GroenLinks: hoop als uitgestelde teleurstelling

7 september 2016 - Rutger van den Noort

Gisteravond presenteerde Jesse Klaver zijn concept-verkiezingsprogramma in De Melkweg. De oude melkfabriek met zijn industriële karakter is alles wat GroenLinks zo tegenstaat, behalve dat het lekker veilig in de grachtengordel ligt. De keus was makkelijk: pragmatisme voor principes. Geen mooie klimaatneutrale zaal, maar een fancy mediashow, gehost door volksmenner Klaver.

Nieuw links
Veel opkomende, frisse politici zitten in het rechtse kamp tegenwoordig, zoals Frauke Petry, de voorvrouw van Alternative für Deutschland (AFD). Toch zitten er aan de linkerzijde van het spectrum ook af en toe jongelingen, bijvoorbeeld de verse premier van Canada Justin Trudeau, het grote voorbeeld van Jesse Klaver. Ieder keer als een journalist de vergelijking maakt, duikt Klaver in zijn geveinsde bescheidenheid. En laten we deze onterechte vergelijking maar direct uit de wereld helpen: Jesse is geen Trudeau, Jesse is nog eerder de bastaardzoon van Al Gore: mooie sier maken in de linkse politiek en liegen over het klimaat.

Inhoud
Het verkiezingsplan van GroenLinks 2017-2021 heeft 65 pagina’s, verdeeld over acht hoofdstukken met een onlogisch indeling. Uiteraard zijn groene economie (H1), nivelleren (H2) en onderwijs (H3) belangrijk, maar al snel komen we dan in de vage hoofdstukken, zoals hoofdstuk 5 met de Ikea-titel “Prettig leven”. In dat hoofdstuk staan linkse hobby’s zoals het ontwikkelen van het Natuurnetwerk Nederland: het aaneensluiten van alle natuurgebieden in Nederland, zodat je een soort Pieterpad kan lopen van Noord naar Zuid en geen grote boze industrie tegenkomt. Ook bevat dit hoofdstuk enorm veel details. Zo worden neonicotinoïden en glyfosaat verboden om de hommels te beschermen. Waarschijnlijk is dit een belangrijk punt voor de achterban, maar nauwelijk serieus te nemen in een verkiezingsprogramma.

Tekort
De financiële doorrekening ontbreekt – waarschijnlijk bewust – in het mooi opgemaakte document. De standpunten leiden tot een tekort op de begroting van ongeveer 20 miljard (inschatting) per jaar. De ombuigingen die staan genoemd zijn zeer beperkt of moeilijk realiseerbaar (zwartspaarders, bankbelasting), de inkomsten gaan sterk achteruit (werkgeverspremies) en de uitgaven omhoog (eigen bijdrage zorg verdwijnt en investeringen in onderwijs). Kortom: GroenLinks zorgt voor 80 miljard extra staatsschuld in 2021. Tenminste, als ze alleenheersers worden.

Klimaat
Het klimaat is belangrijk voor GroenLinks, dus een doorrekening is op zijn plaats. GroenLinks wil alle kolencentrales en kerncentrales sluiten in de komende kabinetsperiode. Gezien het grote aandeel daarvan in onze energiehuishouding, betekent dit dat we ongeveer 35% van onze totale energiebehoefte moeten zien te forceren uit andere bronnen. De aardgaskraan (50% aandeel) wordt ook nog eens teruggeschroefd naar 21 miljard kuub per jaar (-20%), dus daar kan het niet vandaan komen. Concreet belooft GroenLinks een verzesvoudiging van alle windmolens, zonnecollectoren en biomassacentrales in Nederland in 4 jaar. Zou dat dan bedoeld worden met prettig leven: één van die 13.000 nieuwe windmolens in je achtertuin?

Nivelleren
In hoofdstuk 2 lezen we over het heroïsche gevecht tegen het Grootkapitaal. Het hoofdstuk heet Het nieuwe nivelleren, maar na het lezen ervan is niet helemaal duidelijk geworden wat er precies nieuw is. Daarnaast valt het groteske woordgebruik op. Zo moeten multinationals verplicht worden per land openbaar te maken hoeveel vennootschapsbelasting zij betalen. Dus GroenLinks uit Nederland vindt dat Microsoft openbaar moet maken hoeveel vennootschapsbelasting zij betaalt in India? De kern van het hoofdstuk is heel helder: belastingsverhogingen en meer geld via de overheid (=overhead) laten lopen. Ook wordt de hypotheekrente versneld afgebouwd. Het is het oude mantra van rijk is fout en arm is zielig. We zitten samen in de boot en dus moet rijk voor arm zorgen. Vrij basale, linkse politiek, niets nieuws onder de zon.

Onderwijs
Het kernpunt van GroenLinks op het gebied van onderwijs is kansengelijkheid. Zo moeten we er als samenleving alles aan doen om zelfs de meest ongetalenteerde of ongemotiveerde mensen op de universiteit te krijgen. Dat betekent:

kinderen het voordeel van de twijfel geven om een hoger niveau te kunnen bereiken;
een brede tweejarige brugklas;
lekker doorstapelen van diploma’s via een doorstroomrecht.

Uiteraard wordt dit alles door de overheid gefinancieerd. Het ontbreekt vooralsnog in het conceptprogramma, maar in het diepst van zijn hart wil Jesse Klaver Amsterdam omdopen tot Caracas en van Nederland een socialistische heilstaat maken. Hoewel er een groot kennisnetwerk van bedrijfsleven en kennisinstellingen moet worden gemaakt rondom de klimaatdoelstellingen, is het beter als bij fundamenteel onderzoek grote bedrijven buiten de deur blijven. Dat getuigt van weinig sympathie en veel wantrouwen richting grote bedrijven en botst met de eigen doelstelling om een symbiotische samenleving te krijgen.

Economisme
GroenLinks wil nieuwe solidariteit organiseren. Weer het woord: nieuw. Het nieuwe aan dit verkiezingsplan is eigenlijk dat niets nieuw is. Je zou verwachten dat het in de media veelgebruikte woord economisme veelvuldig in het plan zou staan, maar het komt slechts 5 keer voor. Dit geheel in tegenstelling tot het woord economie dat 20 keer voorkomt. De ideologie dat er meer is dan geld, is goed verdedigbaar en toepasbaar op allerlei maatschappelijke terreinen. Maar lezen we dan standpunt 1 van hoofdstuk 4: de loonkosten voor werkgevers voor laagbetaalde arbeid worden verlaagd, dan is dit toch weer cijfermatig ingestoken. Het begrip economisme blijkt een lege huls. Het GroenLinks-programma kent geen diep ideologisch kader. Ook ontbreekt een consistente lijn van visie, thematische reflectie en standpunten, terwijl dit zeker had gekund.

Samenleving
De samenleving ziet er volgens GroenLinks uit als een grote soep van mensen met allerlei verschillen, waardoor we trots kunnen zijn op Nederland. Politici proberen deze wonderwereld te doorbreken door te polariseren voor hun eigen gewin. De islam bestaat niet (het woord wordt geen enkele keer genoemd!), wel zijn er heel veel vluchtelingen (20 keer genoemd) die allemaal opgevangen moeten worden. Het antwoord op veel vragen ligt in een groter Europa, met meer overgehevelde taken op het gebied van klimaat en sociale zaken.

De Nederlandse belastingdienst moet (gedeeltelijk) opgaan in een Europese belastingdienst en de belastingen worden vergroend. Dus in de toekomstige wereld van GroenLinks kan het zo zijn dat Brussel een deel van ons belastinggeld gaat innen en gaat uitdelen in Italië. Toch wil GroenLinks dat er een referendum volgt over het Europese beleid. Tot slot moeten we in de samenleving allemaal respect hebben voor elkaar en mogen we niet discrimineren. Ook moeten er actief LHBTI’s worden geworven bij de politie en is etnisch profileren niet meer toegestaan.

Hoop
GroenLinks staat voor Hoop. Volgens de partij is dit het alternatief voor de Angst van VVD en PVV. “Rutte en Wilders zijn de vijanden” roept Klaver strijdbaar. En als dit uiteindelijk de kern is, dan is een uitwerking hiervan in deze analyse essentieel. Het woord hoop wordt nooit gebruikt over het opgaan van de zon. Het is immers raar om hoop te koppelen aan een natuurwet. Ook is hoop niet van toepassing bij planningsmatige simpele taken. Zo is het raar om als callcenter-medewerker te stellen: “ik hoop zo nog even een paar klanten te bellen“. Het is je baan en je hebt een telefoon, dus gewoon je werk doen. Wel gebruik je het woord hoop als je gelooft dat er nog een wonder kan gebeuren. Bijvoorbeeld als grootmoeder een uitgezaaide kanker heeft en uitbehandeld lijkt te zijn. Of als het Nederlands Elftal in de 90-ste minuut met 1-1 gelijk staat. We hopen dan allemaal dat we toch nog winnen. Hoop begint waar handelen ophoudt.

Lege toekomst
Hoop is eigenlijk het woord waar je je aan vasthoudt als andere ingrepen niet blijken te werken. Hoop is als het systeem failliet is en je tegen beter weten in toch nog denkt dat er een wonder gebeurt. Deze hoop als een vergif in de politiek brengen is toegeven dat het politieke systeem niet in staat is om oplossingen te bieden. Het is door een kijker staren naar een lege toekomst. Het is tegen alle ambtenaren een middelvinger opsteken door ze een schouderklopje te geven: “jullie zijn lekker bezig geweest, maar we hopen op beter“. Het verkiezingsprogramma van GroenLinks kijkt neer op de maatschappij: “jullie hebben de problemen, wij hebben de hoop.”

Tot slot
Natuurlijk spreekt de energieke Jesse Klaver veel kiezers aan. Zijn presentatie is anders dan die van de meeste veteranen in Den Haag. Deze stijl past goed bij de beperkte doelgroep die GroenLinks heeft: de blije vogels, een handvol antisemieten, de groep mensen die zowel banken als Geert Wilders haten en hoogopgeleide mensen in de grote steden die graag een keurige proteststem geven.

Hoop voor Nederland is mooi. Maar we hebben toch vooral politici nodig die met een haalbaar plan komen om de problemen rondom koopkracht, migratie, de EU en de afkalvende verzorgingsstaat echt op te lossen. Deze problemen worden volledig genegeerd door GroenLinks. Daarom zal het geloof in de parallele wereld van de hoop van GroenLinks niets meer blijken dan een uitgestelde teleurstelling.

Meer verkiezingsanalyses van Rutger van den Noort lezen? Zie hier de analyses van de programma’s van 50Plus, PVV en D66.

Foto: Screenshot foto op GroenLinks.nl