Progressieve taalwaanzin

Foto:

Communicatie lijkt een van de zaken te zijn die het progressief-denkende deel van de wereld al decennia wil ondermijnen. Ditmaal wordt gesteld dat foutloos taalgebruik elitair en uitsluitend is, dus laat maar zitten. Wat is er mis met ergens moeite voor doen? Of is dat niet meer ‘van deze tijd’? Weg met dit gestoorde voorstel tot bewuste taalverloedering, stelt Ines van Bokhoven.

🔊 Beluister dit artikel

Tanoenbfe eoijce epoijepoiner, ioweguibev oijef gvgceb.

Vindt u niet?

Wat zegt u? U begrijpt niet wat daar staat? Tja, da’s dan niet mijn probleem. In elk geval niet in de toekomst die sommigen voor ogen hebben, waarin correcte spelling een ding van het verleden wordt en iedereen alles mag opschrijven zoals men wil. Ik wilde die zin nu eenmaal zo opschrijven. En als u niet begrijpt wat ik probeerde te zeggen, dan mag ik dat u verwijten.

Hilde Roothart schreef er een stuk over in De Volkskrant, en beargumenteerde dat het nastreven van foutloos taalgebruik taal ontoegankelijk maakt voor laaggeletterden. Dat het elitair is en uitsluitend. Ik ben ervan overtuigd dat het precies andersom ligt.

Het naderende normaal: 'Foutloos taalgebruik is elitair en racistisch' https://t.co/nnKwP85S9R

— Joost Niemoller (@JoostNiemoller) April 21, 2021

Onherkenbaar

Het eerste mankement aan dit taal-‘verbeterings’-voorstel mag al meteen duidelijk zijn: het komt de helderheid van communicatie niet bepaald ten goede. Zelfs ik weet al niet meer wat ik wilde zeggen met die zin, en ik kan het ook niet meer herkennen. De gedachte die ik had, en die ik opschreef, is alsnog vervlogen – en niemand heeft er iets aan, aan die rij letters hierboven. Niemand herkent het. Een nutteloze toestand, die ook nog ruimte inneemt.

Toen ik op de PABO zat, lang geleden, werd ons een aantal grondbeginselen van het lesgeven bijgebracht. En de belangrijkste daarvan was: als je een klas iets uitlegt en die klas begrijpt het niet, dan ligt dat per definitie aan je uitleg. Punt. Jij bent tenslotte degene die iets over wil dragen en wil dat de ander het begrijpt. Dan is dat dus jouw verantwoordelijkheid. Het is een eenvoudig principe dat vrijwel altijd geldt, ook voor de communicatie tussen volwassenen. Als ik in mijn werk iets schrijf dat verkeerd begrepen wordt, heb ik daar de verantwoordelijkheid voor.

Communicatie

En we staan of vallen, als mensheid, met communicatie. Het was al vroeg ons wapen tegen de grote boze buitenwereld: als dier stellen we niet veel voor. We hebben geen klauwen, geen vleugels, geen slagtanden, geen giftige staart, kunnen niet bijzonder hard rennen – zonder ons uitstekend werkende brein, dat ons in staat stelde te communiceren, zouden we volgens mij al vlot verdwenen zijn als soort. Maar door communicatie konden we een ander wapen, een ander verdedigingsmiddel ontwikkelen: je staat sterk als je met velen bent. Samen kun je een buffel neerhalen zodat er te eten is, en samen kun je je verdedigen tegen gevaar.

Fundering

Maar dat lukt alleen maar als je kunt communiceren. Als je een plan kunt maken dat iedereen kan begrijpen en als je, tijdens de uitvoering van dat plan, elkaar seinen en andere communicatietekens kunt geven. Overleg en samenwerking zijn van cruciaal belang voor ons voortbestaan als diersoort. Communicatie, een eigenschap die voortkomt uit de hogere intelligentie die de mens nu eenmaal bezit ten opzichte van andere dieren, is een van de funderingen waarop we het rooien. En we hebben een communicatie ontwikkeld die fijnmazig genoeg is om deze complexe wereld met gemak aan te kunnen en te begrijpen.

Nieuwe spelling

Die communicatie lijkt een van de zaken te zijn die het progressief-denkende deel van de wereld al decennia wil ondermijnen. Want het is niet voor het eerst dat de spelling van woorden en het aanpassen van taal aan ‘de moderne tijd’ ter discussie staan; in ons land hebben we in de afgelopen dertig jaar al twee keer een grondige aanpassing van onze taalregels gehad, waarvan de laatste in 2005 was. De Nieuwe Spelling, die toen werd ingevoerd, deed heel veel mensen al bezorgd reageren. Zo was er geen verschil meer te zien tussen appel en appel, en het CDA heet dus nu evengoed Christelijk Democratisch Goudrenetje, met een beetje jolige fantasie.

Pannenkoek

Ook de fysiek-onmogelijke waanzin van woorden als ‘pannenkoek’ deed haren te berge rijzen. Een koek kun je in maar één pan bakken, anders zijn het twee pannen, hè. Ligt voor de hand. Niet voor onze taalkundigen, die met gemak de realiteit negeren omwille van het ‘gemakkelijk maken’ van onze taal. Goedbedoeld, ongetwijfeld, maar rampzalig.

Etymologie kan worden afgeschaft, als taalkundig onderdeel, want als je woorden zo uit hun verband rukt raakt de link met de herkomst van het woord zoek, als je niet oppast. En daarmee verlies je een stuk belangrijke informatie die je helpt woorden in al hun breedte en lengte te begrijpen. Daarnaast is taal nu juist bedoeld om de werkelijkheid te beschrijven, en in het geval van ‘pannenkoeken’ doet het dat dus niet. Want die dingen bestaan niet en kunnen ook niet bestaan.

Interpunctie

Ook correcte interpunctie is behoorlijk belangrijk om goed begrepen te worden. Ik leen nu even een verhelderend grapje van Herman Finkers, en schrijf de volgende woorden op: Hans zei Grietje dat rokje staat je enig. Zonder interpunctie is die zin onbegrijpelijk. Maar ook de plaatsing van die interpunctie doet ertoe. Zie het verschil tussen deze twee:

‘Hans,’ zei Grietje, ‘dat rokje staat je enig.’
Hans zei: ‘Grietje, dat rokje staat je enig.’

Snapt u wat ik bedoel? Laat de interpunctie weg, of zet ‘m verkeerd, en je communicatie kan volledig de mist in gaan.

Moeite doen

Daarnaast is er de vraag: wat is er mis met ergens moeite voor doen? Om het beste uit jezelf te halen? Jezelf te ontwikkelen? Wat is de afschuw die sommigen toch hebben van zoiets als ‘discipline’? Het valt soms niet mee om een taal goed aan te leren, dat begrijp ik, en niemand zal er ook ooit perfect in zijn. Het is onmogelijk om altijd foutloos taal te gebruiken. Tijdens het typen van dit stukje heb ik ook al heel wat verbeterd, want taalfouten ontstaan op allerlei manieren, ook door onhandig typen. Dat weten we, we kunnen ermee omgaan, overal staan fouten – maar het wordt een puinhoop als we met z’n allen de lat omlaag halen, of zelfs helemaal verwijderen, zoals nu wordt voorgesteld.

Och och och…
Opinie: Let niet op grammatica bij het centraal examen Nederlands https://t.co/pmbck2wdVm

— Esther Voet (@Esther_Voet) April 29, 2021

Dan is er het moderniseren van oudere teksten, wat al vrij lang bij kinderboeken gebeurt, om ze leesbaar te houden. Iets dat begrijpelijk is als het gaat om sprookjes die al wat generaties meegaan; het zijn sowieso al vaak volksverhalen die heel erg veel versies kennen. Ook de ouderwetse taal van de eerste Nederlandse vertaling van een kinderboek als ‘Alleen Op De Wereld’, dat in 1878 uitkwam, zal niet veel kinderen aanspreken en veel woorden en zinsneden bevatten die ze niet zullen begrijpen. Ik las ‘m onlangs, de vertaling is beeldschoon, maar ik begrijp uitstekend waarom dat is ‘hertaald’ naar moderner Nederlands.

Anne Frank

Maar toen ik las dat het ‘Dagboek van Anne Frank’ inmiddels is ‘hertaald’ voor kinderen vanaf acht jaar, en daarmee ook flink is ingekort, was mijn begrip weg. Om te beginnen is het een dagboek waarin ze haar eigen leven in haar eigen woorden beschrijft, en ik vind het van de pot gerukt daar het redactionele mes in te zetten, net als bij brieven – al weet ik dat het al eerder is gebeurd, maar dan om ‘zedige’ redenen, wat evengoed verschrikkelijk is.

Laten we het daar dan maar bij laten en niet nog meer schade doen. Haar stem, haar karakter, haar toon: je verwoest het ermee en geeft er de interpretatie, de toon van de ‘hertaler’ voor terug. Dit boek is niet geschreven voor een doelgroep, met het idee die groep iets bij te brengen middels een verhaal, zoals een kinderboek dat vaak wel is; dit is een dagboek, iets persoonlijks en geheims.

Meisjes van 13 uit 1942 schreven niet "eenvoudig" genoeg voor meisjes van 13 uit 2021.
Onderwijsverloedering in vol ornaat. pic.twitter.com/R7gBAR3CZw

— Roelof Bouwman (@RoelofBouwman) April 22, 2021

Het is ook nog eens, historisch gezien, een directe, eerstehands bron over een belangrijke periode uit de twintigste eeuw. Met dat in gedachten kun je je ook nog eens afvragen hoeveel zin het heeft een dergelijk boek te ‘hertalen’ voor kinderen van acht. Ik vermoed dat ze er weinig van zullen begrijpen omdat ze de context maar amper snappen, en er hoofdzakelijk uit zullen leren dat mensen gevaarlijk en onbetrouwbaar zijn. Dat je mensen die anders zijn en denken dan jij moet vrezen. Het xenofobische, snel tot haat geneigde ‘woke’-denken kennende vrees ik dat het daar op neer gaat komen.

“Niet van deze tijd”

‘Het is niet meer van deze tijd’. Dat argument hoorde ik veel op Twitter. Taal is veranderd, en dus moeten alle oude boeken blijkbaar ook op de schop. Je vraagt je af hoelang het duurt voordat men eist dat de figuren op de Nachtwacht in spijkerbroek worden gestoken, met een mobieltje in de hand. Dat we de grottekeningen van Lascaux gaan overschilderen en de bizons vervangen door Tesla’s – joh, bizons zijn toch niet meer van deze tijd. Hoeveel zag u er de laatste maand?

Narcisme

Jammer voor Shakespeare en Cats: juist omdat ze niet van deze tijd zijn, zijn ze belangrijk om te bewaren. Maar hun laatste restje stem, dat we nog konden horen omdat het vervat zat in hun woorden, zal sneuvelen omwille van een correcte invulling van de gemakzucht van de ‘woke’ mens. Want allemachtig, je bent toch wel zo lui als ik weet niet wat, als je zelfs voor schoonheid geen moeite meer wilt doen. Als ‘schoonheid’ alleen nog maar inhoudt dat jij er instant-bevrediging van krijgt, en meer niet. Het egocentrisch narcisme dat daarvan afdruipt is schokkend. En het allerergste is dat deze mensen zichzelf zo veel ontzeggen. En zo ontzettend veel moois dood laten gaan.

Racistische grammatica

Of het moet echt zo zijn wat Zihni Özdil onlangs boos verkondigde in een filmpje en bijbehorende column: links-progressief probeert de minderheidsgroepen nog verder buiten te sluiten. En helemaal onlogisch is die conclusie natuurlijk niet. We worstelen al met een elite-laag, een hoogopgeleide groep die eigenlijk een minderheid vormt, maar ondertussen alle lakens uitdeelt in ons land. Die groep, blijkt keer op keer en ondanks alle mooie beloftes, duldt geen enkele inmenging in hun overtuigingswereld. Van niemand.

Grammatica is racistisch? Mijn oproep aan jonge allochtonen👇🏾https://t.co/UKAKXUVd7c

— Zihni Özdil (@ZihniOzdil) April 22, 2021

Taalverloedering

Kijk, ik vraag me dit al een tijdje af: als het onderwijs dan inderdaad zulke lage schooladviezen geeft aan allochtone kinders, waarom merkt dan niemand eens op dat het onderwijs toch al decennia vrij stevig in linkse handen zit? Wat Özdil omschrijft komt dus vrij stevig overeen met de realiteit die ook ik meemaakte toen ik een Marokkaans jongetje ooit bijles in Nederlands gaf (hij had het geluk ouders te hebben die daar het belang wél van inzagen): het onderwijs schrijft deze kinderen bij voorbaat al af. En het komt overeen met de cijfers en rapporten over die lage schooladviezen.

Wat dan ook de achterliggende reden is voor dit gestoorde voorstel tot bewuste taalverloedering: we moeten ons er echt met hand en tand tegen verzetten. Want er gaat onvoorstelbaar veel verloren als we dat niet doen. Schoonheid, kunst, diepzinnigheid, humor, historische waarde, uitdaging, rijkdom, ontwikkeling, samenwerking, empathie, begrip. En da’s nog maar een greepje woorden uit die prachtige taal van ons.

Hopelijk foutloos opgeschreven.

Over de auteur

Ines van Bokhoven

Schrijfster van historische romans, vrouw met een mening en liefhebber van 'common sense’.

Recent gepubliceerd

Archief

• Politiek Nederland23 september 2023De koning werd uitgefloten op Prinsjesdag. Wat zegt dat?
• Klimaat en Milieu10 september 2023Wonen in een hel vanwege Windpark N33
• Diversiteit5 september 2023De ontbrekende meerwaarde van voorlezende drag queens
• Cultuur30 augustus 2023Disney haalt Sneeuwwitje door de activistische Woke-molen