De kruitdampen van het #Brexit-referendum
Na het Brexit-referendum is de algemene teneur in de media toch die van verbijstering. Hoe kon het zover komen dat een meerderheid van de Britten zich zo liet meevoeren op golven van een ‘campagne vol desinformatie’ en zich lieten overtuigen door beloftes die niet waargemaakt konden worden?
Drama
Na een paar dagen blijkt dan ook nog de Britse politiek in een Shakespeariaans drama te zijn veranderd, met de hoofdrolspelers in totale verwarring of eerloos achter de coulissen afgevoerd, het publiek in totale verweesdheid achterlatend.
Onze media reageerden weer eens voorspelbaar: als kinderen van wie het geliefde speeltje wordt afgepakt. Vol verontwaardiging; bezonnen commentaren, zeker de eerste dagen na de verrassende uitslag, ontbraken. De enkelingen die het waagden kritische kanttekeningen te plaatsen bij het functioneren van de Brusselse instituties, werden weggehoond. Pas na dagen werd wat serieuzer gezocht naar achtergronden van het kiezersgedrag.
Losers
Nieuwsuur, toch voor velen een baken van professionele journalistiek, suggereerde dagen achtereen een dom, ongeïnformeerd Leave-electoraat van losers, dat zich willoos en onnadenkend had laten meevoeren door gewetenloze politici. Zorgvuldig gekozen filmpjes met naïef ogende kiezers moest dat beeld onderbouwen. Een keur van even nauwgezet geselecteerde ‘deskundigen’ en woordvoerders van pro-EU denktanks peperde de kijker het verwerpelijke van de uitslag in.
Onderbuik
Waarom was er zo weinig serieuze aandacht voor de kritiek en onvrede over de EU? Als een hoogleraar economie (Barbara Baarsma) niet méér weet te vertellen dan dat de kiezers “met hun onderbuik” hebben gekozen en een voor de kijker onnavolgbaar verhaal over de gevolgen van Brexit voor de rentestand afsteekt, als columniste en diplomatenvrouw Carolien de Gruyter beweert dat vooral de firma Kleenex garen heeft gesponnen bij de uitslag, omdat een grote massa Brexitstemmers spijt zou hebben van de gemaakte keuze, wat is dan nog serieuze informatie? Hoeveel waarde moeten we eigenlijk hechten aan die nauwelijks gefundeerde voorspellingen over de bijna zekere neergang van Groot Brittannië? Dergelijke experts meenden destijds ook zeker te zijn van de opkomst van de nieuwe economieën? Mooi niet dus.
Kopstukken
In Britse debatprogramma’s heb ik vele keren kopstukken uit de Brexitcampagne als Hannan (hier bij CNN) en Gove met argumenten en overtuigingskracht aan het woord gezien. Ze waren kennelijk voor de redacties van Nederlandse media onvindbaar of mogelijk niet gewenst. Ook Nederlandse critici van de koers van de EU heb ik nauwelijks aan het woord gezien. Doelbewuste keuze?
Dedain
De kranten en de radio vormden geen uitzondering: vooral kritiek op de uitslag en dedain voor het ‘klootjesvolk’ bij wie de democratie niet in goede handen is, want ‘populisme! Maar lees dit eens op Rolling Stone: The Reaction to Brexit Is The Reason Brexit Happened. De NRC bood welgeteld éénmaal ruimte aan een EU-kritische bijdrage van Kelder, Baudet en Wellens, maar die werd een dag later met een bijna georkestreerd lijkende reeks van ingezonden stukken vol verontwaardiging geneutraliseerd.
Vloeken in de kerk
En waarom is er zo weinig serieuze aandacht in de mainstream-media voor de noodzakelijke hervorming van de EU? Nog steeds lijkt kritiek op de ‘voortdenderende trein’ naar een voor velen ongewenste politieke unie, vloeken in de kerk. Waarom is die open discussie uit de weg gegaan en komt die nu pas, aarzelend op gang? Niemand trekt immers het nut en de voordelen van Europese samenwerking in twijfel.
Maar is het geen tijd om onder ogen te zien dat de oplossingen die aan het eind van de twintigste eeuw zijn gekozen voor problemen van dat tijdperk, nu aan grondige herziening toe zijn? Daarvoor is dus veel meer nodig dan intenties en vage algemeenheden.
Over de auteur
- Freek van Beetz, studeerde Planologie en Politicologie, was van 2001-2010 adviseur van de MP van de Ned.Antillen. Auteur van Uitzicht op Zee (roman, 2015) en van Het laatste Kabinet (2010) en Het einde van de Antillen (2013).
