De karaktermoord op Kapitein Raymond Westerling (1)

Titelfoto: Raymond Westerling (1950) bron: IISG, CC BY-SA 2.0.

In de onlangs met veel bombarie uitgebrachte speelfilm De Oost, een film die ons wegwijs wil maken in de zogeheten dekolonisatieperiode 1945–1950 in Nederlands-Indië, krijgt de kijker een farce van de feitelijke geschiedenis voorgeschoteld. Het is een film die zich niet houdt aan de gebeurtenissen zoals die daadwerkelijk hebben plaatsgevonden maar een verzonnen verhaal verbeeldt. Reden waarom ik het eindproduct van regisseur Jim Taihuttu in een eerder OpinieZ-artikel betitelde als ‘Speelfilm De Oost: een historische aanfluiting’.

🔊 Beluister dit artikel

Helaas wordt deze mede door Indonesië betaalde geschiedvervalsing wel ingezet als basis voor een lespakket dat Nederlandse schoolkinderen wegwijs moet maken in dit deel van onze geschiedenis. De leerlingen worden geconfronteerd met als ‘waarheden’ vermomde verzinsels. Zij kennen deze geschiedenis niet. Zij kunnen feiten en onwaarheden niet onderscheiden. Dat maakt ze ontvankelijk voor misinformatie.

Misleiding

Gebrek aan kennis maakt onzeker. Onwetendheid en onzekerheid zijn de voorwaarden voor het laten slagen van misleiding. De jongeren worden geconfronteerd met twee sterke effecten van misleiding: verrassing en gemanipuleerde beeldvorming. Om dit bedrog te laten slagen is gekozen voor een film en een eraan gekoppeld lespakket die losstaan van de historische context.

De kern van deze geschiedvervalsing is gebaseerd op een karaktermoord. De makers van de film en het lespakket gebruiken de Nederlandse KNIL-kapitein Raymond Westerling (De Turk) als het ultieme rolmodel van excessief geweld. Ze deinzen daarbij niet terug voor onwaarheden, laster en geschiedvervalsing. De historische werkelijkheid is diametraal anders.

Loopbaan Westerling

Er is in grote lijnen overeenstemming over de loopbaan van kapitein Raymond Westerling. Opgeleid tot commando in Schotland; specialist in het ongewapende gevecht; instructeur binnenlandse strijdkrachten in bevrijd Zuid-Nederland en later, na een ernstige oorlogsverwonding, verder opgeleid als parachutist en in het uitvoeren van speciale operaties in vijandelijk gebied. Hij werd gepromoveerd tot officier totdat hij, ingedeeld bij het Korps Insulinde, per parachute in Medan op Sumatra landt en daar optreedt tegen de ‘rood-witte-terreur’ van de door Soekarno geproclameerde republiek op Java en Sumatra.

Inlichtingennetwerk

Zodra kapitein Westerling actief wordt in Nederlands-Indië ontsporen de verhalen over hem. Het 180 pagina’s tellende inzagedossier van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), onderzoeksrapporten, de persoonlijke samenvatting van Westerling van zijn militaire periode en andere betrouwbare bronnen vertellen het volgende verhaal.

Westerling opereerde op Sumatra onder Brits commando. Het Britse South East Asia Command was tot eind 1946 de bepalende militair verantwoordelijke factor. Zij kozen ervoor in enclaves te gaan zitten en verder weinig activiteiten te ontplooien tegen de ‘rood-witte-terreur’. Daarentegen ontwikkelde Westerling in opdracht van of met medeweten van zijn superieuren wel veel activiteiten, ging ook alleen op verkenning en bouwde een inlichtingennetwerk op. Westerling organiseerde de bevrijding van duizenden door deze terreur bedreigde voormalige gevangenen van het Japanse schrikbewind, was verantwoordelijk voor hun beveiliging nadat ze in Medan aankwamen en schakelde met behulp van Britse eenheden gevaarlijke terroristenleiders uit. (1)

Onderscheiding

Voor zijn optreden werd hij op 9 juli 1947 voorgedragen voor de op een na hoogste militaire onderscheiding, de Bronzen Leeuw. In een vergaderverslag d.d. 7 december 1949 van de Voorlopige Federale Regering van de Verenigde Staten van Indonesië in oprichting, zegt de Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon, dr. L.J.M. Beel, “dat er tegen de toekenning van een Kon. onderscheiding aan kapitein Westerling geen bezwaren bestaan”. Feiten die haaks staan op de lasterlijke verzinsels over deze Sumatra-periode van Westerling in speelfilm De Oost.

Terreurbestrijding

Westerling kreeg een algemene opdracht van de politieke en militaire leiding in Batavia. Die hadden hem en zijn speciaal daartoe opgerichte eenheid, het Depot Speciale Troepen (DST), mede door zijn effectieve en kundige optreden in Medan, uitgekozen voor de moeilijke opdracht in Zuid-Celebes: een einde maken aan de ‘rood-witte-terreur’ aldaar.

Zoals dat gebruikelijk is bij een dergelijke militaire operatie, stuurde hij ruim van tevoren een verkenningseenheid vooruit en meldt Westerling zich na aankomst op Zuid-Celebes op 5 december 1946 bij de territoriaal commandant van dat gebied, kolonel H.J. de Vries. Daar krijgt hij het verzoek om een plan de campagne op te stellen. Westerling bestudeert alle beschikbare informatie en inlichtingen en legt aan kolonel De Vries zijn plan voor.

Leden van het Depot Speciale Troepen graven naar de lijken van door extremistische bendes omgebrachte burgers – CC0

Standrecht

Onderdeel van dat plan is het toepassen van het standrecht (het onmiddellijk ter plaatse executeren van schuldige guerrilla’s/terroristen). Dat was destijds een gebruikelijke maatregel tegen guerrilla en terreur. Ook de Britten pasten dat toe. Evenals de strijders van de geproclameerde republiek. In de historische context dus niet opzienbarend. Generaal Spoor had kolonel De Vries gemachtigd de bevoegdheid om standrecht uit te oefenen te geven aan officieren die dat in hun acties tegen de guerrilla/terreur nodig hadden. Kolonel de Vries gaf kapitein Westerling die bevoegdheid.

Noodzakelijke acties

Op basis van een fasenplan gaat Westerling in de vroege ochtend van 11 december 1946 over tot uitvoering van de eerste fase: de hoofdstad Makassar bevrijden van de ‘rood-witte-terreur’. Luitenant-Gouverneur-Generaal van Nederlands-Indië, dr. H.J. van Mook, had tijdig de Staat van Oorlog en Beleg afgekondigd, hetgeen betekent dat er sprake is van een noodtoestand en het staatsnoodrecht van toepassing is. Binnen dat militaire en juridische kader voert Westerling zijn contraguerrilla-acties uit. Die worden door de hoogste justitiële autoriteit aangemerkt als ‘noodzakelijke militaire acties gegrond in het noodrecht’. (2)

Methode-Westerling

Westerling treedt op volgens een uitgekiende aanpak die later ‘de methode-Westerling’ wordt genoemd. Een aanpak die aansluit bij de toen bekende KNIL-ervaringen en door hem aangevuld was met enkele nieuwe elementen. Uitgangspunt is dat Westerling het vertrouwen van de bevolking verwerft. Er wordt dus niet op kampongs geschoten, die worden niet in brand gestoken, vrouwen en kinderen wordt geen haar gekrenkt, er wordt niet gestolen en de bevolking wordt actief betrokken bij de acties van Westerling.

Vertrouwen

Er wordt rekening gehouden met de adat en de geloofsovertuiging van de bevolking, er wordt gewerkt op basis van vooraf verkregen informatie en de islamitische geestelijke van de kampong wordt erbij betrokken. De executie van verantwoordelijken voor de dodelijke ‘rood-witte-terreur’ geschiedt onmiddellijk ter plaatse. Daardoor is wraakneming uitgesloten. De bewoners (en slachtoffers van de terreur) krijgen vertrouwen in de aanpak, richten op initiatief van Westerling een kampongpolitie op en werken allemaal vrijwillig mee. Omdat alles in het openbaar gebeurt, heeft dat een extra impact. Zoals Westerling het zelf omschrijft: “de psychologische factor weegt zwaarder dan de militaire”. De verhalen over dit optreden van Westerling verspreiden zich als een lopend vuurtje en zijn weldra breed bekend.

Beeld

Deze aanpak heeft tot gevolg dat de ‘rood-witte-terroristen’ zinnen op contrareacties en informatie lastiger te verkrijgen is. Westerling speelt daarop in en ontwikkelt tegenmaatregelen. Hij maakt daarbij gebruik van het beeld dat van hem is ontstaan. Het beeld van de rechtvaardige, strenge, doch ook meedogenloze commandant van het DST. Een man die uitsluitend terroristen en misdadigers uitschakelt in het belang van de bevolking, die in rust en vrede wil leven.

Kapitein Raymond Westerling (1919-1987) – CC0

Discipline

Het instellen van een kampongpolitie en het aanstellen van nieuwe dorpshoofden werken uitstekend. Duizenden inwoners ondersteunen het optreden van Westerling en treden daarbij niet zachtzinnig op tegen de veroorzakers van de ‘rood-witte-terreur’. Westerling zuivert de politie en schakelt de corrupte elementen uit. Ook in het openbaar. Voor zo’n prestatie is strenge discipline nodig. Onder leiding van Westerling is dat het geval. Mr. B.J. Lambers, vertegenwoordiger van de procureur-generaal op Zuid-Celebes en het rapport van de Commissie Van Rij/Stam (1954) bevestigen dit beeld. (3)

Celebes

Omdat Zuid-Celebes een omvang heeft zo groot als de helft van Nederland en de dreiging van de ‘rood-witte-terreur’ zich ook wijd verspreid manifesteerde, wordt besloten het DST te splitsen in twee delen. Onderluitenant J.B. Vermeulen wordt met een deel van het DST naar het noorden gestuurd en voorzien van duidelijke Instructies over aanpak en uitvoering. De afstand tot de plaats waar Westerling actief is bedraagt ruim 150 km. In het noorden gaat het fout.

Militair exces

Vermeulen begaat samen met de lokale KNIL-commandanten, majoor Stufkens en kapitein Rijborsz, een militair exces. Zij zijn verantwoordelijk voor 1.055 slachtoffers. Mensen die willekeurig en vaak zonder bewijs werden gedood. Vermeulen schoot ook kinderen dood. Hij brandde complete dorpen af en vernietigden voedselvoorraden. Dit alles in flagrante strijd met de instructies die hij van Westerling had gekregen. Het leidde tot een hoogoplopend conflict tussen Westerling en zijn onder-luitenant. Vermeulen werd op 5 februari 1946 door kapitein Westerling teruggestuurd naar Batavia en verwijderd uit het DST.

Onderzoeken

Het optreden van Westerling is vier keer onderzocht: door de Commissie-Enthoven (1948), door luitenant-kolonel mr. Paardekooper van het Hoog Militair Gerechtshof (1949), door de Commissie Van Rij/Stam (1954) en in de Excessennota (1969). In de rechtszaken over de Zuid-Celebes-affaire, aangespannen door mr. Liesbeth Zegveld, was het optreden van Westerling niet aan de orde. Dus staat er ook niets over Westerling in de rechterlijke uitspraken. Toch schrijft drs. Anne-Lot Hoek, verbonden aan het grote Indiëonderzoek, dat de Nederlandse rechtbank in 2015 het optreden van Westerling op Zuid-Celebes als misdrijf heeft erkend. Zij verwijst daarbij naar een vonnis waarin dat optreden niet voorkomt. Zover kan negatieve framing gaan!

Zuiveringsactie

Op 17 februari 1946 wordt onder leiding van Westerling een zuiveringsactie uitgevoerd te Taeaweang (kampong met 3.000 inwoners) en te Bornong–Bornong (kampong met 300 inwoners). In het rapport van de Commissie Van Rij/Stam (1954) staat daarover: “Na afloop van de zuiveringsactie betuigden Kara-Engs (dorpshoofden) en bevolking op enthousiaste wijze hun dank aan Kapitein Westerling.” Van Rij/Stam vermelden dit voorbeeld ‘omdat het de “methode Westering” zo uitstekend schetst’. Zij noemen in hun eindconclusie de ‘methode Westerling’: “een ‘plechtige’, op het volk een diepe indruk makende methode.”

Commissie Enthoven

Er was destijds veel negatieve propaganda van Javaanse zijde over het succesvolle optreden van Westerling. Onder die propagandadruk geeft Van Mook opdracht tot een onderzoek. Dat is het onderzoek van de commissie-Enthoven (1948), dat bevestigt dat sprake was van ‘rood-witte-terreur’ en dat het optreden van Westerling de geboden uitoefening was van de bevoegdheden van de overheid voor de bestrijding van deze terreur en herstel van recht en veiligheid. Vermeulen, Stufkens en Rijborsz worden als verantwoordelijk voor het militair exces in staat van beschuldiging gesteld. Westerling wordt vrijgepleit.

Vertrek

Westerling krijgt bij zijn vertrek uit Zuid-Celebes op 3 maart 1947 een groot feest van de lokale bevolking aangeboden. Hij wordt toegesproken en krijgt geschenken, waaruit blijkt dat hij als vriend van de bevolking wordt beschouwd. Hij laat zijn rode baret achter, geeft die spontaan aan zijn opvolger, majoor Kooistra, als teken dat de ‘geest’ van de ‘Topi Merah’ (rode baret) – zo werd hij door de bevolking genoemd – achterblijft en door zijn opvolger zal worden gerespecteerd.

Afscheid van Westerling op Zuid-Celebes – Foto Erven Westerling

Kolonel H.J. de Vries geeft Westerling een bijzondere tevredenheidsbetuiging voor zijn optreden op Zuid-Celebes. Bij terugkeer in Batavia wordt er een speciale ontvangst opgetuigd en krijgt hij ook een bijzondere tevredenheidsbetuiging van generaal Spoor. Voor zijn optreden op Sumatra en Zuid-Celebes wordt Westerling voorgedragen voor de hoogste militaire onderscheiding, de Militaire Willemsorde.

Propaganda

Westerling heeft op Zuid-Celebes een bijzondere en succesvolle militaire prestatie geleverd. De geproclameerde republiek leed een grote nederlaag op Zuid-Celebes. Die startte een propaganda-tegenoffensief. Tot in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties werd beweerd dat Nederland door de acties van Westering op Zuid-Celebes verantwoordelijk was voor 30.000 onschuldige slachtoffers. Een rapport werd ingediend door Nico Palar, voormalig PvdA-Tweede Kamerlid, die als propagandist voor de republiek optrad en in de Tweede Kamer al eerder een vermeend bloedbad (de reguliere militaire actie bij Pesing) aan de orde had willen stellen, waarvan – na onderzoek – ook niets over bleef.

Het dodental is later zelfs opgehoogd naar 40.000 doden. Er staat nu een monument op Zuid-Celebes als beeld van dit aantal. Pure propaganda. Uit de brief van Luitenant-Kolonel TNI, dr. M. Natsir Said, SH, d.d. 15 april 1977 aan R.P.P. Westerling, blijkt dat die 40.000 slachtoffers op Zuid-Celebes zuiver fictief zijn en dat aantal is gebaseerd op een politiek oogmerk, “dus als een propagandamaatregel tegen de Nederlandse bezetting.” Deze Indonesische bron schrijft dat er in zijn actiegebied sprake was van 256 slachtoffers door het optreden van Westerling op Zuid-Celebes.(4)

De naam Westerling zorgt voor veel Pavlov-reacties. Historici en journalisten praten elkaar na en debiteren niet zelden de grootste onzin over hem. Wat daarachter steekt leest u  in deel 2 van dit tweeluik.

(1) Inzagedossier AIVD Westerling, artikel Daily Telegraph 7 – 2 – ’46

(2) Procureur-generaal mr. H.J. Felderhof, Officiële Bescheiden Betreffende de Nederlands – Indonesische Betrekkingen 1945 – 1950, deel VII, p.253

(3) Mr. B.J. Lambers, advies d.d. 30 december 1946, uitvoerig aangehaald in Bauke Geersing, a.w., p.95 e.v.; Rapport Commissie van Rij/Stam 1954, pagina 17 en pagina 22

(4) Westerling ‘De Eenling’, 1982, p. 258 en 259

Over de auteur

Bauke Geersing

Jurist. Auteur van ‘Kapitein Raymond Westerling en de Zuid-Celebes-Affaire (1946 – 1947) – Mythe en Werkelijkheid’.

Recent gepubliceerd

Archief

• Linkse politiek2023.05.27NPO zit flink fout inzake Ongehoord Nederland
• Media2023.04.28Aanval NPO op Ongehoord Nederland is juridisch drijfzand
• Kolonialisme2023.04.16Het pijnlijke afscheid van de Indische Archipel
• Media2023.02.04Journalistiek roer NOS Journaal moet eindelijk eens om