Israël heeft scheiding religie en staat nodig. Nu.

9 augustus 2015 - Hadara Levin Areddy

In de nacht van 31 juli gooiden Joodse kolonisten een brandbom in een huis van een Palestijnse familie in het dorp Douma op de Westbank. Een anderhalf jaar oud kind overleed aan zijn brandwonden. Deze terroristische daad veroorzaakte grote commotie in Israël en werd direct door premier Netanyahu en alle politieke en religieuze leiders veroordeeld. Op Haaretz.com verscheen op 6 augustus een aangrijpend opinie-artikel van de Israëlische Hadara Levin Areddy over deze afschuwelijke gebeurtenis. OpinieZ kreeg van de schrijfster exclusief toestemming om een door haar gemaakte nieuwe versie van het artikel te publiceren. Vertaling uit het Engels: Asher ben Avraham.

*****

Israël heeft scheiding religie en staat nodig. Nu.
Uiteindelijk is iedereen het er over eens, dat zelfs onkruid een voedingsbodem van aarde en water nodig heeft. En iedereen veroordeelt de recente waanzin en verdorvenheid in heldere en luide bewoordingen. Deze woorden zijn belangrijk en hebben een grote kracht, maar ze zijn onvoldoende. De daad die nu echt nodig is -meer dan welk woord dan ook- is de onmiddelijke scheiding van religie en staat.

Niet alleen omdat derech eretz (de menselijke moraliteit) voorrang heeft op de Tora, maar ook omdat de geest van de mens superieur is aan de heilige geest. Zo’n stap zou, meer dan wat voor emotioneel geladen speech dan ook, getuigen van een echte keuze voor de geest, het leven, de waardigheid en de mensenrechten. Zo’n stap zou getuigen van de verwerping van absurde religieuze hiërarchieën, wegkwijnende instituties, wrede oorlogen en gevaarlijke gevolgen van de “heilige geest”.

Toenemende onwetendheid
Slechts een paar maanden geleden hield de kunstenaar Yair Garbuz een aangrijpende, lyrische en gevoelige toespraak, waarin hij voorspellend waarschuwde voor juist dát gevaar dat van een handjevol mensen uitgaat en duisternis over ons allen brengt. Hij verwees naar de toenemende onwetendheid die een destructieve kracht wordt.

In plaats van dat er geluisterd werd naar de essentie van zijn woorden, die meesterlijk werden samengevat in het treffende en dichterlijke beeld van “amulet kussers, beeldaanbidders en degenen die zich neerwerpen op graven van heiligen” en men aandacht besteedde aan het echte probleem waarvoor hij waarschuwde, verschoof de discussie door domme, oppervlakkige krantenkoppen, politiek gemotiveerde agenda’s en modieuze oorlogszuchtigheid van hen die zich automatisch gekwetst voelden. Wat resteerde was een tribale en racistische interpretatie van de toespraak van Garbuz. Wat niets te maken had met wat er werkelijk was gezegd.

Zelfingenomen lieden uit het hele politieke spectrum haastten zich om zijn uitspraak en, erger nog, de persoon zélf af te branden. Elke poging om te uit te leggen wat vanzelfsprekend is, was gedoemd te mislukken onder het geweld van dat geschreeuw. In die omstandigheden gold het recht van de sterkste en de hardere en agressievere stem won.

Beeldaanbidders
Gezien het duistere karakter van de meest recente gebeurtenissen en de blijken van veroordeling en afschuw, volgde een andere poging om het banale te verklaren. Toen Garbuz in overdrachtelijke zin de uitdrukking “amuletkussers” gebruikte als kenmerkend voor het grotere geheel van “beeldaanbidders”, duidde hij op de onwetendheid die uit het aanbidden van beelden spreekt. Hij waarschuwde voor het onderliggende gevaar, los van elke vorm van religie of ras. In de literatuur wordt deze stijlvorm synechdoche genoemd: een figuurlijk, metaforisch of symbolisch gebruik van een onderdeel dat voor het grotere geheel staat.

Maar een lyrische en ironische uitdrukking is blijkbaar te verfijnd voor de smaak van een cultuur die kickt op ge-blabla en zelfingenomen slogans. Dit geldt zowel voor de vormgevers van die cultuur als voor de leiders van die cultuur.

En nu hebben we dus gezien hoe een handjevol “beeldaanbidders” bloedvergieten kan veroorzaken. Plotseling geeft iedereen toe dat het onmogelijk is om dit handjevol mensen en hun donkere wereld nog langer te negeren. Het is onmogelijk om de oorlog tegen de heersende onwetendheid nog langer uit te stellen. De oorlog tegen de macht van de sjoemelaars die achter deze beeldaanbidding staan, die menselijke zwakheden en gebreken uitbuiten, die onwetendheid en achterlijkheid aanmoedigen en die vrij en kritisch denken verbieden.

Religieus sentiment
Maar het verontrustende is dat zelfs in het huidige, zielzoekende debat, God een belangrijke rol blijft vervullen in al die toespraken die uiting geven aan woede en verontrusting. Het is duidelijk dat de macht van het religieuze sentiment nog steeds heerst en de les uiteindelijk niet is geleerd. Alle sprekers en al diegenen die verontwaardigd zijn voelen een onbeheersbare behoefte om hun afschuw over de moord te onderbouwen met Joodse bronnen en te concluderen dat “moord niet Joods is”. Geen van hen vertrouwt er op dat de menselijke geest of de menselijke rationaliteit of de stem van het verstand en het kritisch denkvermogen ook zelf het werk kan doen. Alsof het seculiere standpunt zonder religieuze goedkeuring niets waard is.

Gerespecteerde persoonlijkheden die ontroerende toespraken houden en uitleggen dat het concept van het Jodendom moet worden vernieuwd en zijn leiders moeten worden heropgevoed, gebruiken de dubieuze uitdrukking “Israël als licht onder de volkeren”. Daarmee de problematische stelling ponerend dat de religie haar bevoorrechte status zal behouden in het publieke gevoelen en in de Israëlische democratie.

God scheiden van democratie
Het blijven hameren op het vasthouden aan een religieuze tekst uit het Oosten of het Westen en aan elke religieuze interpretatie, hoe humanistisch, liberaal, progressief en baanbrekend die ook moge zijn, is gevaarlijk omdat het een goedkeurende bevoegdheid toekent aan het religieuze waardensysteem als hoogste autoriteit.

De wereld zal het nooit ontbreken aan rechtvaardigingen voor haatzaaierij en moord en iedereen kent zijn eigen Amalek. Maar wanneer steun voor haatzaaierij en moord uit de hemel komt, van de Heilige-Gezegend-Zij-Hij, neemt het een absolute wetmatigheid aan en een niet in te tomen, maniakaal fanatisme, dat door geen menselijk verstand kan worden bedwongen.

Om een fundamentele verandering in deze atmosfeer te bewerkstelligen, moeten we allereerst de emotionele hiërachie vernietigen die religie als superieur beschouwt boven andere opvattingen van kennis en samenleving. Het is absoluut noodzakelijk om God te scheiden van democratie en om te luisteren naar de stem van de wijsheid. Menselijke wijsheid is waardevol van zichzelf en het geweldige is dat zij niet heilig is en dat het altijd mogelijk en wenselijk is om er mee in discussie te gaan. Want het is echt niet de “Tora van de Sinaï”, het woord van God.

Lees ook:

Over de auteur

Recent gepubliceerd