De journalistiek zit in de knoop
Dromen over de praattafels in plaats van controleren van de macht
Titelfoto: Persconferentie in Nieuwspoort. Screenshot YouTube-video, kanaal Nieuwspoort
Het huidige medialandschap is verengd naar een paar uitgevers, minder uitgaven en minder variatie. De kont van een Kardashian levert clickbait en geld op, terwijl achtergrondinformatie over de Armeense genocide dezelfde consument koud laat. Journalisten horen zichzelf liever praten dan de politici en azen op een coverfoto van een glossy of een stoel aan de Hilversumse praattafels.
Kerstessay van parlementair journalist en OpinieZ-auteur Ernst Lissauer.
Ons Soort Mensen
Enkele decennia geleden werd er door intellectueel Nederland onder het genot van een lijntje coke en een goed glas whisky in de Amsterdamse Kring nog hautain over gedaan. Vooral De Telegraaf kreeg er van langs als vulgair dagblad van de eng rechtse middenstand. De stem van de zwijgende meerderheid noemde de krant zichzelf. Haar groei en winst werd gezien als ordinair en affreus.
De kunstenaars – want zo noemden de moreel verhevenen zich destijds – zouden het volk moeten verheffen met cultuur en informatie over de waardevolle zaken van het leven. Vooraleerst moest men de boeken van Ons Soort Mensen kopen en ook de creatieve schilderijen bewonderen die de leden van De Kring ‘heel hard werkend’ hadden geproduceerd. De aanwezige subsidieverstrekkers knikten instemmend met ze mee en deelden nog een lijntje.
Clickbait Dadaïsme
Harry Mulisch, Hans van Mierlo, Reinbert de Leeuw, Wim T. Schippers en vele andere vergeten helden van de Nederlandse ‘cultuur’ zaten, de één met meer talent dan de ander, boven het volk verheven hun eigen gewauwel te verkopen. Het was het uitstekende verdienmodel van de culturele elite dat veelal via de subsidie-industrie in een zichzelf bedruipende markt floreerde. Decennia later werden ze vervangen door volkse zangers en BN’ers. Naarmate het publicitaire circuit zich commercialiseerde werd het een media-industrie.
Nu had Mulisch met zijn ‘geleende kennis’ beduidend meer te bieden dan Peter R. de Vries. Een Wim T. Schippers is een briljant programmamaker, terwijl een Gordon op iedere markt in het land te vinden is. Maar de toon is gezet: iedereen is beroemd. Marcel Duchamp’s credo: ‘alles is kunst’ met de bijbehorende boodschap; iedereen is kunstenaar. En zo leven we nu in een dadaïstisch tijdsgewricht:- hoe gekker hoe meer succes: het Clickbait Dadaïsme.
➰
Zwanenzang
De grote uitgevers zagen zich genoodzaakt mee te gaan in de clickbaitoorlog die op het web – de oorzaak van alle ellende – was ontstaan. De zuilen zijn, niet als gevolg daarvan overigens, verdwenen en daarmee ook de abonnees. Het lineaire medialandschap is nu een fossiel dat in een onmogelijke spagaat tussen de jaren vijftig en de huidige non-lineaire wereld probeert te overleven.
Het beste voorbeeld van deze onmogelijke zwanenzang is het ooit gezaghebbende NOS-Journaal.
Burger praat terug
Onder druk van de heersende social media moet dit oude instituut regelmatig rectificeren. De terugpratende burger heeft een stem gekregen, vaak dom gebrul, maar minstens even vaak blijkt hoe goed geïnformeerd en onderlegd hij is. Hij laat zich geen oor meer aannaaien en scheidt propaganda feilloos van de feiten. De opkomst (en soms ondergang) van particuliere bloggers voorziet in de behoefte van een steeds ruimere groep goed geïnformeerde burgers die een congruente, maar onaanraakbare gemeenschap vormen tegen de journalistieke slijtage van het Mediapark.
Zo is de commercie – en dus de vrije markt – ongewild aanjager geworden van de democratie en heeft het zelfs het parlement één dag weten stil te leggen voor het houden van een referendum. Dat was een directe waarschuwing aan de media die via de belastingen gefinancierd worden. Forum voor Democratie is nu een officiële politieke partij die langs non-lineaire media twee zetels wist te halen.
De andere kant is minstens zo opmerkelijk; tuigvlogger Ismail Ilgun en volkszanger Dries Roelvink zijn als verslaggevers naar de Tweede Kamer gestuurd door radeloze mediabedrijven. Maar wie even verder kijkt kan zich niet aan de indruk onttrekken dat de parlementaire journalistiek in Den Haag zich als bakvissen op de premier en zijn apostelen stort om dezelfde ingestudeerde nietszeggende quote voor hun medium te vergaren.
➰
Grachtengordelinquisitie
Voor Thierry Baudet wordt regelmatig de neus opgehaald. Hij is immers op ‘valse stemmen’ binnengekomen en niet via de Amsterdamse praattafelshows. Zijn kijkcijfers via YouTube overstijgen met gemak die van de voorgekookte grachtengordelinquisitie en als je hem aan het woord laat, blijkt hij verrassende opinies en buitenissige politieke inzichten te debiteren.
Aangezien de journalisten – ik weet niet waar en wanneer dat fout is gegaan – zelf een standpunt innemen en daarop ‘kritisch bevragen’ in plaats van het oude metier te hanteren, zorgt dat voor ongemakkelijke soundbites. Met desnoods repressieve tolerantie bereik je dat hij zijn standpunten afgewogen uiteenzet en zo kan de kijker zich zijn eigen oordeel vormen. Die kijker zit niet te wachten op de ‘mening’ van een journalist.
Uiteraard gelden voor het fenomeen Geert Wilders weer andere wetten. Hoe je hem ook wenst te sturen in zijn ‘persmoment’ hij zal onverstoorbaar zijn verhaal afdraaien en het is aan de journalist te bepalen of en wanneer dat relevant is. Een verantwoordelijkheid die ook niet meer bij het metier schijnt te horen.
De kans om afgerekend te worden op het ‘aan het woord laten van’ is levensgroot en bovendien werken de meeste politiek verslaggevers onder druk van een eindredactie en met een papiertje vol afgemeten vragen in de hand. U ziet dat niet, maar de autocue van een buiten beeld vragen stellende verslaggever ligt in de hand zonder microfoon.
➰
Camjo
Toen ik zo’n veertien jaar geleden als camjo in het parlement begon, was mijn verwachting dat ik navolging zou genereren. Een camjo is een cameraman, geluidsman, verslaggever in één. Productie en redactie, montage, tekst en uiteindelijk uploaden – alles in één hand. Wat hadden de omroepen niet kunnen besparen? Maar het is die naïviteit die mij in de kolkende gekheid van Den Haag op de been houdt. De afstand die je journalistiek moet houden van je onderwerp, maar ook vaak van je collega’s waardoor ik het min of meer als een curieus cabaret met cynische gevolgen beschouw.
Hoe vaak had ik mijzelf op de borst moeten kloppen en gezwollen in talkshows mijn succes moeten uitventen? Het zou dezelfde problemen opleveren als toe moeten geven dat Baudet achteraf gelijk blijkt te hebben met zijn betoog over het Marrakesh-pact of wellicht zijn nuchtere scepsis ten aanzien van een megalomaan klimaatbeleid.
Op afstand met verstand
De verslaggever dient namelijk op de achtergrond te blijven en op afstand en met verstand zijn publieke taak uitvoeren; het informeren van burgers in plaats van het corrigeren van onwelgevallige meningen. Hij hoort achter de camera’s en niet ervoor. Niets is zo fnuikend voor de journalistiek als een ‘journalistenforum’ dat zich hovaardig opblaast in eigenwaan naar burgers die beter weten en meestal hoger opgeleid zijn. Dat is niet je taak noch bevoegdheid. Zo komen journalisten op Kamerzetels of eindigen voor dikker salaris als woordvoerder van een minister en minstens even erg: als vaste talkshowgast. Een gruwel voor het vak.
Maar de equivalent van De Kring is journalistiek café Nieuwspoort met haar code. De politieke junkies laven zichzelf daar aan elkaar en aan de macht. Ook uiterlijk is er vaak geen verschil meer te zien tussen een Kamerlid en een parlementair verslaggever. Beiden hebben meestal nog nooit met hun poten in de modder van de maatschappij gestaan.
➰
Stichtelijke zendingsdrang
Journalistiek gaat om context. Maar die context levert te weinig clickbait en de borstomvang van een Kardashian levert die wel. Daar gaat het mis in Hilversum, waar clickbait geen rol zou mogen spelen. Het verlies aan kijkers zou worden goedgemaakt door de mondige burger naar je toe te trekken met goede achtergrondverhalen, journalistieke onderzoeken, cultuur en meer van de nu geheel ontbrekende publieke taken waar ze voor is opgericht. Maar de stichtelijke zendingsdrang die daar is geworteld staat helaas geen zelfreflectie toe.
De wegstromende kijker wordt verleid met clickbaitvoer. In een haast Orwelliaanse paniek wordt van staatswege geprobeerd de oud-mediale invloed terug te veroveren via doodenge initiatieven als de EU-kultuurkamer. Een fout antwoord op burgerjournalistiek. Het ‘desinformeren is van alle tijden, maar vormt nu een acuut probleem vanwege de tanende invloed op de burger van de gecontroleerde pers.
EU-website tegen “desinformatie”
Novumnieuws
Hoewel kwade tongen de verkoop van persbureau Novumnieuws destijds zien als het bewijs van een mislukt project, het tegenwicht bieden aan de macht van het ANP, bleken de gevolgen van het opkopen van een concurrent door het ANP journalistiek meetbaar negatief. De toegevoegde waarde van een concurrerend persbureau is onderschat. De deal vond alleen plaats omdat het ANP ‘last had’ van Novumnieuws op de markt.
Ruim twee weken geleden werd in Israël een zwangere vrouw door een terrorist gericht in haar buik geschoten in een drive-by shooting. De baby van zeven maanden overleefde de aanslag uiteindelijk niet. De ouders en anderen die bij de bushalte onder vuur werden genomen wel. Het bericht werd door het ANP bewust niet ‘meegenomen’. Het zou de Palestijnse zaak ook geen goed hebben gedaan. Een taak voor Novumnieuws, maar dat is nu dus weg.
Als dezelfde week weer een drive-by-shooting op een bushalte met passagiers wordt gepleegd waarbij twee doden vallen, maar de dader zelf wordt doodgeschoten, neemt het ANP het bericht wel mee. De dode Palestijnse dader wordt in het bericht een motief voor zijn daad meegegeven. Hij pleegde die in ‘bezet gebied‘ en de Joden hebben dat veroverd tijdens de Zesdaagse Oorlog.
➰
Foute berichtgeving
Deze schrijnende voorbeelden van foute berichtgeving of het ontbreken ervan haal niet alleen ik, maar natuurlijk horden consumenten uit het nieuwsaanbod. Uiteraard is het onderwerp Israël al langer een schoolvoorbeeld waar de pers missers maakt. Onlangs moest Teletekst een bericht onder druk van de sociale media terugroepen. De Volkskrant produceert een fout in de kop en Dagblad Trouw rectificeert omdat een bekende Joodse Nederlander de krant op fouten wijst.
Maar ondanks de rectificaties en boetekleden hebben we het Marrakesh-pact gesteund terwijl de online-community wist dat er iets niet klopte en het NOS-Journaal nog eens benadrukte dat er ‘niets aan de hand’ zou zijn. Inmiddels weten we via Merkel beter.
Maar als het ons land niet bindt, dan bindt het toch ook niet de landen die mensen zouden moeten terugnemen? De essentie van een verdrag is toch dat landen iets afspreken wat ze moeten doen, en waar de ander zich op kan beroepen? https://t.co/qxMWVLlsO9
— Ronald Plasterk (@RPlasterk) December 1, 2018
Echte journalistiek moet terugkomen
Laat sommige uitgevers geld verdienen met het uiterlijk van de Kardashians, zonder zich af te hoeven vragen wat deze Armeense familie naar de VS bracht. Ik prefereer context, maar die wordt steeds schaarser onder buitenlandse uitgeversconcerns. Die vind je dus voornamelijk via social media en het is goed dat die er zijn, maar de journalistiek moet terug.
De betere milieus stuurden hun minder goed lerende kind naar de kunstacademie. Dat gaf nog wat cachet. Wat er van scholen voor journalistiek afstudeert heeft in elk geval niks meegemaakt (geen mondiaal overzicht) en is meestal te jong om iets te weten en vermoedelijk ook maar gestuurd door radeloze ouders. Er zijn hele knappe parlementair journalisten die hun vak echt wel verstaan; ik noem zomaar Ron Fresen of Kees Boonman.
Voor Ron Fresen hoop ik dat zijn collega’s dat niet als een probleem gaan ervaren en Kees heeft zich al terug moeten vechten nadat zijn leeftijd plots een probleem werd. Kees kijkt soms zorgelijk over zijn bril naar de journalistieke vlooienmarkt bij de plenaire zaal van de Tweede Kamer op dinsdagmiddag. Een tafereel vol journalistiek dadaïsme.
De jongens en meisjes dromen over een toekomst aan één van de Amsterdamse praattafels of desnoods als cover op een glossy. Om maar niet de controleur van de macht te hoeven zijn.
Over de auteur
Recent gepubliceerd
Antisemitisme4 mei 2022Er zou een Dag van Reflectie moeten komen
Antisemitisme15 april 2022Berichtgeving over Israël is lakmoesproef voor betrouwbare journalistiek
Integratie24 november 2021Over tribale relschoppers en politiek-correcte mediafilters
Antisemitisme19 september 2021Namenmonument tegen wil en dank
De meeste journalisten zijn, net als de machthebbers die zij dienen te controleren, het product van een totaal verlinkst onderwijssysteem.
Marxistisch geïndoctrineerd tot op het bot, en allen tezamen werkend voor de goede socialistische zaak.
Dat al doende ook de eigen zakken lekker gespekt worden is vanzelfsprekend, binnen het socialisme is het tenslotte normaal dat de een wat gelijker is als de ander.
En straks als beloning een plekje op de loonlijst van het nieuwe ministerie van waarheid, en een leuke positie binnen de nieuwe linkse (ambtenaren) aristocratie.
In de voormalige Sovjet Unie wist de hele bevolking op gegeven moment dat het woord “Pravda” bovenaan de voorpagina de enige “Waarheid” was die ze in de hele krant gingen vinden.
In Nederland moet dat besef, zowel waar het de krant als de NPO betreft, nog even doordringen.
Ik ben een grote fan van de heer Lissauer. Objectieve vragensteller waardoor je onbeïnvloede informatie krijgt.
Goed stuk,ben persoonlijk voor het afschaffen van de verplichtte belastingafdracht aan de omroepen,het zou een veel objectievere nieuwsgeving opleveren .
Helemaal eens wat die belastingafdracht aan de omroepen betreft.
Met dat geld komt ook rechtstreeks de invloed van de zittende macht tenslotte.
Maar dat dit in een veel objectievere berichtgeving zou resulteren heb ik zo mijn twijfels over.
Het veranderd niets aan het feit dat het overgrote deel der journalisten van linkse signatuur is tenslotte.
En datzelfde geld voor het overgrote deel van de mensen waar deze journalisten voor werken.
Enkel de overheidsgeldkraan dichtdraaien gaat dus het probleem niet oplossen.
los van de kwaliteit van dit artikel dat ik met plezier heb gelezen, goed interview met Baudet. Je ziet hem bijna dagelijks groeien in zijn rol, spreek- en debatvaardigheid
Een goede analyse en een rouwzang voor pretenties van politiek en media.
Holpraat krijgt geen gewicht door een aantrekkelijke presentatie.
Het geschreven woord, gebaseerd op kennis ervaring en wijsheid, is onmisbaar voor goede berichtgeving. Een leuk smoelwerk is geen compensatie voor gebrek aan inhoud.
De journalist moet afstand bewaren tot zijn of haar onderwerp, maar doet dat in de oude media (TV, kranten, persbureaus) steeds minder of zelfs helemaal niet (NOS journaal, ondanks grote redactie en 50 miljoen/jaar). Het probleem zou deels terug te voeren zijn op de strijd om de kijkersgunst (nieuwsonethische clickbait). Niet expliciet vermeld wordt het gepolitiseerde medialandschap waarin politieke correctheid de boventoon voert. Het filmpje van Arnold Karskens spreekt boekdelen: vooroordelen voeren bij de NOS de boventoon en dan met name die vooroordelen die het wereldbeeld van Groenlinks en de linkervleugel van de PvdA bevestigen. Dus Israel en Trump zijn slecht, de EU, moslims, de klimaatwet en anti-zwartepieten zijn goed. Denk’s Ozturk komt ook nog even aan het woord, maar met zijn ombudsmanverhaal is hij toch vooral een stoorzender die als doorgewinterde kalifaatdenker helemaal niet geinteresseerd is in een vrije pers en objectieve berichtgeving. Denk, als moslimpartij, surft een beetje mee op het voor Groenlinks en PvdA gunstige wereldbeeld dat in de oude media geschetst wordt. Dat dit wereldbeeld inhoudelijk vol tegenstrijdigheden zit zullen we alleen horen via alternatieve media. Karskens legt opnieuw de vinger op de zere wonde als hij zegt dat de strijd tegen fake media in de eerste plaats binnen de NOS gevoerd moet worden (en in het buitenland binnen media met vergelijkbare dominante positie). Maar dat zal nooit gebeuren. Dus “trap er niet in!” (en in Denk al helemaal niet).
Kees Boonman is inderdaad in mijn optiek de beste parlementaire journalist.
Frits Wester is ook bij vlagen wel goed en neutraal als hij zijn best doet. De duiding en gefundeerde mening van beiden kan ik wel waarderen.
Ron Fresen heb ik nog zo mijn twijfels over of hij het niet links duidend uitlegt.
Er zijn er nog wel een paar waar me zo de naam niet van wil te binnen schieten die redelijk neutraal de feiten en de bijbehorende duiding aan kunnen.
Maar waak voor de linkshypers die veelal het NPO journaal bevolken.
[…] kritiek op machthebbers en instituties bestraft wordt. Een gang van zaken die nu al merkbaar is in Nederland en de […]