2017: wat meer barmhartigheid voor onze onmachtige politici

We bevinden ons tussen Kerst en Oud en Nieuw, toch altijd een week van terugblikken en vooruitkijken. Ik heb maar één wens voor 2017: dat wij, het niet-politieke volk, de politiek met een nieuwe barmhartigheid gaan benaderen. Weg van de hysterie, de woede, de teleurstelling, maar juist barmhartigheid voor politici. We zijn geen getuigen van hypocrisie – hoezeer dat soms ook lijkt – maar getuigen van onmacht.

Het was op zijn zachtst gezegd geen succesvol jaar voor de gevestigde politiek: Brexit, Trump, verdere stijging in de peilingen van Le Pen in Frankrijk, Wilders in Nederland. We zijn er wel klaar mee, zo lijkt het. En we plaatsen onze hoop in de buitenstaanders die het “Helemaal Anders” gaan doen. Dit idee toont echter een diepe misvatting van de rol van politiek in het huidige tijdperk.

Wendingen
De moderniteit was het wereldtijdperk van de grote projecten, grote ideeën en grote ideologieën. Het was een scheppende tijd, in die zin dat er afscheid werd genomen van een wereld -de christelijke- en een nieuwe wereld werd verwelkomd met alle hoop van dien. Maar de systemen gebouwd in de moderniteit, zoals democratie, scheiding der machten en emancipatie, zijn nog niet toe aan een diepe wending, zoals de wending van de moderniteit er één was ten opzichte van de tijd daarvoor.

De 19^e eeuw beloofde vooruitgang. De 20^e eeuw liet ons zien dat het met de vooruitgang niet helemaal vlekkeloos verliep. En de 21^e eeuw is de eeuw van de reparatie. Freud noemde de mens een “prothesengod” en we kunnen nu wel spreken van “prothesenregeringen”. Onze verwachtingen van de politiek zijn nog hetzelfde als die in de eeuw dat de moderne politiek opkwam, maar er is nogal wat veranderd.

Dweilen
Sloterdijk stelt dat het oude verlichtingsgeloof in een door de wetten van het Zijn gewaarborgde symmetrie tussen problemen en oplossingen iedere dag verder wordt uitgehold. De postmoderniteit is in die zin een volkomen disbalans tussen de problemen die ontstaan en de oplossingen die voorhanden zijn. Of, met een bekend gezegde: politiek is in de 21^e eeuw meer en meer “dweilen met de kraan open”.

Symmetrie
De symmetrie heeft plaatsgemaakt voor asymmetrieën op tal van terreinen: psychologische, klimatologische, economische en culturele niveaus tonen iedere dag meer problemen dan dat we op kunnen lossen. Maar ons basisvertrouwen in de politiek is er nog immer één van de symmetrie: dat er voor ieder probleem dat ontstaat, een adequate oplossing mogelijk is. Wordt die oplossing niet geboden, dan heeft de desbetreffende politicus gefaald en moet hij figuurlijk onthoofd worden.

Onmacht
Het achteraf-regeren van de huidige politiek is echter geen onwil, geen luiheid, geen hypocrisie, het is het wezen van de politiek in de 21^e eeuw, waarin het niet meer zozeer om het scheppen gaat – nieuwe ideeën kunnen niet blijven ontstaan – maar om het repareren. Een tevergeefs repareren, want tussen de problemen en de oplossingen bestaat geen symmetrie.

Waar we willen dat de politiek schept, creëert, maakt en vooruitgaat, zien we het tegenovergestelde: politiek in de 21^e eeuw is weinig anders dan het managen van de eigen onmacht. En we zitten door de moderne media allemaal op de eerste rij.

Poppetjes
Ook Trump, Wilders en Le Pen zullen hiermee te maken krijgen, ze zijn onderdeel van de politiek als reparatiemechanisme dat continu strijdt tegen zijn eigen onmacht, ontstaan door een groeiende asymmetrie als gevolg van technologische, globaliserende, wetenschappelijke en economische ontwikkelingen die sneller gaan dan dat de mens kan lopen.

Als het in het wezen van de huidige politiek vervlochten ligt, haar onmacht, heeft het weinig zin om woedend te worden op de poppetjes. Zij zijn nu eenmaal niet groter dan het systeem waarin zij dienen te opereren, ze zijn er fundamenteel onderdeel van. Ze zijn geen scheppers, maar schepsels.

Daarom wens ik voor 2017 wat meer barmhartigheid naar de machteloze poppetjes die – naïef als ik ben – toch wel het beste voor hebben en werkelijk proberen om de onmacht te managen zo goed en zo kwaad als het gaat.

===============================================================
Foto: Opnames wekelijks televisiegesprek by Minister-president Rutte is licensed under CC BY 2.0
===============================================================

Over de auteur

Peter van Duyvenvoorde

Masterstudent filosofie en theologie

Recent gepubliceerd

Archief

• Filosofie14 juli 2017De comateuze mening
• Feminisme22 juni 2017Voorbij het politieke feminisme (2)
• Feminisme20 juni 2017Voorbij het politieke feminisme (1)
• Linkse politiek30 mei 2017Professor Jordan Peterson’s strijd tegen de Social Justice Warriors