In Israël verdringt de Joodse staat de Hebreeuwse staat

23 augustus 2015 -

Uri Avnery (1923) is een Israëlische journalist, politiek activist, voormalig parlementslid en activist voor de Israëlische vredesbeweging. Hij schreef op 11 augustus 2015 een artikel op Haaretz.com, waarin hij zijn zorg uitte over de toenemende joods-religieuze agressie tegen Palestijnen. Avnery ziet die trend als wezensvreemd voor de oorspronkelijk als seculier bedoelde Israëlische staat. Zijn hoge leeftijd heeft hem er niet van weerhouden een kristalhelder artikel te schrijven over de ontwikkeling van Israël van een Hebreeuwse naar een Joodse staat.
Dit artikel is vertaald uit het Engels door Asher Ben-Avraham.

*****

Israël als Hebreeuwse natie
Na de Tweede Wereldoorlog nam ik deel aan vele demonstraties tegen de Britten, die dit gebied toen bestuurden. Al die demonstraties gebruikten de slogan “Vrije immigratie! Een Hebreeuwse staat!” Ik kan me geen enkele demonstratie herinneren waar mensen riepen “Vrije immigratie! Een Joodse staat!”

In die tijd klonk “Joodse staat” voor ons als een paradox. Alles was te maken had met de Joodse gemeenschap in het land Israël was “Hebreeuws”. Er was Hebreeuwse landbouw, een Hebreeuwse ondergrondse, de eerste Hebreeuwse stad. Er was de Joodse religie, een Joodse diaspora, Joodse immigratie.

Je kan elke krant uit de tijd voorafgaand aan de stichting van de staat er op naslaan: de term “Joods”, in de zin van van toepassing zijnde op zaken die in dit land werden gemaakt, was zo goed als non-existent. De spreektaal had dit onderscheid overgenomen lang voordat de kleine groep schrijvers en kunstenaars die het tot het uiterste zou doorvoeren, was ontstaan. Deze groep, die door Avraham Shlonksy denigrerend de “Kanaänieten” werd genoemd, claimde dat wij geen enkele relatie hadden met de Joden; wij waren een oud-nieuwe “Hebreeuwse” natie die met zevenmijlslaarzen over 2000 jaar geschiedenis van de Joodse diaspora was heengesprongen.

Als dat zo is, hoe kon het dan gebeuren dat de verklaring van de oprichting van de staat in 1948 sprak van een “Joodse staat”? Om dit te begrijpen is het nodig om terug te gaan naar de werkelijkheid van die dagen. In de ogen van de Britten waren er twee volken in dit land: Arabieren en Joden. Op die wijze schreef de VN-resolutie een opdeling voor in een Arabische staat en een Joodse staat. De Onafhankelijkheidsverklaring was gebaseerd op deze resolutie en riep daarom de stichting van een “Joodse staat… de staat Israël” uit.

Religie kwam op de laatste plaats
Toendertijd bevond de Joodse religie zich op een dieptepunt. Als jongen woonde ik enige tijd in de moshav Nahalal. De stichters daarvan woonden jaren in ellendige houten hutten. Toen ze in staat waren om stenen gebouwen te maken, bouwden ze koeienstallen en pas daarna bouwden ze bescheiden woningen voor zichzelf. Vervolgens bouwden ze een melkfabriek, daarna een gemeenschapscentrum, Bet HaAm. Er was ook een synagoge – een kleine, afgelegen hut waar de oude mensen baden.

Het algemene gevoel was dat de Joodse religie in dit land stervende was en voor altijd dood zou blijven zo gauw de oude mannen en vrouwen die er aan vasthielden waren overleden. Zionisme, zo geloofden we, was in de plaats van religie gekomen.

David Ben-Goerion, Israël’s eerste premier, dacht hetzelfde. Anders zou het nooit in zijn hoofd zijn opgekomen om yeshiva-studenten vrij te stellen van de militaire dienst, die hij als heilig beschouwde. De vrijstelling voor een paar honderd studenten was voor hem een goede manier om zijn coalitieproblemen op te lossen.

Om dezelfde reden stond hij de instelling van een door de staat geleid religieus onderwijssysteem toe. “De oude man” schafte de scholen af die waren gelieerd aan de linkse arbeidersbeweging, omdat hij die als een gevaar zag voor het gezag van de staat. Maar hij liet het religieuze staatsonderwijs toe, omdat hij ervan overtuigd was dat religie zou uitsterven en geen bedreiging vormde.

De religieuze kibboetsbeweging was ook zo’n verschrompelde ledemaat, het stiefkind van de seculiere landbouwnederzettingen-beweging. En de ultra-orthodoxen, ergens helemaal in de marge, verdienden op zijn best een tolerante glimlach; zij wekten niets dan medelijden op.

Israël werd na 1945 religieuzer
Tegen het eind van de jaren ’50 begon de situatie te veranderen. Dit kwam door verschillende ontwikkelingen die niets met elkaar te maken hadden, maar wel een stapelend effect hadden.

Toen de vreselijke details van de Holocaust geleidelijk bekend werden, begon de Israëlische gemeenschap zich schuldig te voelen. Tenslotte leefden we hier in (betrekkelijk) geluk en welvaart, terwijl Joden ergens anders massaal werden afgeslacht. Later veroorzaakte het Eichmann-proces een omwenteling in het bewustzijn van de Israëli’s.

Een andere ontwikkeling was de massale immigratie uit islamitische landen. De nieuwkomers waren gematigd religieus-traditioneel, net als de moslims in die landen toen waren. De Bulgaarse rabbijn in Jaffo was gewoon om op Sjabbat op de fiets te stappen om naar de voetbalwedstrijd van het Bulgaarse team te gaan kijken. Maar de Mizrachi rabbijnen, die neerdwarrelden uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika werden ingepalmd door de fanatieke Asjkenazische rabbijnen van de niet-chassidische “Litouwse” sekte. Zij namen de kledingstijl van de Litouwers over en werden op hun beurt extremer.

Hoge vruchtbaarheidscijfers in de religieuze en ultra-orthodoxe gemeenschappen veranderden langzaam het demografische plaatje. En in plaats van te krimpen, zoals Ben-Goerion had gehoopt, groeiden de religieuze en ultra-orthodoxe schoolsystemen met horten en stoten.

Het dramatische keerpunt was echter de Zesdaagse Oorlog in 1967. De verpletterende overwinning van het seculiere Israëlische leger veranderde in een religieus feest: “De Westmuur is in onze handen” werd de strijdkreet van de religieuze fanatiekelingem.

Agressiever en veeleisender religieuze Joden
De religieuze Joodse bevolking, die tot dan bescheiden en nederig was geweest, werd plotseling agressief en veeleisend. De Nationale Religieuze Partij, die tot dan de meest gematigde partij in de regering was, veranderde van kleur en ging over naar het kamp van de radicale nationalisten. De jeugd van deze partij (het product van het staatsreligieuze schoolsysteem) en de Bne Akiva jeugdbeweging zorgden voor de eerste extremistische nederzettingen.

Onlangs waren we getuige van een nieuw fenomeen. In het verleden scheidde een gapende kloof van afkeer de nationaal-religieuze jongeren van hun ultra-orthodoxe concurrenten. Nu zijn ze begonnen de handen ineen te slaan. De nationaal-religieuzen worden meer religieus ultra-orthodox, terwijl de ultra-orthodoxen meer nationalistisch fanatiek worden.

De recente gruwelijkheden die zijn gepleegd door nationaal-religieuze “heuveltop-jeugd” en ultra-orthodoxe yeshivastudenten vormen – letterlijk – de tekenen op de muur. De jeugd van de nederzettingen, samen met verwarde personen die zijn teruggekeerd naar de religie, is doordrenkt met een onvergelijkbaar grotere vurigheid dan de jeugd van de Tel Aviv Bubble en de rest van de seculiere bevolking.

De geschiedenis kent vele voorbeelden van landen waarin geharde mensen uit de periferie een verzwakt centrum hebben overgenomen. De grenspioniers zijn gewend aan oorlog, terwijl de centristen de cultuur creëren.

De seculiere staat kan nog worden gered
Pruisen, een gebied in de periferie, nam Duitsland over. De grensstreek Piemonte verenigde het moderne Italië. Tweeduizend jaar geleden namen Joden uit Galilea Jeruzalem over en brachten haar ondergang teweeg. De Manchoes namen China over, de Japanners Oost-Azië tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Dit gevaar zweeft nu boven Israël. De kolonisten zijn noch onkruid, noch marginale jongeren. Zij vormen een extreme en directe bedreiging voor alles wat is opgebouwd in dit land in recente generaties. De Hebreeuwse staat verdwijnt en in haar plaats komt de Joodse staat.

En dat is niet het Jodendom dat ontstond in de 2000 jaar in ballingschap, het Jodendom van Rabbijn Jochanan Ben Zakkai, het Jodendom van een verspreide gemeenschap die walgde van geweld. Wij zijn nu getuige van een verandering van het Jodendom, een nieuw Jodendom – fanatiek, gewelddadig en nu ook moordzuchtig. Het is gericht op het vernietigen van de staat, net zoals ooit de Tweede Tempel werd vernietigd.

De staat kan nog steeds worden gered. Maar om dat te kunnen doen moet het echte Israël – het seculiere, nationale Israël – wakker worden. We hebben de moed nodig om te veranderen, voordat de ramp zich voltrekt.