De kiezer staat bij nieuwe politieke onderwerpen buitenspel
Een zorgwekkend democratisch tekort
Foto: Beeldmateriaal Tweede Kamer. Citaatrecht ex art 15a Auteurswet.
Geen enkele politieke partij had voorafgaand aan de Tweede Kamerverkiezingen voor de periode 2017-2021 in hun verkiezingsprogramma een standpunt ingenomen over de afschaffing van de dividendbelasting. Het voorstel om deze belasting af te schaffen kwam het Kabinet-Rutte III dan ook op veel kritiek te staan van onder meer GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver.
Deze impliceerde in een interview in het Parool dat het vertrouwen in de democratie wordt geschaad wanneer er dingen worden gedaan die niet in verkiezingsprogramma’s staan. Ik wil zelfs een stap verder gaan: deze praktijk schaadt niet alleen het vertrouwen in de democratie, maar ondermijnt de democratie ook ernstig. Dit wordt onder andere bevestigd door de recente situatie rondom het gedeeltelijke vuurwerkverbod.
Vuurwerkverbod
Plotseling besloot het kabinet-Rutte III in januari 2020 om een landelijk verbod in te voeren op knalvuurwerk en vuurpijlen, ingaand bij de komende jaarwisseling. Dit gedeeltelijke verbod op consumentenvuurwerk wordt gesteund door een meerderheid in de Tweede Kamer (coalitiepartijen, SP en PvdA). Dat is opmerkelijk omdat slechts vier van de dertien politieke partijen die momenteel zitting hebben in de Tweede Kamer een standpunt over consumentenvuurwerk hadden opgenomen in hun verkiezingsprogramma: Groenlinks, PvdD, 50Plus en de SGP. Deze partijen pleiten allen vóór een vuurwerkverbod. Gezamenlijk hebben ze 25 van de 150 zetels in de Tweede Kamer, bij lange na geen meerderheid.
Meewegen
Alleen kiezers die op deze partijen hebben gestemd, zijn vooraf geïnformeerd over de opvattingen over consumentenvuurwerk en konden dit onderwerp daarom meewegen in hun stemkeuze. De kiezers die op de overige politieke partijen hebben gestemd (waaronder de regeringspartijen), konden dit daarentegen niet meewegen in hun stemkeuze. Deze kiezers hebben dus geen van allen vóór of tegen een verbod op consumentenvuurwerk gestemd.
Dit betekent dat deze overige partijen, die gezamenlijk de resterende 125 zetels innemen, hun kiezers niet (adequaat) kunnen vertegenwoordigen in de vuurwerkdiscussie. Ze weten simpelweg niet wat hun kiezers vinden, omdat hun kiezers nooit in de gelegenheid zijn gesteld om dat duidelijk te maken.
Gebrekkige democratie
Aangezien een meerderheid in de Tweede Kamer toch het kabinetsbesluit steunt om een gedeeltelijk vuurwerkverbod in te voeren en dit verbod er – in tegenstelling tot de afschaffing van de dividendbelasting – definitief lijkt te komen, bewijst dit vuurwerkverbod ironisch genoeg dat de Nederlandse democratie in de praktijk verworden is tot een zogeheten defective democracy, een gebrekkige democratie.
De situatie rondom het vuurwerkverbod vormt slechts één weerspiegeling van onze gebrekkige democratie. Anno 2020 heeft de Nederlandse democratie meerdere gebreken, wat wel het democratisch tekort of deficit wordt genoemd. Een voorbeeld van zo’n democratisch tekort is de zogeheten Ostrogorski-paradox. Deze gaat over het uitruilen van standpunten en compromisvorming tijdens coalitie-onderhandelingen.
Onbegrip
Zo kan het gebeuren dat een standpunt dat door slechts één enkele partij en dus door een klein bevolkingsdeel wordt gedeeld, wordt opgenomen in het regeerakkoord. Gaandeweg de kabinetsperiode wordt dat standpunt vervolgens tot wet- en regelgeving voor alle Nederlanders verheven, wat weer tot onbegrip en boosheid in de samenleving leidt.
Dit democratisch tekort kan worden ondervangen door te zoeken naar wisselende Kamermeerderheden per beleidsonderwerp, een systeemwijziging die actief bepleit wordt door onder meer Forum voor Democratie. Hoewel deze werkwijze soms door het kabinet wordt toegepast, is er een cultuur- en mentaliteitsomslag onder Kamerleden en bewindspersonen voor nodig, iets wat in de praktijk niet zo gauw zal gebeuren.
Kiezer buitenspel
De Ostrogorski-paradox is uitgebreid aan bod gekomen in het rapport Lage drempels, hoge dijken (2018) van de Staatscommissie Parlementair Stelsel. Er is nog een ander, minder bekend democratisch tekort dat ons democratisch systeem nog ernstiger kan beschadigen: politieke partijen die nalaten om kiezers voorafgaand aan verkiezingen te informeren over bepaalde standpunten, maar die vervolgens wel parlementair behandelen en erover besluiten in dezelfde kabinetsperiode.
Terwijl bij de Ostrogorski-paradox de parlementaire besluitvorming tenminste nog gebaseerd is op een minderheidsstandpunt, is de bovenbedoelde besluitvorming gebaseerd op gebakken lucht, op puur gokken. Immers, politieke partijen weten bij deze onderwerpen niet welke standpunten worden gedeeld door de kiezers.
Dit democratisch tekort biedt zodoende de mogelijkheid om de Nederlandse kiezer – al dan niet bewust – volledig buitenspel te zetten. Dat is een zorgelijke ontwikkeling. Nog zorgelijker is dat de politieke praktijk uitwijst dat politici graag gebruik maken van deze route. Het speelde bijvoorbeeld bij de afschaffing van de dividendbelasting en het vuurwerkverbod, maar ook bij de totstandkoming van het klimaatbeleid van dit kabinet. In geen enkel verkiezingsprogramma werd over een breed Klimaatakkoord gesproken.
De kiezer wordt zo compleet buitenspel gezet door de politiek, waarmee de ondermijning van de democratie een feit is. Deze fout in ons democratisch systeem moet dan ook snel worden rechtgezet.
Referenda als ideale oplossing
Bij onderwerpen die massaal door politieke partijen genegeerd zijn rondom de verkiezingen is het houden van referenda onder de bevolking de ideale oplossing. Spijtig genoeg heeft het kabinet deze mogelijkheid zelf afgeschaft. Een alternatieve optie is om de behandeling van dergelijke onderwerpen uit te stellen tot de volgende verkiezingen en kabinetsperiode.
Dit geeft politieke partijen de mogelijkheid om deze keer hun standpunten wel duidelijk te communiceren richting het electoraat via verkiezingsprogramma`s, stemwijzers, media-outlets, tv-debatten of andere communicatiemiddelen. Hierbij is de vraag in hoeverre kiezers deze communicatiemiddelen daadwerkelijk raadplegen niet relevant. De essentie is dat kiezers de standpunten van politieke partijen moeten kunnen raadplegen in het geval ze dat graag willen.
Draagvlak
Overige alternatieven die politieke partijen kunnen gebruiken om democratisch draagvlak te verkrijgen voor hun standpunten bij het electoraat, zoals het organiseren van ledenvergaderingen of een beroep doen op opiniepeilingen, zijn niet toereikend bezien vanuit relevante democratische principes. Een goed functionerende democratie hanteert namelijk het democratische principe ‘one person, one vote’, waarbij elke uitgebrachte stem even zwaar weegt in de politieke besluit- en machtsvorming.
Zowel opiniepeilingen als ledenvergaderingen kunnen niet aan dit principe voldoen en bieden daarom geen democratisch mandaat voor politieke partijen. Onder deze omstandigheden is het uitstellen van de politieke besluitvorming tot de volgende verkiezingen de meest voor de hand liggende oplossing.
Machtsmisbruik
Het valt te verwachten dat in de toekomst meer beslissingen worden genomen ten aanzien van onderwerpen waarover kiezers zich voorafgaand aan de verkiezingen nooit hebben kunnen uitspreken. Als politieke partijen hebben nagelaten om hun standpunten over bepaalde onderwerpen in verkiezingsprogramma’s op te nemen, vind ik het zowel vanuit democratisch als moreel oogpunt niet in orde als het parlement deze onderwerpen in dezelfde kabinetsperiode toch behandelt. De politieke besluitvorming over deze onderwerpen zou dan wat mij betreft moeten worden uitgesteld tot de volgende verkiezingen.
Als de behandeling toch plaatsvindt in dezelfde kabinetsperiode, dan hebben we te maken met machtsmisbruik, dat ook nog eens de facto wordt gelegitimeerd. Het vuurwerkverbod en het klimaatbeleid dienen hierbij als afschrikwekkende voorbeelden.
Over de auteur
- Politicoloog en bestuurskundige
In het verleden kon de bevolking vertrouwen op een regering dat voor hen opkwam. Dat is al jaren niet meer zo. Tegenwoordig komt veel drek van de partijen naar boven. Denk nu aan Wilders die jaren zo tegengewerkt is.
Leugens, belazerij enz. Alles wordt openbaar. Plus de binnenkomst van al die laag opgeleide_/analfabeten die niets toevoegen aan onze economie.
Nogal logisch dat bij veel nederlanders de moed in de schoenen zakt.
ja, zo is het inderdaad. Ik dacht er vroeger niet over na, ik vertrouwd de overheid redelijk blindelings. Maar sinds Rutte zeker niet meer. Balkenende begon ook al met verkeerde dingen als het breken van beloftes of negeren van stemmingen als EU grondwet en zo.
@ Hesa.
Bij veel Nederlanders zal de moed inderdaad in de schoenen zijn gezakt, maar bij veel anderen juist niet ! Die “anderen” worden steeds bozer en luider, overal om je heen. Het feit dat het vormen van regeringen in diverse landen om ons heen steeds moeilijker gaat komt hoofdzakelijk omdat”de anderen” van zich laten horen, veelal een menselijker én eerlijker geluid dan hetgeen wij steeds hebben gehoord en wat ons alleen maar armer heeft gemaakt en probeert ons monddood te maken. Het laatste zal niet meer lukken, daarvan ben ik overtuigd; om die reden laat ik MIJN moed niet in MIJN schoenen zakken.
De kiezer staat alléén maar buitenspel…….. behalve als er verkiezingen in aantocht zijn !! Laat u toch niks wijsmaken, kiezers zijn alleen interessant om voor het inkomen van de z.g. elite te zorgen.
zo is het. Ik heb geen vertrouwen in het huidige kabinet en er zijn maar weinig politici die ik onder vertrouwen schaar.
@ Marien.
De regeringen Rutte van de laatste jaren heb ik nog niet op betrouwbaarheid kunnen betrappen. De laatst bedrogenen wonen in Vlissingen.
Een artikel die mij zeer aanspreekt. De politici gaan net zo lang polderen zodat wat overblijft het slechtste van alle partijen is en ook van de verliezende die alleen voor de meerderheid dienen maar hun punt hiermee doordrijven. Het bewust voorliegen, zoals bij alle kabinetten Rutte, getuigd van gebrek aan democratie. Beloftes worden achtermekaar gebroken. Leiders die beloftes nakomen worden zwaar becritiseerd en belachelijk gemaakt zoals b.v. president Trump moet ervaren. Als kiezer ben je de nuttige idioot die voor een dag de democratie mag beleven in de vorm van vrije verkiezingen. Maar daarvoor is al alles bekookstoofd en daarna wordt het in aangepaste vorm gegoten in de vooraf gemaakte mallen met cosmetische aanpassingen die de verkiezingsuitslagen veroorzaken. Dit zijn allemaal tekenen van dat de representatieve democratie afgedaan heeft bij zwaar gebrek aan dienstbaarheid voor de burger.
@ Ni28.
Die dienstbaarheid bestaat alleen nog jegens de andere leden der “elite”; ze spelen elkaar de bal (én de baantjes) toe, doen geen ene moer en kletsen onophoudelijk zonder ook maar iets zinnigs te zeggen.
Met uw reactie helemaal eens.
Als de partijen die wel het consumentenvuurwerk wilden verbieden, NIET in de regering zitten (en dus ook niet bijdroegen aan het regeerakkoord) lijkt me dat geen voorbeeld van Ostrogorski-paradox. Er vindt immers geen uitruil plaats tijdens de onderhandelingen.
Afgezien daarvan moet een regering ook besluiten kunnen nemen over dingen die niet voorzien waren bij het sluiten van het regeerakkoord.
Wat echter wel een democratisch tekort vormt, is het feit dat deze regering voortdurend besluiten neemt met enorme consequenties voor economie, infrastructuur, onderwijs en financiën die niet of hooguit heel globaal in de programma’s stonden. Het verdrag van Parijs en de ongebreidelde immigratie (50 000 Syriers overnemen van Duitsland uit solidariteit, met alle daaruit volgende gevolgimmigratie) zijn hiervan voorbeelden. Het erge hiervan is dat zelfs al zou het wel zijn belicht voor de verkiezingen, het toch weer ingekleed zou zijn als ‘kansen’, ‘heel erg noodzakelijk’ , ‘moet vanwege verdragen/mensenrechten/ EU [doorstrepen wat niet van toepassing is]. Het maakt dus allemaal niet uit of het wel wordt voorgelegd in de aanloop naar de verkiezingen, want de kiezer heeft geen keuze, het zijn dictaten, soms dictaten met toelichting, soms zonder toelichting.
Goed stuk.
Belangrijkste voordeel van een referendum is niet zozeer dat elke burger mee kan praten. Wat op zich al winst is.
Maar het dwingt alle partijen ook om hun standpunten te verdedigen!
Neem die dividendbelasting, inderdaad in geen enkel verkiezingsprogramma terug te vinden. Alle kartelpartijen waren tegen, maar stemden dus voor. Zelfs het herhaaldelijke bedrog vooraf (wel of geen rapport, dat wel of niet gelezen was) werd door alle kartelpolitici geaccepteerd.
Bij een referendum was Rutte daar niet mee weg gekomen. Dan had hij zijn plannen in een publiek debat uit moeten leggen. Dan hadden alle andere partijen echt kleur moeten bekennen. Sowieso zou er aan zo’n referendum een uitgebreid debat vooraf gaan, waarin alle voor- en tegen- argumenten aan bod zouden komen.
Dat referendum is niet voor niets afgeschaft.
Dat is ook om debat over belangrijke onderwerpen dood te slaan. We worden nu keer op keer voor voldongen feiten geplaatst.
zeker weten.
ook over migratie en de problematiek was men niet duidelijk en geen grenzen aan en wat is de visie op migratie als je afgewezen asielzoekers niet meer het land uit krijgt. De bevolking lijdt onder deugbeleid. Ook het afschaffen van het referendum werd dictatoriaal gedaan.
Klimaatbeleid is helemaal belachelijk hoe men dat vorm wil geven als een kip zonder kop, en zonder een gedegen kostenraming die dan ook natte vingerwerk is en dat nu al blijkt dat de cijfers en berekeningen van het kabinet slordig en totaal fout gegaan zijn. Mensen worden hier onrustig van.
IK stem op Forum of op de PVV. Maar waarschijnlijk Forum want daar ben ik lid van.
Bij voortschrijdend inzicht na bijna-ramp Scheveningen kan de publieke opinie snel kantelen. Dat is tav vuurwerk ook gebeurd: de ene gemeente na de andere was voor afschaffing. Mede door het publieke geweld dat ten toon gespreid werd tijdens oud en nieuw.
Ik vind dus dit voorbeeld niet goed tav ‘het democratisch tekort.
Andere zaken: dividend belasting, ad hoc wijziging in afstand wonen tot windmolens, überhaupt de enorme toename in plaatsing van windmolens: deze zaken zouden echt eerst pas na verkiezingen op werkagenda mogen staan. Zodat er de mogelijkheid is deze agenda mede te bepalen.
besluit over vuurwerk vind ik wel goed. Dat hoeft niet per stemgedrag. Het gedrag van de vernielers en geweldplegers legitimeert zo’n besluit.
Toch is zelfs veel zwaarder vuurwerk in Polen geen probleem. Oud en Nieuw is daar hartstikke gezellig.
Wij hebben vooral een probleem met vijandige bevolkingsgroepen, en met complete straffeloosheid bij geweldsdelicten. De idioten die afgelopen jaar illegaal vuurwerk naar omstanders en de politie gooiden, gaan dat dit jaar weer doen. En anders gooien ze wel met stenen en flessen.
Het probleem is helemaal het vuurwerk niet, het probleem zijn de met jerrycans benzine en illegale explosieven uitgeruste bendes van meestal allochtone origine die al vandaliserend door onze steden trekken.
Dit is een rechtstreeks gevolg van links pamper beleid (gebrek aan handhaving), en wordt nu misbruikt om de politieke wensen aangaande vuurwerk van diezelfde linkse lieden te verwezenlijken.
Eenieder die denkt dat je dit soort gewelddadig vandalisme kunt bestrijden door het legale met oud en nieuw door brave huisvaders afgestoken vuurwerk te verbieden staat nog een verrassing te wachten.
Kun jij die uitspraak dat het “bendes zijn van meestal allochtone origine” met wat feiten onderbouwen? Volgens mij doen de puur-Hollandse boys daar absoluut niet voor onder, hoor!
In 1954 heeft Opa Bernhard de aanzet gegeven voor de club achter gesloten deuren.
Deze club bepaalt door de samenstelling van de deelnemers wat de doelen zijn in de Westerse wereld.
De klimaat hype , de omvolking , de EU , de rechterlijke macht op bestuurlijk niveau , enz.
Moet je nog wel blij zijn, om in Nederland als Nederlander te wonen.
Hoi Karton, ik ben blij met jouw optimisme (eerste reactie) Ik hoop dat je gelijk krijgt.
We moeten de verkiezingen even afwachten, voordat ik de dingen weer wat positiever zie. Of zal rechts-door een foefje van links-, weer weggeduwd worden.
Of door de steeds verder oprukkende islamideologie. De overheersers in Iran, Quatar enz. Die er geen geheim van maken om europa willen annexeren.
Nou, het wordt pas echt erg als er besluiten worden genomen door partijen die ook nog indruist tegen hun basisprincipes. Dat niet elke onderwerp vooraf besproken kan worden, begrijpt iedereen. Maar dan wel in lijn met sociaal-democratie, liberalisme, communisme…