Winnaars en verliezers bij nieuwe verkiezingen

We naderen de 100 dagen formeren en eigenlijk zijn we terug bij af. Een coalitie proberen te vormen is onderdeel van de realiteit in Nederland, maar als partijen elkaar gaan uitsluiten (zoals bij PVV), hun wonden rustig willen likken (PvdA) of geen regeringsverantwoordelijkheid (GroenLinks) durven dragen, dan stopt het hele systeem.

Titelfoto: Screenshot door redactie OpinieZ van NOS Journaal 13 juni 2017

Nieuwe verkiezingen
Het systeem draait echter nog. Informateur Tjeenk Willink zit niet voor niets op de plek. Met zijn PvdA-achtergrond gaat hij nu proberen Lodewijk Asscher te verleiden om toch in te stappen. Het is maar zeer de vraag of dit gaat gebeuren, het risico op nog een verdere afstraffing door de linkse kiezer blijft aanwezig. En stel dat de PvdA ook niet meedoet en Pechtold blijft vasthouden aan zijn progressieve kruistocht rond het “voltooid leven”-thema, dan resten er maar twee scenario’s: een minderheidskabinet of nieuwe verkiezingen.

Proces
Met het zomerreces in aantocht in Den Haag (je zou toch eens doorwerken in het landsbelang…) lijkt het erop dat er nog één of twee formatiepogingen gaan worden gedaan voor de zomer. Als deze niet slagen volgen er waarschijnlijk nieuwe verkiezingen begin oktober. Er is tijd nodig voor campagnevoeren, het proces van de Kiesraad moet worden gevolgd en de gemeentes hebben tijd nodig voor de praktische voorbereiding. Al met al geen snel traject.

Motorblok
Veel interessanter is het een inschatting te maken van de verschuiving in zetelaantallen als er nieuwe verkiezingen komen. Welke partijen gaan er winnen en welke partijen krijgen de zwarte piet van dit formatiedebacle? De algemene wet van de politiek is dat degene die breekt daarvoor moet betalen. Blaas je een kabinet op, dan wordt dit over het algemeen afgestraft door de kiezer. Binnen het zogenaamde motorblok zijn er twee conflicten geweest. Het eerste conflict is het VVD/CDA/D66 vs GroenLinks issue over de migratie. Het tweede conflict is het issue D66 vs de ChristenUnie. Het valt op dat D66 bij beide conflicten is betrokken, terwijl Pechtold zichzelf als de verbinder ziet. Als er nieuwe verkiezingen komen, dan loopt ook Rutte een forse deuk op. Een beetje leider had immers de kikkers wel de kruiwagen in kunnen krijgen.

GroenLinks
Conflicten zijn tot daaraan toe, geen regeringsverantwoordelijkheid willen nemen is een doodzonde in de politiek. Klaver heeft met zijn opstelling aangetoond dat hijzelf en zijn partij nog niet volwassen genoeg zijn voor het landsbestuur. Een stem op GroenLinks is daarmee een verloren stem gebleken. Het is wederom bewezen dat er een verschil bestaat tussen idealen hebben en je idealen tot werkelijkheid maken. Mocht de SP de grootste partij op links willen worden, dan dient zij compromissen te accepteren en zelfs te overwegen met de VVD in zee te gaan over de conservatieve/nationalistische as. Want als de SP de linkse stemmen niet oppakt, gaan ze naar de PvdA. Hoezeer de PvdA ook is afgestraft, toch is er nog steeds bij velen respect voor de PvdA dat zij de afgelopen regeerperiode heeft volgemaakt.

PVV
Aan de andere kant van het migratiespectrum vinden we de PVV. Door de duidelijke, maar weinig genuanceerde opstelling van Wilders lijkt de toegang te worden afgesloten van regeringsdeelname. Het is echter maar de vraag wat de kiezer daarvan vindt. Veel mensen sympatiseren met de richting die Wilders op wil, alleen zien zij graag een verwaterde versie van zijn soms praktisch moeilijk realiseerbare punten in het landsbestuur. De gematigde versie van de richting wordt gevonden in de partij van Thierry Baudet: Forum voor Democratie. Conform recente peilingen is deze partij bezig met een opmars, waarbij zijn kiezers komen van de rechterkant van de VVD en de PVV.

Overzicht
Waar leidt dit alles dan toe in getallen? Het blijft natuurlijk koffiedik kijken wat deze analyse met de exacte getallen gaat doen, maar ik denk dat we het volgende beeld zullen gaan zien mocht het komen tot nieuwe verkiezingen. Het is overduidelijk dat dit met de kennis van vandaag is. Ik houd geen rekening met Turkse ministers die de vijfde colonne komen toespreken in Rotterdam. Ook beschouw ik de impact van eventuele bemoeienis van de Russen of van Soros met de verkiezingen als klein.

Trends
De kiezer zal de VVD verder afstraffen voor het gebrek aan het waarmaken van de beloften, de PVV zal licht doorstijgen. Het CDA is buiten schot gebleven in de motorblok-discussies en zal doorgroeien. D66 wordt bestraft voor de stroeve houding van Pechtold, GroenLinks zakt helemaal weg. De SP profiteert maar matig, maar de PvdA krijgt veel Groenlinks stemmers terug. Bij de kleine partijen gebeurt weinig, met als uitzondering het Forum voor Democratie. De naamsbekendheid van Baudet is toegenomen en hij bewijst een serieus alternatief te zijn voor de VVD en de PVV. Dat brengt mij op de volgende zetelinschatting na nieuwe verkiezingen:

En dan?
Als we kritisch naar deze uitslag kijken, dan is het nog steeds heel erg moeilijk om een kabinet te vormen. Het motorblok neemt in grootte af en er zijn nog steeds vier partijen nodig voor een meerderheidscoalitie. Dan komt uiteindelijk de principiële vraag bij de kiezer terecht wat men verwacht van de overheid. Wanneer de kiezers allemaal op middenpartijen gaan stemmen, dan ontstaat er zo’n groot compromis als regeerakkoord dat de lastige thema’s zoals migratie, de EU/Euro en de groeiende ongelijkheid niet worden opgelost. De kiezer kiest voor de polen, maar verwacht wel dat er regeringsverantwoordelijkheid wordt genomen in het midden.

Ongebruikelijke coalitie
Het komt dus vooral aan op het lef van de politici om ongebruikelijke coalities te sluiten, waarbij thema’s als een kwartet worden uitgeruild en niet ieder thema wordt uitgemiddeld. Het thema Migratie wordt dan voornamelijk door partij X getrokken binnen een kabinet, terwijl het thema Onderwijs door partij Y wordt getrokken. De overkoepelende visie kan dan zijn om Nederland een stap verder te brengen. Iedere kiezer zal dit uiteindelijk kunnen waarderen. Hoewel niet alle thema’s worden opgelost volgens het voorkeursscenario van iedere partij in de coalitie, zal toch iedereen op deze wijze belangrijke punten kunnen verzilveren.

Het lijkt soms alsof dit soort realiteit niet meer aankomt in Den Haag. Het probleem is niet de kiezer of de verkiezingsuitslag. Het echte probleem zijn de politici.

Over de auteur

Rutger van den Noort

Bedrijfskundige, publicist, ondernemer.

Recent gepubliceerd

Archief

• Klimaat en Milieu17 september 2023Hoezo piekbelasters? Harde stikstofmetingen tonen falen overheidsbeleid aan
• Politiek Internationaal21 mei 2023Bilderberg-conferentie symboliseert gestage neergang van het Westen
• Politiek Nederland31 december 2022We hebben een laf kabinet dat geen enkel probleem durft op te lossen
• Economie6 oktober 2022Remkes’ mislukte zoektocht naar de stikstofsleutel