belangenafweging in de volksvertegenwoordiging? het primaat van de politiek, zogezegd?

Dreigt hier niet een Gouvernement des Juges?

Vluchtelingenquotum
Ook op Europees niveau breken rechters in op bevoegdheden en verantwoordelijkheden van democratisch gekozen regeringen. Volgens het Europese Hof van Justitie had de Europese Raad in 2015 correct gehandeld toen het de lidstaten de verplichting oplegde tot herplaatsing van asielzoekers uit Griekenland en Italië, het beruchte vluchtelingenquotum. De juiste procedures waren gevolgd en het herplaatsingsbesluit vormde ‘een gepast antwoord op een noodsituatie’.

De commentator van de NRC (8 september jl.) vindt dat de lidstaten zich moeten conformeren aan deze rechterlijke beslissing: “Dat is immers de kern van een rechtsstatelijke overheid – die respecteert de rule of law en dus rechterlijke uitspraken”. Alsof de EU nu al een federale staat zou zijn! Die vluchtelingen willen trouwens ook helemaal niet naar Oost-Europa, maar naar Duitsland. Dat is tot nu toe de ervaring.

Polen en Hongarije lieten weten zich niet bij de uitspraak neer te leggen. Vanuit Tsjechië en Slowakije zijn dergelijke geluiden ook gehoord. De vraag is of de Europese Commissie volhardt, met sancties komt en daarmee aankoerst op verdere escalatie, of kiest voor een politieke, vooral door meer wijsheid ingegeven benadering.

Minzaamheid
De Canadese schrijver en ex-politicus Michael Ignatieff (thans rector van de Central European University in Boedapest) in dezelfde NRC:

“Allereerst wil ik opmerken dat die minzaamheid van West-Europa jegens Oost-Europa me niet bevalt. Alsof wij hier het tolerante, multiculturele, democratische deel van Europa vormen en zij autoritair, racistisch en achterlijk zijn. (…….) „De EU is er om Europeanen vrijer te maken en moet daarom een balans zien te vinden tussen het Hongarije als soevereine staat, met het recht om zelf te beslissen wat het wil, en het Hongarije dat een democratie moet blijven.“

Zelf beslissen
En hier raken we aan een fundamenteel punt waar de Visegradlanden botsen met de opvattingen in Brussel. De Oost-Europese landen willen een EU als samenwerkingsverband van soevereine landen en niet als een federale staat in wording. Zij willen zelf blijven beslissen over immigratiepolitiek, omdat de gevolgen daarvan immers ook op nationaal niveau worden gedragen. Of, in de woorden van de Duitse filosoof Safranski:

“Einwanderungspolitik ist ein elementarer Bestandteil eines souveränen Staates, der die Pflicht und Schuldigkeit hat über seine Grenzen zu wachen“.

Niet-naleving

En wat die landen het meest steekt is het meten met twee maten; waarom worden zij nu ineens gehouden aan verdragsverplichtingen en kwamen – en komen – vooral de grote lidstaten nog steeds weg met niet-naleving daarvan? Duitsland blies in feite in 2015 het Schengenverdrag op, Frankrijk maakt al jaren een lachertje van de begrotingsafspraken en bij Griekenland werd het verdrag van Lissabon met voeten getreden.

De verdeling van vluchtelingen (migranten?) over de EU-landen is ook geen oplossing van het fundamentele probleem van een rammelende grensbewaking, het ontbreken van een gemeenschappelijke visie op migratie en over de houdbaarheid van het Vluchtelingenverdrag. Zie deze column van Jan Gajentaan op OpinieZ.

Contraproductief
De druk vanuit Brussel op de Vysegradlanden is contraproductief; die zullen hun herwonnen soevereiniteit niet ondergeschikt gaan maken aan de wensen en nukken van de grote lidstaten van de EU. Nadat Brussel Tsjechië met strafmaatregelen dreigde als het niet aan de quotumregeling zou meewerken, stelde Vaclav Klaus, oud-premier en oud-president van Tsjechië onomwonden voor om dan maar uit de EU te stappen:

“We have been a part of the EU decision making process for the last 13 years, and we know that we do not make the decisions. Our presence there has no real importance. Our voice is being ignored. The decisions are not made by us. They are made about us (…). This leads us to the only possible and necessary conclusion. The time has come to start preparing our exit from the EU. It is the only way to protect and save our state, which we have inherited from our ancestors, and which we have a duty to pass on to future generations as an independent entity.” (13 juni, 2017).

Ongekozen
Ja, rechtstatelijke overheid en the rule of law. Dat zijn mooie verworvenheden, maar in het federaliserende Europa botsen uitspraken van ongekozen rechters en EU-commissarissen tegen de verantwoording die democratisch gekozen politici in soevereine staten aan hun kiezers hebben af te leggen, hun mandaat.

Zoals de Belgische politicus en burgemeester van Antwerpen Bart de Wever (9 december 2016) stelde: “Als een gouvernement des juges beslist dat ongecontroleerde migratie het beste is voor het land, dan moet ik als politicus daartegen in het verweer komen om het algemeen belang en de democratie te beschermen”.

Freek van Beetz – Twitter: @fvbeetz

© OpinieZ.com 2017. U kunt dit artikel delen via de knoppen onder de advertenties.

Over de auteur

Freek van Beetz

Freek van Beetz, studeerde Planologie en Politicologie, was van 2001-2010 adviseur van de MP van de Ned.Antillen. Auteur van Uitzicht op Zee (roman, 2015) en van Het laatste Kabinet (2010) en Het einde van de Antillen (2013).

Recent gepubliceerd

Archief

• Antisemitisme6 november 2023Huiveringwekkend: antisemitisme is weer volop aanwezig
• Islam/Moslims13 oktober 2023Moreel kompas is afwezig bij verslaggeving over Israël
• Media9 september 2023Media meer dan ooit doorgeefluik van activisten en belangengroepen
• Politiek Nederland8 augustus 2023Verkiezingen 2023: een haast onvoorspelbare omwenteling