De echte thema’s voor de verkiezingen in maart 2017

14 augustus 2016 - Rutger van den Noort

Het einde van de zomer is in zicht: het begin van een hete herfst in Den Haag. De komende zeven maanden zullen vooral in het teken staan van de verkiezingen op 15 maart 2017.

Voor politieke partijen is het zaak om te achterhalen wat de verkiezingsthema’s gaan worden, zodat het verkiezingsprogramma inhoudelijk hierop aansluit. Geen enkele partij wil zich richten op non-thema’s, vaak ingebracht door de Haagse lobbykantoren. Daarom hieronder de vijf thema’s die het verschil gaan maken. Als deze thema’s niet de eerste vijf hoofdstukken van het verkiezingsprogramma zijn, dan komt het niet goed.

Maslow
Het is meer dan overduidelijk dat we op dit moment in een tijdsgewricht zitten waarin een centraal-rechtse wind waait. Balans is echter belangrijk en trendwatchers zoals Li Edelkoort hebben het vaak over het meenemen van de anti-trend. Helemaal over rechts gaan zal onverstandig blijken; het is cruciaal om linkse thema’s in een rechts jasje te krijgen. De Nederlandse kiezer is zeer goed geïnformeerd en verstandig, no-nonsense en hard-sociaal.

Pyramide van Maslow

Wanneer in de sociale wetenschappen over behoeften wordt gesproken duikt al snel de piramide van Maslow op. Bij het vaststellen van de verkiezingen is het dus belangrijk deze kapstok te gebruiken.

1. Inkomen, nu en later
De meest basale laag van de behoeftepiramide beschrijft een dak boven ons hoofd en de mogelijkheid om te kunnen eten. Na jarenlang ploeteren zuchten de kiezers naar een periode van vier jaar van 3% inkomensgroei per jaar. De lonen hebben nagenoeg stilgestaan en de belastingen zijn netto alleen maar toegenomen.

Daarnaast hangt er een zwaard van Damocles boven Nederland inzake de pensioenen. Er moet dus een duidelijk voorstel in de verkiezingsprogramma’s staan hoe de pensioenen kunnen worden geborgd. Daarnaast zal er een concreet haalbaar voorstel voor belastingverlagingen moeten worden gedaan. Het is hierbij zaak om aan te geven welke gevolgen dit gaat hebben voor de burger. Niemand gelooft “jullie krijgen allemaal 1000 euro” meer. Een betrouwbare route naar meer inkomen voor iedereen is een garantie op zetels.

2. Veiligheid
Daarnaast hebben mensen een zeer grote behoefte aan veiligheid. Maslow bepaalt dat een inkomen nog basaler is, maar als je dood bent, heb je weinig aan een dak boven je hoofd. Daarbij komt de relatieve garantie op inkomen in Nederland. Hierdoor lijkt het dat “veiligheid het thema gaat worden voor de aankomende verkiezingen. Dit thema valt makkelijk door te vertalen naar het thema van vluchtelingen, (moslim-)terrorisme en integratie.

Het valt niet uit te sluiten dat er voor de verkiezingen een aanslag plaatsvindt en dan zal veiligheid uiteindelijk sturend zijn in het stemhokje. Door de rechtse wind die waait, ligt de behoefte van de kiezer bij een strenger beleid. Maar wel met de anti-trend om niet door te slaan. Concreet betekent dit wel weer 100% grenscontroles op bijvoorbeeld de snelweg volgens een slim technologisch systeem, maar geen volledige sluiting. De meeste mensen begrijpen dat we een doorvoerland zijn en dat sluiting van de grenzen enorme schade zou opleveren.

De aanpak van terrorisme moet echter veel harder. Snoeihard om precies te zijn. Dit betekent bijvoorbeeld het preventief oppakken van geradicaliseerde (moslim-)jongeren, zwaardere straffen, preventieve aanvallen op terrorismecellen en gedwongen uitzettingen, maar ook (anti-trend) het stimuleren van liberaal geïntegreerde moslims in hun proces naar de verlichting.

3. Het behoren tot een groep: EU en de euro
De derde behoefte is gemeenschapszin. Het thema dat hier uiteraard gaat spelen is de EU en de Euro. Hierbij is de gemiddelde Nederlandse mening dat we in de EU moeten blijven, maar dat de EU moet hervormen tot een kleinere, snellere unie gericht op handel. Nederland moet op het overgrote deel van de politieke beslissingen soeverein blijven als land.

Inzake de euro zal de verkiezingsinzet moeten zijn om een officiële evaluatie te gaan houden tijdens de kabinetsperiode. Het doormodderen met de zuidelijke landen kan niet nog vier jaar duren, de grens van “iedereen moet worden geholpen” is bereikt.

4. Nationaal zelfrespect: betrouwbaarheid
Door de transparantie die ontstaan is door sociale media is er een enorme behoefte aan duidelijkheid en eerlijkheid in de politiek. De gemiddelde kiezer is helemaal klaar met mooi weer spelende politici. Dan maar liever de bittere waarheid en een actieplan hoe het op te lossen. Een plan waarbij er eerst zuur is en dan zoet is beter dan loze beloften en hopen op het beste. Het inhoudelijke verhaal, de partij en de lijsttrekker moeten hierin een eenheid vormen.

Door de besmetting van vele Haagse politici, zou het slim zijn om buitenstaanders hoog op de lijst te zetten en een prominente plek te geven tijdens de verkiezingen. Hierbij moet het frame zijn: verandering door de buitenstaanders, stabiliteit door de ervaring vanuit de Kamer. Niemand neemt onze premier nog serieus met zijn zenuwachtige lachjes wanneer een debat moeilijk wordt, met zijn ruggengraat als een Volendamse paling. Rutte is misschien een manager, maar geen leider.

5. Community en mobiliteit
Kiezers zijn kuddedieren, daarnaast vragen de voorgaande masculiene thema’s om een correctie. De logische correctie is het thema van de community in de breedste zin. Dit mede onder druk van de verschraling van de verzorgingsstaat. Community kan gaan om de familie of de sportvereniging. Maar ook breder, de online community, verbondenheid of eenzaamheid. Het verkiezingsprogramma zal dynamisch moeten zijn, waarbij zaken online openstaan voor discussie, zonder dat het vaag wordt.

De meeste mensen weten al lang dat de groep die het verkiezingsprogramma maakt minder weet dan de “wisdom of the group”, dus waarom blijven pretenderen dat een politieke partij alles weet? Gezien het tijdstip van de verkiezingen, kan de koppeling met mobiliteit belangrijk worden. Het is winter, het seizoen waarin de files doorgaans lang zijn. De verkiezingen zijn direct na de voorjaarsvakantie waarbij veel Nederlanders gaan skiën en ook in de file staan. Koppeling van mobiliteit aan community kan leiden tot een voorstel tot investeringen in logistieke infrastructuur om de drempels lager te maken om oudere familieleden te bezoeken. Mensen houden niet van guur, maar hopen op een betere toekomst.

Niet richten op onderwijs en zorg
Deze bovenstaande vijf thema’s zijn verre van vernieuwend, dus de invulling van de thema’s is cruciaal. Daarnaast zijn er ook een groot aantal thema’s die niet van belang gaan zijn bij deze verkiezingen. Zo kunnen politieke partijen zich beter niet richten op zorg (klein percentage van de kiezers is maar ziek) en onderwijs (het loopt op zich goed, juist geen behoefte aan veranderingen). De werkloosheid daalt al een tijdje, dus inkomen is de cruciale pilaar. Hoewel globaal gezien het klimaat een enorm thema is, zal het bij de landelijke verkiezingen nagenoeg geen issue zijn.

Communicatiestrategie
Een gemiddelde kiezer kan slechts een beperkt aantal punten onthouden. Het is dus zaak voor de politieke partijen om hun communicatiestrategie te bouwen rondom deze vijf thema’s, waarbij inkomen, veiligheid en de Eu(ro) de Top 3 gaan worden. Qua kanaal is de verwachting dat de politieke keuze vooral online gaat worden gemaakt. Het is wat betreft de verkiezingsdatum de verwachting dat de eerste grote voorsortering zal gaan plaatsvinden rond de feestdagen aan het einde van het jaar. Daarbij zal de communicatie in twee golven plaatsvinden.

De eerste golf is van half november tot het midden van december waarbij het frame richting de kiezer gaat worden aangebracht. Het is zeer goed mogelijk dat er vlak voor Kerst een controversieel voorstel door een van de partijen wordt gedaan. Tussen de kerstmaaltijden en Oud en Nieuw zal er worden gesproken over de verkiezingen waarbij het community-punt het onderscheid kan geven. Direct na de feestdagen gaan politieke partijen een onderzoek doen onder de bevolking om waar nodig nog bij te sturen in de tweede golf van communicatie die in de maand februari zal plaats vinden.

De dag van de verkiezingen
Na het slotdebat, waarbij de winnende lijsttrekker een gedegen centrum-rechts geluid verkondigt, gaan we stemmen. Het gaat dan slechts om de uiteindelijke vraag wie de verantwoordelijkheid over Nederland hoort te krijgen. Onwillekeurig ga ik de verwachte lijsttrekkers langs in mijn hoofd. Veiligheid en Rutte? Inkomen en Samsom? De EU en Pechtold? Tranen schieten in mijn ogen. Dit past niet.

Waar is de kandidaat met een gedegen achtergrond in het bedrijfsleven? Waar is de kandidaat die ons land heeft verdedigd? Waar is de lijsttrekker die weet hoe nationale belangen in een globale samenleving kunnen worden verdedigd? Qua veiligheid en semi-politieke internationale ervaring zou iemand met een defensie-achtergrond passen in dit behoeftenpatroon.

Defensiemensen staan bekend om het maken van plannen en nog belangrijker: het op een eerlijke manier uitvoeren ervan. Internationaal werkt Defensie goed samen, met behoud van eigenheid. Een veteraan uit het bedrijfsleven als vice-premier voor de inkomenscomponent zou daarbij een mooie aanvulling zijn.

Elite
Binnen het incestueuze netwerk in politiek Den Haag is geen sprake van het luisteren naar de kiezer. Politieke partijen zien hun ledenaantallen dalen. Lid zijn is vooral voor mensen die op deze manier proberen onderdeel te worden van het lobbycratische systeem. Verkiezingsprogramma’s worden inside-out geschreven, waarbij de meeste hoofdstukken door lobbyisten worden aangedragen. Terug naar de basis en luisteren naar wat de kiezers willen riekt naar marketing en populisme en daar wagen partijen zich niet aan. Dan nog liever politiek correct ten onder gaan.

Correctie
De linkse partijen gaan proberen om de wind te laten draaien en zullen daarbij niet schuwen om waarheden te verdraaien. Het zand van de open deuren zoals “Onderwijs is de toekomst van Nederland” zal met emmers in de ogen van de kiezers worden gestrooid, waarbij wordt vergeten dat het tijd is om een correctie uit te voeren op de zaken die er nu echt toe doen. En deze behoeften zijn duidelijk.

Het is tijd voor een overduidelijk democratisch antwoord op Kabinet Rutte 2 dat Nederland armer maakte, minder veilig en onze belangen in de EU verkwanselde. Vandaar de concluderende gewetensvraag: wie heeft u in gedachten? Waar vinden we onze nieuwe leiders? Om te komen tot een serieuze longlist hoor ik graag uw suggesties op Twitter. Bij OpinieZ nemen we de kiezer tenslotte wel serieus!