Een nuchtere bezinning op het immigratiebeleid

Een woord vooraf. Ik ben wetenschapper aan een Nederlandse universiteit die geïnteresseerd is in het politieke debat. Ik zie soms dingen waaraan men in de (soms felle) discussies voorbij gaat en breng deze graag onder de aandacht. Ter overdenking. Ter discussie. Om tot inzicht te komen. Helaas is een kleine groep bij gevoelige onderwerpen niet bereid om buiten de eigen kaders te denken en vervalt men in framing en public shaming. Ik voel mij dus genoodzaakt om onder een pseudoniem mijn gedachten met u te delen.

Er is veel te doen over de Europese Unie en zijn grenzen, en daarmee immigratie. Wat u en ik vinden doet er niet zo heel veel toe: de lidstaten onderling liggen niet op één lijn. Een analyse.

Titelfoto: Screenshot door redactie OpinieZ van YouTube-video, kanaal SKY News

Voorstanders van de EU (waaronder ikzelf) prijzen graag de open binnengrenzen. Het huidige immigratiebeleid zet dit ideaal onder druk en is, vanuit de politiek van de lidstaten gezien, een risico voor het voortbestaan van de EU.

Anderzijds pleiten sceptici voor herstel van de binnengrenzen om de regie over immigratie weer volledig bij de individuele lidstaten terug te brengen en de veiligheid omtrent terrorisme te vergroten. Ik betwijfel of dit laatste werkt.

Schengen
De opzet van Schengen is eenvoudig: we vertrouwen burgers van onze mede-lidstaten en we vertrouwen op de grenscontrole van deze lidstaten. Ofwel, zo’n verdrag moet aan de volgende voorwaarden voldoen:

1. De buitengrens moet bewaakt worden.

2. De lidstaten moeten een vergelijkbaar rechtssysteem hebben, en goede communicatie veiligheidsdiensten.

3. Er moet uniforme consensus zijn over uitvoering immigratiebeleid.

De bewaking van de buitengrens is een spil in het immigratievraagstuk en dan voornamelijk de zeegrens. De landgrens werkt na sluiting van de Balkanroute in principe prima en is de immigratie via land nihil.

Formeel is de zeegrens goed bewaakt: zo goed als elk bootje wordt gezien en onderschept. In de praktijk is deze grens lek, aangezien de opvarenden naar EU grondgebied worden vervoerd, waarna asiel aangevraagd kan worden. Het is een ingewikkeld probleem, omdat deze boten technisch gezien vaak niet zeewaardig zijn, dus in nood verkeren en dus vanuit zeerecht gered moeten worden, waarna de opvarenden in een veilige haven afgezet dienen te worden. Het recht op asielaanvraag is overigens onderdeel van EVRM, zeerecht gaat daar niet over. Je laat mensen nou eenmaal niet verdrinken, hoewel er ook vraagtekens zijn of dit beleid het aantal verdrinkingsdoden wel minimaliseert.

Dit is dus grotendeels een beleidsmatige keuze, evenals hoe de asielaanvragen verwerkt moeten worden en immigranten uiteindelijk verdeeld gaan worden over de EU.

Het probleem zit hem dus in punt 3: beleid.

Het bestaande beleid beschrijft en harmoniseert de procedures, zodat o.a. de randvoorwaarden voor een asielaanvraag voor alle lidstaten hetzelfde zijn, bepaald wordt hoe immigranten worden opgevangen, etc. Prima om daar enige uniformiteit in te hebben.

Uitvoering
Het probleem is dat deze afspraken niet passend zijn voor de huidige immigratiestroom. Was er tot 2012 nog een tamelijk behapbaar aantal asielaanvragen van minder dan 300.000 per jaar voor heel de EU, sinds 2015 zijn deze aantallen verviervoudigd tot meer dan 1,2 miljoen per jaar. Verandering van beleid duurt lang en lidstaten hebben zich tussendoor te houden aan gemaakte afspraken.

Het initiatief voor het verlenen van asiel ligt bij de individuele lidstaten. Dat gaat prima wanneer het aantal aanvragen niet groter is dan de asielverleningsbereidheid van de lidstaten samen. Wanneer dit – zoals de laatste jaren – uit balans is, dan vallen grote groepen immigranten tussen wal en schip en blijven in het aankomstland wachten of verdwijnen uit het zicht. Door de open binnengrenzen in de EU kan men wel vrij rondreizen.

De EU kan besluiten om een groep over de EU te verdelen. Dit leidt momenteel tot veel verzet vanuit onder andere Polen en Hongarije. Langdurige tijdelijke opvang leidt tot hoge druk nu in Italië en eerder in Griekenland.

Een gevolg van de regel dat men slechts éénmaal in één EU-lidstaat een aanvraag kan doen, is dat er het nodige gereisd wordt: slechts 22% van de aanvragen vindt plaats in Italië, 10% in Griekenland en 5% in Spanje. In de binnenlanden staan Duitsland, Frankijk en het Verenigd Koninkrijk met respectievelijk 30%, 13% en 5% bovenaan.

Vanwege de open binnengrenzen kunnen statushouders en immigranten zonder status (illegalen) makkelijk doorreizen naar andere landen. Door de hoge druk vanuit Italië reizen deze mensen vaak door Oostenrijk door naar Duitsland om daar aanvraag te doen. Een ander gevolg van de open binnengrenzen is dat immigranten aan wie asiel is verleend volwaardig EU-burgers zijn en ook dan (volledig legaal) kunnen doorreizen naar een andere lidstaat. Cijfers ontbreken, waardoor het onduidelijk is welke rol dit speelt in het vastgelopen immigratiebeleid.

Het rommelt
Het verschil in opnamebereidheid, aanlandingsplaatsen en einddoel immigranten zet het huidige beleid onder druk, zeker bij de huidige aantallen. De EU en EU-lidstaten zullen het beleid drastisch moeten wijzigen en mogelijk moeten conformeren naar de meer restrictieve/kritische landen.

Wordt dit niet gedaan, dan riskeert men dat lidstaten de EU verlaten: het Verenigd Koninkrijk is al weg (grenzen en immigratie waren één van de belangrijkste punten om voor de Brexit te stemmen), voor Polen en Hongarije is immigratie een principiëel punt geworden – daar kun je niet op dwingen. Zelfs relatief lage aantallen (32.256 over 2 jaar voor heel de EU) leidt tot verhitte interne discussies. Een ander risico is dat lidstaten hun binnengrenzen weer gaan bewaken, zoals Oostenrijk eerder deed en weer dreigt te doen.

Met andere woorden: wie de EU graag op de huidige manier wil behouden – deze lidstaten en de open binnengrenzen met vrij verkeer van personen en goederen – zal moeten instemmen met een EU met een restrictief immigratiebeleid of ten minste met een lagere asielaanvraagdruk. Niet omdat ik vind dat we te veel immigranten opnemen of omdat immigranten bovengemiddeld veel problemen zouden veroorzaken – dat is in deze totaal irrelevant. Het rommelt tussen de lidstaten. En die bepalen uiteindelijk.

Wél vind ik dat de EU een morele plicht heeft om waar mogelijk vluchtelingen bij te staan en te helpen. Ook hier zijn uiteenlopende ideeën over, zowel qua opvang buiten de EU als het stoppen met (indirect) ondersteunen van oorlogen, maar vallen buiten deze beschouwing. Wat je moet voorkomen is dat lidstaten op eigen initiatief uit zelfbescherming schimmige deals gaan sluiten, wat feitelijk een gevolg is van vastgelopen EU-immigratiebeleid.

Binnengrenzen
Dan nog even over de heiligverklaring van het herinvoeren van de binnengrenzen, een roep die na elke terroristische aanslag groeit: ik ben daar geen fan van. Deels is dit een principieel punt: ik ben van een generatie die nooit grenzen heeft gekend binnen Europa. Europa is mijn achtertuin. Het nu gaan plaatsen van hekken bemoeilijkt het vrij rondreizen van mij, alswel van anderen die graag aan deze kant van de tuin komen. Ergo: grenzen voelen en zijn een enorme vrijheidsbeperking. Ik houd van m’n vrijheid.

Een ander punt zijn de kosten: de binnengrenzen zijn langer dan de buitengrenzen, dus ben je – als je het ook goed wilt doen – netto duurder uit. Negatieve effecten op de handel, afname mobiliteit personen en toename reistijd laat ik buiten beschouwing.

Belangrijker is dat ik geen toegevoegde veiligheid zie van gesloten binnengrenzen met betrekking tot terrorisme. Geen enkele grens is hermetisch: de grens tussen België en Nederland heeft talloze fiets-, wandel- en zandpaadjes. Alleen verdwaalde grenspaaltjes in het midden van de graanvelden doen herinneren dat er ergens een grens loopt. Al deze paadjes sluiten of bewaken is een enorm kostbaar project. Iets waaraan de uitbraak van mond- en klauwzeer ons in 2001 herinnerde.

Het lijkt mij dus sterk dat een enigszins voorbereide terrorist niet het land uit komt, wanneer hij of zij dat wil. En wat immigranten betreft: die vinden het echt geen bezwaar een paar kilometer onherbergzaam terrein te overbruggen om de grensposten te omzeilen.

Het maakt voor de opsporing van personen niet uit of je dat nou doet in een land als bijvoorbeeld Spanje of in het hele Schengengebied. In beide gevallen blijft het zoeken naar een speld in een hooiberg. Essentiëel is wel dat de Europese inlichtingen- en veiligheidsdiensten goed samenwerken (zie punt 2 uit paragraaf Schengen). Dit moet sowieso, wil je potentiële terroristen identificeren en in het vizier houden.

Mobiele grenzen
Tijdelijke mobiele grenzen zouden een alternatief voor binnengrenzen kunnen zijn met betrekking tot terreur. Na een aanslag zou direct een grens opgezet kunnen worden in een straal van bijvoorbeeld 50 km. De snelste wegen (snelwegen, treinen) het eerste, daarna kleinere wegen. Bossen en weilanden kunnen via drones gemonitoord worden. Zo vang je de verdachten binnen een relatief klein gebied en kan de boel uitgekamd worden.

Uiteraard moet hier flink voor geoefend worden, geïnvesteerd worden in systemen die snel wegen kunnen afsluiten (of maak gebruik van bruggen, tunnels, tolpoorten) en depots die snel drones kunnen loslaten. Hoewel je überhaupt met het opstellen van een draaiboek al veel kunt doen.

Het zal enige investering vereisen, maar een terreurverdachte voor het gerecht brengen kan als een principiële zaak gezien worden. Met mobiele grenzen kun je wel de pakkans sterk vergroten. En daar is uiteindelijk iedereen bij gebaat.

Conclusie
Je kunt niet èn de EU behouden èn geen rekening houden met de verschillende visies en problematiek van de individuele lidstaten. De EU bestaat bij de gratie van solidariteit, maar vergeet dat de solidariteit twee kanten op werkt en niet top-down geforceerd kan worden. Zoals een wijze directeur luistert naar zijn werknemers en de dagelijkse kift scheidt van wezenlijke zorgen, dient de EU (lees Europarlement e.d.) onderscheid te maken tussen dagelijkse politieke spelletjes en wezenlijke problemen. Anders heeft zij geen bestaansrecht en heft zij zichzelf op.

Dr.Archea

© OpinieZ.com 2017. U kunt dit artikel delen via de knoppen onder de advertenties 👇🏽.

Over de auteur

Dr Archea

Ik ben wetenschapper aan een Nederlandse universiteit die geïnteresseerd is in het politieke debat. Ik zie soms dingen waaraan men in de (soms felle) discussies aan voorbij gaat, en breng deze graag onder de aandacht. Ter overdenking. Ter discussie. Om tot inzicht te komen. Helaas is een kleine groep bij gevoelige onderwerpen niet bereid om buiten de eigen kaders te denken, en vervalt in framing en public shaming. Ik voel mij dus genoodzaakt om onder een pseudoniem mijn gedachten met u te delen.

Recent gepubliceerd

Archief

• EU5 september 2017Een nuchtere bezinning op het immigratiebeleid