Positie Loekasjenko in Belarus is onhoudbaar
De Witte Revolutie laat zich niet tegenhouden
Foto: President Poetin van Rusland ontvangt President Loekasjenko van Belarus (24 juni 2020) 
In Belarus is de bevolking de laatste dictator van Europa zat. De aanvankelijk populaire president Loekasjenko heeft het helemaal verbruid. Hij laat zich echter niet zomaar wegsturen. De demonstraties blijven voortduren ondanks het harde optreden van de politie en de roep om zijn aftreden verstomt niet. Johannes Vervloed over de gespannen situatie in het voormalige Oostblokland.
Blijft dit conflict een binnenlands probleem of gaan Rusland en de EU zich ermee bemoeien? En wat doet grote buur Rusland, wat doet Poetin? Stelt hij de normalisatie van de betrekkingen met het Westen in de waagschaal om Belarus binnen de invloedssfeer van Rusland te houden of neemt hij genoegen met een ander regime, dat niet al te anti-Moskou gezind is?
De ‘Witte’ revolutie in Belarus is vreedzaam. Toch worden de betogers geconfronteerd met grof geweld van de autoriteiten. https://t.co/OfC12emeL0
— Johannes Vervloed (@Diplo_JV) August 22, 2020
Verkiezingen
In Belarus vinden tot dusver vreedzaam verlopende protesten tegen de zich als dictator gedragende Loekasjenko plaats. De protesten worden inmiddels de ‘Witte Revolutie’ genoemd, omdat de betogers zich in het wit kleden en bloemen uitdelen. Men accepteert niet dat Loekasjenko de recente presidentsverkiezingen heeft gemanipuleerd en beschouwt het als totaal ongeloofwaardig dat hij een verkiezingsoverwinning van tachtig procent zou hebben behaald. De oppositiekandidaat, Svetlana Tichanovskaja, zou slechts tien procent van de stemmen hebben gekregen, terwijl alleen al het aantal demonstranten dat de straat is opgegaan een groter percentage vertegenwoordigt.
Minsk tonight pic.twitter.com/8wwUxhygHE
— Arnout Brouwers (@arnout_brouwers) August 20, 2020
Dat Loekasjenko van verkiezingsfraude wordt beschuldigd is niet nieuw. Dat wordt hem voor de zesde keer verweten. Alleen zijn eerste verkiezing in 1994 lijkt (relatief) open en eerlijk te zijn verlopen. Hij won toen in de tweede ronde met tachtig procent van de stemmen en werd de eerste president van een onafhankelijk Belarus na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991. Zijn belofte om het corrupte nomenklatoera-regime te hervormen sloeg aan. Maar de euforie duurde precies twee jaar. In 1996 veranderde Loekasjenko de grondwet en kende de president – zichzelf dus – een bijna onbeperkte macht toe.
Tij is gekeerd
Na bijna twee decennia is het tij voor hem gekeerd. Het begon al met de impopulaire parasietenwet in 2017, waarbij mensen die langer dan zes maanden werkloos waren een strafheffing van 230 euro (bij een gemiddeld maandloon van 350 euro) kregen. De laatste manipulatie van de verkiezingen wordt niet meer door de bevolking gepikt. Men heeft genoeg van de autocraat Loekasjenko. De coronapandemie heeft hij uit de hand laten lopen – hij deed er zelfs lacherig over, een goed glas wodka zou helpen – en de economie is ingestort. Reikhalzend kijken de Belarussen uit naar een nieuwe leider. Dat werd Svetlana Tichanovskaja, de echtgenote van Sergei Tichanovski een populaire kritische blogger, die aanvankelijk oppositieleider was, maar afgelopen mei door Loekasjenko gevangen werd gezet.
De oppositie heeft drie eisen: stop het geweld (tegen de demonstranten), bevrijd de politieke gevangenen en schrijf nieuwe eerlijke en transparante verkiezingen uit, gecontroleerd door buitenlandse waarnemers. De oppositie wil vooral dat Loekasjenko aftreedt… Er is geen duidelijke anti-Russische stemming, noch een pro-westerse. De onvrede is vooral een binnenlandse aangelegenheid.
Today, massive opposition rally "March Of New Belarus" planned in Minsk (2 pm) and endorsed by Tsikhanouskaya. Workers from regions are coming. Human chains in Solidarity w Belarus will take place in 26 countries 6-8 pm. Presidents and famous people will join. pic.twitter.com/GVwuEXUNIV
— Franak Viačorka (@franakviacorka) August 23, 2020
Poetin
De meeste media berichten dat Rusland zal ingrijpen. Dat Poetin niet zal tolereren dat Belarus uit de Russische invloedssfeer verdwijnt. Aanwijzingen daarvoor zouden zijn dat het stakende personeel van de staatstelevisie al vervangen is door Russen en dat Loekasjenko in twee telefoongesprekken een deal met Poetin zou hebben gemaakt om hem in het zadel te houden. Zo zal het volgens mij niet gaan. Poetin is geen vriend van Loekasjenko. Pogingen om een unie met Belarus te vormen en een gemeenschappelijke munt in te voeren zijn door Loekasjenko gedwarsboomd. Van diens vertrek zal Poetin geen nacht wakker liggen. Wel wil hij Belarus binnen de Russische invloedssfeer houden en zal hij aansturen op een Moskou-vriendelijke opvolger.
Oekraïne
Poetin zal echter niet dezelfde fout maken als in de Oekraïne na de Oranjerevolutie van 2004 met Viktor Janoekovitsj. Dat Poetin te vroeg een alternatieve pro-Moskou kandidaat steunde liep niet goed af. Janoekovitsj moest vertrekken en de Oekraïne was verloren voor Poetin’s droom van een Groot-Russisch Rijk. Bovendien stond er in de Oekraïne een heel ander belang op het spel. De oppositionele krachten in de Oekraïne wilden af van Moskou en een nauwe relatie met het Westen aangaan. Dat is in Belarus niet het geval. Bang voor een pro-westerse opvolger van Loekasjenko hoeft Poetin niet te zijn.
Belarus is ook sterk afhankelijk van Rusland. Olie en gas krijgen hoge Russische subsidies en de export is bijna volledig op Rusland georiënteerd. De bevolking zal dat niet in de waagschaal willen stellen. Welke opvolger Loekasjenko ook zal krijgen, het zal niet een anti-Moskou gezinde zijn. Oppositieleidster Svetlana Tichanovskaja heeft al gezegd niet zelf het land te willen leiden. Als er nieuwe verkiezingen komen zal zij zich niet beschikbaar stellen. Waarschijnlijk wel haar echtgenoot, na ontslag uit de gevangenis. Uit het oppositionele kamp zullen zich naar verwachting nog meer kandidaten aandienen. Maar wie het ook wordt, de goede betrekkingen met Moskou staan niet ter discussie.
Armenië
Beter (vanuit een Russisch perspectief) ging het in Armenië. Daar wachtte Poetin rustig het verloop der gebeurtenissen af. Hij wist dat de volksopstand van 2018 niet tegen Moskou was gericht. De bevolking had genoeg van de oligarchen, de corruptie en het dictatoriale regime van premier Serzh Sargsyan. Het eindspel was een demonstratie van 100.000 mensen op het Plein van de Republiek in de hoofdstad Yerevan, bij welke gelegenheid Sargsyan de handdoek in de ring gooide en aftrad. Zijn opvolger, Nikol Pasjinian, was zoals ingecalculeerd een nationalist en niet anti-Moskou.
Dagen zijn geteld
Eenzelfde scenario lijkt zich in Belarus te voltrekken. Poetin zal Loekasjenko niet steunen. Hij zal hem misschien nog een korte tijd in het zadel houden, maar Loekasjenko’s dagen zijn geteld. Een teken aan de wand is de berichtgeving over Belarus in de officiële Russische media. De Russische persagentschappen TASS, Interfax en RIA Novosti laten open en bloot zien wat er in Belarus gebeurt, inclusief de demonstraties en het geweld dat tegen de vreedzaam protesterende mensen wordt gebruikt door de autoriteiten. Tevens wordt in Rusland openlijk over ‘fraude’ bij de verkiezingen in Belarus gesproken en niet door de minsten: door Kosachev van de Russische Federatie Raad, Senator Pushkov en Zatalin van de Doema (het Russische parlement).
Risico
Er gaan in Rusland ook stemmen op die een hardere lijn vanuit Moskou voorstaan. Zij waarschuwen voor het overslaan van de protesten in Belarus naar Rusland zelf. De protesten in Belarus zouden gekaapt kunnen worden door pro-westerse krachten. Vanuit het Westen zouden dergelijke pogingen al ondernomen worden. Loekasjenko speelt op deze angst in en zegt dat de NAVO aan de grens met Belarus in Polen en Litouwen al troepen samentrekt.
Poetin prikt dit verhaal uiteraard door, maar heeft wel duidelijk gemaakt dat hij buitenlandse – lees: niet-Russische – agitatie niet zal dulden. In telefoongesprekken met Merkel en Macron kreeg Poetin de bevestiging dat de EU niet uit is op inmenging. Hij kreeg echter ook te horen dat van hem terughoudendheid wordt verwacht en een bijdrage aan een vreedzame overgang naar een ander leiderschap in Belarus.
Druk
De druk op Loekasjenko om af te treden zal langzaam maar zeker worden opgevoerd. Waarschijnlijk zelfs samen met de EU. Poetin wil graag van de sancties van de EU tegen zijn land af. De Russische economie verkeert in zwaar weer en de wereldprijs voor olie en gas – hoofdinkomen van het land – is sterk gedaald. Nog meer sancties vanwege Belarus kan Rusland zich niet veroorloven. Overigens is het – zoals ik eerder schreef – ook in het belang van de EU dat de betrekkingen met Rusland worden genormaliseerd. Eind december beslist de EU over wel of niet verlengen van de sancties tegen Rusland, ingesteld vanwege de annexatie van de Krim en steun aan de opstandelingen in Oost-Oekraïne. De EU heeft een verklaring over Belarus afgegeven, een oproep tot hertelling van de stemmen of nieuwe verkiezingen en inreisverboden ingesteld voor naaste medewerkers van Loekasjenko.
Als Poetin zich achter de oproep van de EU schaart, maakt hij een goede beurt. Een in ieder geval gedeeltelijke opheffing van de sancties zou zijn beloning kunnen zijn. Frankrijk en Italië dringen daar al geruime tijd op aan.
Eindspel
De ontknoping van het Belarussische drama zal dus nog wel even op zich laten wachten, maar Loekasjenko is out, hoe onverzettelijk hij ook lijkt.
#Belarus. Published by Lukashenko's presidential pool channel. Apparently, he actually arrived by a helicopter instead of being evacuated - at least his pool wants to send such a message. Watch him in a bulletproof vest carrying a gun. The city centre is being blocked pic.twitter.com/9BW9jsTTjc
— Hanna Liubakova (@HannaLiubakova) August 23, 2020
Hij zal overigens niet zonder slag of stoot vertrekken. Hij wil geen tweede Qadhafi worden. Hij weet ook hoe het de voormalige dictator van Kyrgyzstan Askar Akayev is vergaan. Deze woont sinds de Tulpenrevolutie, waarmee hij in 2005 werd afgezet, in de hoofdstad van Belarus, Minsk. Eenzelfde lot wil Loekasjenko niet ondergaan. Hij zal vroeger of later het veld moeten ruimen. Het snelst zal dit gebeuren bij een algemene staking. Dan wordt zijn positie onhoudbaar. Een aantal fabrieken staakt al. Tijdens een toespraak begin deze week bij één van die fabrieken werd Loekasjenko zelfs uitgejouwd. Men riep wat momenteel heel Belarus lijkt te roepen: “Vertrek!“ Het is veelzeggend. De fabrieksarbeiders waren altijd zijn trouwste aanhangers, zij beschouwden hem ooit hem als hun ‘vader’.
Those days are over.
Over de auteur
Recent gepubliceerd
EU16 september 2023Machtsbeluste EU in ons land geen verkiezingsthema, in Polen wel
Politiek Nederland1 september 2023Wordt het nog wat met een realo-rechts kabinet?
Kolonialisme12 augustus 2023Staatsgreep in Niger wijst op tanende invloed Westen
EU17 juli 2023Wat gaat Spanje doen als tijdelijk EU-voorzitter?
Weet een ding zeker,dat Putin prima bij Rusland past,wat Brussel met Verhofstadt of v Baalen ook in hun kop hebben, als onruststokers zijn ze er goed in ,Putin heeft grote macht,en mocht er als hij weg is nog even miljoenen Russen deze kant op komen ,zal het enige voordeel daar van zijn dat het afgelopen is met de heerschappij van Merkel ,Oostbloklanden hebben een totaal andere cultuur,net zoals de Afrikanen,die ze massaal aan het importeren zijn, je kan het vergelijken met in de dierentuin,zet alle hokken open ,en ga je later verbazen dat dit geen goed plan was .
Inmenging van buiten af is geen goed idee,laat het volk dit zelf oplossen,hier is het momenteel namelijk niet veel anders,we mogen stemmen,maar als de uitslag niet bevalt ,gaat hij ook gewoon in de prullenbak ,en dat kan de elite uiteindelijk ook de nek kosten .
Loekasjenko heeft geweigerd het lockdown spel mee te spelen, dat is tegen het zere EU-been. Hun plotselinge bemoeienis is op zijn zachtst gezegd opmerkelijk te noemen, na al die jaren. Je kunt hem de laatste dictator noemen maar ik zie weinig verschil met de praktijken van Den Haag. Ook hier worden vreedzame hippie demonstranten met grof geweld in elkaar getimmerd met wapenstokken, ook vrouwen, kinderen en ouden van dagen worden door Rutte afgedaan als ‘doorgesnoven hooligans.’ Die beelden zie je niet op de mainstream media, daar moet je naar op zoek. Misschien dat dhr Vervloed het verschil eens kan duiden, ik zie het niet.
Vervloed blijft oorverdovend stil .. Hij probeert het niet eens.
Elke keer dat gezanik over poetin’s zogenaamde droom over een groot russisch rijk.
Ben geen poetin fan, maar schat de man wel hoog in. Hij is een strateeg en goede schaker.
Schakers denken meerdere zetten vooruit en poetin ziet heus wel in dat de USSR nooit meer terugkomt.
Denk eerder dat hij al die satelliet staten liever kwijt dan rijk is, want dat kost allemaal teveel en dat kan rusland niet meer opbrengen. Tevens heb je een gigantisch leger nodig om al dat territorium te verdedigen.
Waarschijnlijk heeft hij zich ook beseft dat meerdere culturen niet mixen, iets dat brussel maar niet wil beseffen en waarom de EU snel de USSR achterna gaat.
De vroegere satellietstaten van de Sovjet unie en de vooral Baltische staten zijn daar niet zo zeker van en daarom hebben zij zich zo snel mogelijk onder de NAVO geschaard. Al die landen waren juist de voeding voor de Sovjet unie. En zelf als lid van de EU zijn zij nog bang voor want de hulp uit het Westen heeft het al vaker begeven voor de Slavische landen( München). Zou het nu anders gaan, vraag ik mij af nu die landen ook geen slaaf van Brussel willen zijn?
Ingrijpen van de EU? Die tandeloze tijger? De EU is alleen in Europa zelf in staat om watjes als Rutte naar rechts te richten. Zo’n beetje het kleinste land in Europa, dat kunnen Merkel en Macron (in feite ‘de’ EU) nog net aan.
Jan, reactie is OK! Alleen ik zou niet zeggen ‘naar rechts te richten’ maar ‘naar LINKS te richten’ en dat lukt hem perfect, helaas wij zijn de dupe, maar dan interesseert hem geen lor!!
Het zou mij niks verbazen als we één der dagen in ’t centrum van Minks de volgende personen zullen zien én horen : Fransje Timmermans, blèrend dat Wit-Rusland bij de EUSSR hoort terwijl hij met een zak geld zwaait (óns geld !!). óók van Baalen is natuurlijk van de partij, de man heeft tóch ff niks anders te doen en dit is wéér een snoepreisje voor hem (op ónze kosten !!) en uiteraard is Adolfje Verhofstadt óók ter plaatse om enige onsamenhangende zinnen uit te schreeuwen. Dit edele trio verschijnt óveral waar trammelant is te verwachten, NIET om ’t te sussen maar om ’t aan te wakkeren.
precies , zo stonden ze ook in Oekraine op de barricade waarna rusland daags erna bezit nam van de Krim
timmerfrans is een waardeloze politicus en een walgelijke zelfverrijker
een echte pvda’er
Loekasjenko was in staat om iedereen te verenigen, van arbeiders tot intelligentsia tot een blok tegen hemzelf. Van Balen en Verhofstadt kunnen jaloers zijn. Maar ook zij zijn niet welkom in Minsk en dat weten zij goed.
Ik ben benieuwd of dit een volgend CIA spelletje is.
De nieuwe KGB lijkt waarschijnlijker.
FSB ni28, KGB is met de USSR gevallen, hoewel poetin was ook KGB-er natuurlijk.
FSB met de KGB geest. Daarom noem ik het nieuwe KGB.
De laatste dictator van Europa zit niet in Minsk maar in Brussel.
Een paar opmerkingen.
1. de Oekraine is een ander land waar west en oost verdeeld zijn in hun mate van russiefilie.
2. Wit-Rusland heeft het uitstekend gedaan gedurende de coronacrisis met slechts 646 doden; geen lockdown, geen anderhalve meter maatschappij of meer van dat gelul.
3. Poetin is niet minder betrouwbaar dan de EU, eerder andersom.
4. Er worden internationaal hele smerige spelletjes gespeeld; met name door supranationale organisaties. De tijd van het ‘goede, vrije westen’ versus het ‘slechte, dictatoriale oosten’ is voorbij.
5. Laten we hopen voor de mensen in Wit-Rusland dat ze er niet op achteruit gaan.
Wit-Rusland, niet ‘Belarus’.
Stop met dat gebruik van inheemse namen in het Nederlands! We hebben onze eigen namen voor landen en volken. Perzië moest Iran worden, Swaziland Eswatini. Dit past in de cultuur-marxistische opvatting dat hoe wij dingen aanduiden dat racistisch, imperialistisch etc. etc. is. Dus Wit-Rusland, geen ‘Belarus’ (klinkt ook op te kotsen in het Nederlands).
@ Vulkanoloog. Vindt u ‘t wél goed als ik Nederland “Derdewereldland” ga noemen ?
Het lijkt erop dat Wit-Rusland de weg van Venezuela gaat bewandelen. Loekasjenko is net Maduro, de leger en politie staat achter hem en honderduizenden mensen op straat houden is moelijker dan een dictator met leger op zijn plek. De oppositie is net zo sterk als in Venezuela. De Russen hebben een andere tactiek gekozen dan met Krim, daar hebben zij van geleerd. Op de achtergrond helpen zij Loekasjenko met leveren van mensen op plaatsen waar men nu weigert leugens te vertellen zoals op de radio en televisie. Op den duur vervangen zij Loekasjenko door iemand anders. Dan heeft de oppositie een beetje gewonnen en blijft de rest ook een beetje bij het oude, met mindere dictatoriale trekken zoals in Rusland. Poetin komt dan als winnaar uit deze strijd. Waarschijnlijk zal de EU dat accepteren als een stap om de spanningen met Rusland te verkleinen. Weinig veranderd maar iedereen een beetje blij.