Wilders-vonnis vergroot de kans op staatsgreep

11 december 2016 - Rutger van den Noort

De rechter heeft vrijdag gesproken en Wilders is schuldig, maar hoeft geen boete te betalen. Met deze gekunstelde oplossing heeft de rechtbank bewezen niet te kunnen besluiten. Vlees noch vis. En dat is zeer zorgelijk. Iedere verzwakking van de rechterlijke macht leidt namelijk tot een inbalans in de democratie.

Die onevenwichtigheid vergroot daarmee volgens een recente – zeer gedegen – Duitse wetenschappelijke studie de kans op een staatsgreep. Dat klinkt overtrokken, maar kan heel plausibel worden uitgelegd.

Onderzoek
De Duitse econoom prof. Martin Gassebner bracht in augustus 2016 een studie uit met de titel: “When to Expect a Coup D’État?“, waarin hij 164 landen heeft geanalyseerd van 1952 tot en met 2011. Aan de hand van 66 factoren kwam hij tot de conclusie dat staatsgrepen plaatsvinden in landen waarin politieke instabiliteit heerst, economische problemen zijn en een relatief kleine bevolking die maar langzaam groeit.

Er is weinig creativiteit voor nodig om te constateren dat Nederland aan deze criteria voldoet. Heel opvallend is dat een democratisch systeem of een bepaald niveau van welvaart geen robuuste factoren zijn voor het voorkomen van een staatsgreep. Wél significant zijn sterke instituten, zoals de rechtspraak.

Risico
Zoals vaker is gezegd de afgelopen dagen: de rechter had krachtig moeten besluiten tot een veroordeling óf krachtig moeten besluiten tot een vrijspraak. Maar het instituut liep op eieren en kon niet besluiten. Het OM vervolgt eenzijdig (PvdA-politici Samsom en Spekman voor vergelijkbare uitspraken bijvoorbeeld niet) en de rechters waren zwak. Onacceptabel zwak. Een van de harde peilers van de Trias Politica, de basis van onze Westerse democratie, lijdt aan betonrot. En in landen waar de gewenste resoluutheid van de rechterlijke macht als instituut onder druk staat, neemt het risico van een staatsgreep toe.

Instituten
Ieder kwartaal brengt het Sociaal en Cultureel Planbureau haar kwartaalbericht uit. In de Burgerperspectieven van het afgelopen kwartaal lezen we: “De gegevens laten zien dat het vertrouwen in de rechtspraak (65%) voortdurend groter is dan het vertrouwen in de Tweede Kamer (50%) en ook de regering (47%).” Het valt helaas te verwachten dat door het geknoei van het OM en de rechters in het Wildersproces dit vertrouwen zal dalen tot het niveau van de overige onderdelen van de Trias Politica. En we moeten ons dan ernstige zorgen gaan maken. Als de meerderheid van de bevolking geen vertrouwen meer heeft in zowel het parlement, de regering als de rechtspraak, dan zijn we echt ver van huis.

Angstverhalen
Een staatsgreep leidt tot grote economische gevolgen, blijkt ook uit het onderzoek van Gassebner. Daarnaast gaat een staatsgreep vaak gepaard met geweld. Een beschaafde Westerse samenleving zoals Nederland moet hier verre van blijven. Toch moeten we onze ogen niet sluiten voor de werkelijkheid. We hebben allemaal mogen meemaken dat Juncker de eindtijd voorspelde bij een Brexit en een Nederlands NEE bij het Oekraïne referendum. Geen enkel Westers land zou met Trump willen samenwerken.

De werkelijkheid is anders: een florerende Britse economie en een Dow Jones die dagelijks records breekt. De wereldleiders stonden in de rij om Trump te feliciteren. Doordat er in de praktijk maar weinig van de angstverhalen uitkomen, zal het waarschuwen voor de gevolgen van een staatsgreep steeds minder serieus genomen worden. “Het zal allemaal wel meevallen” wordt al snel de denklijn. Wat zeer gevaarlijk is.

Verkiezingen
Het is niet ondenkbaar dat Nederland diep verdeeld raakt na de verkiezingen. Het lijkt erop dat de PVV gaat winnen, maar dat andere partijen niet welwillend zijn om samen te werken. Zo heeft zelfs Rutte deze week gezegd dat de VVD niet met de PVV gaat samenwerken, het Cordon Sanitaire wordt steeds groter. Waar juist samenwerking en acceptatie van elkaar nodig zijn, gebeurt het tegenovergestelde. De Wilders-stemmers worden de deplorables van Nederland: een grove schande.

Ramkoers
Er ligt een grote verantwoordelijkheid bij de andere politieke partijen om de ramkoers te wijzigen. Ook ligt er een verantwoordelijkheid bij de rechtspraak om objectiever met de vervolging van politici om te gaan. Of nog beter: te stoppen met politici te vervolgen om hun uitspraken.

Als bezorgde burger roep ik hierbij op het politieke en juridische Cordon Sanitaire op te heffen en luisterend te zoeken naar de zorgen van een groot nadenkend deel van de Nederlandse bevolking. Alleen op deze manier kunnen we maatschappelijke problemen oplossen en de polarisatie weer terugbrengen naar nuance.