Marijn Poels brengt ons terug naar de natuur

Titelfoto: Screenshot YouTube-video, kanaal Ongehoord Nederland. Citaatrecht ex art 15a Auteurswet.

Marijn Poels brengt in zijn nieuwste documentaire Return to Eden verrassende en vernieuwende projecten in beeld. Het doel: aanpakken van klimaatverandering, droogte en uitputting van de aarde. Minder grazers? Nee, juist meer. De woestijn wordt vergroend en de bodem onder onze voeten vernieuwd. We moeten ons weer leren in te passen in de natuur in plaats van die te willen overheersen, is de boodschap. Ines van Bokhoven doet verslag.

🔊 Beluister dit artikel

Soms kom je een oplossing voor een probleem tegen die zo eenvoudig is, en tegelijkertijd zo krachtig in z’n logica, dat je er gewoon door verbluft bent. De oplossing die de ecoloog Allan Savory heeft voor het wereldwijde klimaatprobleem is er zo eentje. Niemand in de klimaatwereld wil ‘m horen, maar gelukkig geeft Marijn Poels hem in z’n nieuwste film, Return to Eden, ruim baan.

Grazende poepers

Het duizelt ons op dit moment van de klimaatpreken, doemscenario’s, plannen die onze wereld op z’n kop zetten en voornemens die de meeste mensen met groot wantrouwen bekijken. Want de wereld moet gered! We gaan er aan met z’n allen! CO2 en stikstof! En de grootste boosdoener, naast de mens uiteraard, is de koe. De grazer. De graseter. De methaanpoeper. Dus dat vee moet minder, we moeten allemaal vegetariër worden, en er is al gesuggereerd dat insecten ook lekker en voedzaam zijn, en dat het zelfs een winstgevende industrie kan worden, als vleesvervanger. Maar we moeten hoe dan ook van al die grazende poepers af.

En toch, toont Marijn Poels in zijn documentaire, is dat nou precies wat we niet moeten doen. Hij laat Allan Savory, een ecoloog, aan het woord, en de oplossing van die man is niet alleen hilarisch simpel, maar in Zimbabwe kunnen we zien dat het ook echt werkt. En wat zegt Savory? We moeten niet minder grazers in de wereld, niet minder vee – we moeten juist meer. Overal. In het wild. Lekker laten grazen en poepen. Het klinkt idioot, gezien de strijd tegen stikstof en methaan, maar dat is het beslist niet.

Permacultuur

Poels laat in zijn film helder zien waarom de theorie van Savory wel eens zou kunnen kloppen. We beginnen in Duitsland waar een boerin, Vivianne Theby, het systeem van ‘permacultuur’ toepast in haar moestuinen. Permacultuur is een ecologisch systeem dat zoekt naar duurzame oplossingen voor onze grootschalige bodemproblemen en verwoestijning. Een methode die pleit voor zo weinig mogelijk menselijk ingrijpen in grondbewerking, en die de natuur ziet als een geheel, in plaats van als delen die elk hun eigen aanpak nodig hebben. Zo legt de boerin uit dat in de natuur onkruid gewoon overal groeit, en daarmee bijvoorbeeld bijdraagt aan het minder snel uitdrogen van de bodem. Maar wij verwijderen juist onkruid uit onze aangelegde ‘natuur’ – alleen heeft het met ‘natuur’ nog maar weinig te maken, doorgaans. Door ons grootschalig ingrijpen in de natuur is de ecologie op en in de aardbodem danig verstoord. En zitten we met steeds groter wordende droogteproblemen, om maar eens wat te noemen.

Terug naar de natuur

Savory en zijn medestanders begrijpen een ding heel erg goed: we denken teveel in ‘wij’ en ‘het andere’. We zien onszelf als ‘wij’, en de natuur, dat is iets buiten ons, dat is iets ‘anders’ dan wij zijn. En daarin schuilt helaas de oorzaak van ons probleem. Wij zijn een onlosmakelijk deel van de natuur op deze planeet, al dachten we dat we ons er mooi aan onttrokken hadden en konden heersen over die natuur. Dat blijkt een grove misvatting te zijn geweest.

Willen wij de problemen oplossen die we hebben met milieu en klimaat, dan zullen we eerst moeten beseffen dat we deel zijn van een ecologisch systeem dat we amper begrijpen. Dat we nooit hebben bestudeerd op ‘hoe passen wij erin’, maar vrijwel altijd op ‘hoe gebruiken we het’. We zullen terug naar de natuur moeten. Terug naar het paradijs.

Met journalist @wierdduk praat ik over "Return To Eden" in 'Het land van Wierd Duk' pic.twitter.com/pYxmxRUMdE

— Marijn Poels (@marijn_poels) September 17, 2020

Innovatief

Poels neemt ons mee naar Amsterdam, naar het bedrijf PlantLab, waar Leon van Duyn ons rondleidt. Een innovatieve kwekerij is het; door hun manier van kweken op water, voedingsstoffen en met kunstlicht is hun productie veel groter dan in een normale kas. En omdat men het binnen doet, in een afgesloten gebouw, komt er geen ongedierte bij waardoor er geen giffen nodig zijn om de planten te beschermen. De term food miles valt: door in de stad zelf te kweken kan men de producten vlot bij de klanten krijgen. Geen verre, vervuilende transporten dus. Het klinkt heel erg positief. Maar ondanks het hightech-gehalte van de onderneming, of misschien juist wel daarom, voelt het toch aan als een soort vreemde omweg.

Groene woestijn

We gaan naar de Habiba Organic Farms in de Sinaïwoestijn in Egypte. Een project van Maged el Said, een ondernemer uit Caïro die besloot het heel anders aan te gaan pakken. Hij opende een organische boerderij, en heeft een stukje woestijn veranderd in een groen stukje hemel, waar gezond voedsel groeit en, zoals Maged zelf ook benadrukt, iets wordt gebouwd voor de toekomst en het nageslacht. Aan de reactie van Poels te oordelen zijn de tomaten er in elk geval heerlijk. Tomaten uit de gortdroge Sinaï: Maged bewijst dat de woestijn kan bloeien.

Want de schade die we hebben aangericht is groot, na al die honderden, duizenden jaren. We ontmoeten Maddie Akkermans van het bedrijf The Weather Makers, die zich tot taak heeft gesteld de hele Sinaï tot bloei te brengen. Een ambitieus project, dat is gebaseerd op de theorie dat de woestijn zo’n 7000 jaar geleden florerend groen was. Want de Sinaï is rijk aan rivierbeddingen die nu droog staan en heeft een aantal meren, zoals het Bardawilmeer, die ooit stukken dieper waren, legt ze uit. Door menselijk ingrijpen is de toplaag uitgedroogd en losgekomen, en door regenval die meren ingestroomd. En nu is de Sinaï een woestijn, een dorre, droge vlakte waar amper regen valt en niets wil groeien.

Het plan is de toplaag opnieuw aan te brengen, de Sinaï te vergroenen en zo regen te genereren. En die toplaag, die wil men – het klinkt zo eenvoudig – uit dat meer omhoog gaan baggeren. De droom is zelfs om heel Noord-Afrika te laten bloeien. “Het is een hart dat ooit geklopt heeft,” zegt Maddie, “en dat willen we weer aan zetten.” Kunt u zich voorstellen wat dat zou betekenen voor het wereldwijde klimaat, maar ook voor de voedselproductie in Afrika?

Return To Eden – "Filmmaker Marijn Poels draait met het laatste deel van zijn trilogie eventjes een masterclass ‘mens en natuur’ in elkaar" – @TheFireOnlinehttps://t.co/4NpMgQvzEM

— Marijn Poels (@marijn_poels) September 6, 2020

Regen

We zijn geneigd te denken dat er eerst regen moet vallen voordat er iets wil groeien. Ties van der Hoeven, medeoprichter van The Weather Makers, legt uit dat dat niet zo is. Dat je regen een kickstart kunt geven met begroeiing. En dat is de kern van de theorie van Allan Savory, waar we – we maken even een sprong – aan het eind van de film weer bij terugkomen. En die theorie verdient veel meer aandacht dan hij nu krijgt.

Savory neemt Poels mee naar Zimbabwe, en laat hem de ravage zien van jarenlang natuurbeleid: een droog gebied, overal dode planten, hier en daar nog iets dat staat te worstelen om te overleven op de keiharde, uitgedroogde grond. De zebra’s en andere beesten die er leven, hebben amper nog iets te eten: er groeit geen sprietje gras. Savory klopt op de grond: alsof hij op een doosje klopt, zo hard en hol. Die grond, legt hij uit, moet eerst worden gebroken voordat het zin heeft om er regen te laten vallen en iets te laten groeien – alles dat nu valt spoelt weg, of verdampt uit de aarde. Er is niets dat een circulair regensysteem op gang kan brengen en houden. En het beleid van de westerse natuurorganisaties heeft de zaak alleen maar verergerd door de grote grazers, zoals olifanten en buffels, met hekken buiten het gebied te houden.

En juist grazende dieren, toont Savory aan in Zimbabwe, breken de grond waar de kudde op loopt. De grazers maken de aarde rul en bemesten het tegelijkertijd. Binnen de kortste keren keert in die gebieden het gras weer terug – en dat is de kickstart waar The Weather Makers het over heeft. Het proces zorgt ervoor dat water en koolstof weer door de bodem opgenomen kunnen worden, waardoor verdere plantgroei weer meer kans heeft en er een gezond regensysteem kan ontstaan.

Gezonde bodem

En nu denkt u: ja, maar het methaan van al die poepers dan? Stikstof? En dat, zegt Savory, zal zichzelf oplossen als we de bodem eenmaal hebben hersteld in z’n natuurlijke staat. Een gezonde bodem zal dat soort gassen opnemen en verwerken. Maar omdat de mens zoveel grazende diersoorten heeft uitgeroeid, is de balans verstoord, en daarmee dus ook de bodem.

Zijn verwijt aan de wetenschap is groot: hoe het een ondoordringbaar bolwerk is geworden van peer reviews en mensen die niet echt meer bereid zijn fris en eenvoudig naar dingen te kijken. Hij wijst er terecht op dat veel grote doorbraken vaak juist van de mensen kwamen die aan de rand van die wereld zaten, niet noodzakelijk in het centrum, en maakt een prachtig vergelijk: kaarsenmakers zouden nooit het elektrische licht hebben bedacht.

Verkeerde kant

Een boer in Duitsland klaagt in de film over hoe het, dankzij toenemende droogte in Europa, steeds meer lijkt alsof hij groenten moet verbouwen in de woestijn. Misschien heeft hij geen ongelijk. Misschien is wat wij nu meemaken het begin van wat er 7000 jaar geleden in de Sahara ook zo fout ging. En vast en zeker heeft Vivianne Theby, de boerin uit Duitsland, een punt als ze in de film zegt dat er niet voor niets in de Bijbel staat dat als we van de boom der kennis eten, we het paradijs uit gegooid worden.

Ik raad iedereen dringend aan deze film te bekijken. Ik ben er in dit verhaal met zevenmijlslaarzen doorheen gegaan, want er worden nog zoveel andere leerzame en interessante dingen verteld. Maar een ding is me na het kijken duidelijk: we beginnen absoluut aan de verkeerde kant in onze benadering van het klimaatprobleem. Het is niet de lucht waar we aan moeten werken, het is de grond onder onze voeten.

Over de auteur

Ines van Bokhoven

Schrijfster van historische romans, vrouw met een mening en liefhebber van 'common sense’.

Recent gepubliceerd

Archief

• Politiek Nederland23 september 2023De koning werd uitgefloten op Prinsjesdag. Wat zegt dat?
• Klimaat en Milieu10 september 2023Wonen in een hel vanwege Windpark N33
• Diversiteit5 september 2023De ontbrekende meerwaarde van voorlezende drag queens
• Cultuur30 augustus 2023Disney haalt Sneeuwwitje door de activistische Woke-molen