De standbeeldoorlog tussen Tsjechië en Rusland
Relatie tussen beide landen onder zware druk
Titelfoto: standbeeld Ivan Konev (Praag) door ŠJů, gepubliceerd onder CC BY-SA 3.0. Citaatrecht art. 15a Auteurswet.
Het was weer eens geen nieuws voor de Nederlandse media: die vinden Midden- en Oost-Europa alleen interessant als ze vol verontwaardiging kunnen berichten over de positie van de LGBTQIAP t/m Z-gemeenschappen, of over de stand van de rechtsstaat in die regio. Zeker belangrijk. Maar waarom wordt ons informatie over de oplopende spanningen tussen Rusland en Tsjechië onthouden? Want dat rommelt al een tijdje behoorlijk.
Politiebescherming
Onlangs beschuldigde de Russische ambassade in Praag het Tsjechische weekblad Respekt van het verspreiden van nepnieuws en deed meteen zijn beklag bij het Tsjechische ministerie van Buitenlandse Zaken. Volgens dat weekblad waren de burgemeester van Praag (Zdenek Hrib van de Piratenpartij) en twee districtburgemeesters onder politiebescherming geplaatst, omdat een Russische geheime agent – met diplomatieke status – hen had willen vergiftigen met het middel ricine. Hetzelfde gif waarmee in 1978 de dissidente Bulgaarse journalist Georgi Markov in Londen was vermoord (de geruchtmakende paraplumoord). De Russische minister van Buitenlandse Zaken noemde de beschuldiging ‘onbestaanbaar’.
Wat is hier allemaal aan de hand?
Standbeeld
De oplopende spanningen tussen beide landen vinden hun oorsprong in de verwijdering op 3 april van het standbeeld van de Russische oorlogsheld maarschalk Ivan Konev in Praag 6, een district in het noordwesten van de stad.
Prague removes monument to WWII Soviet commander - ABC News via @ABC - https://t.co/oMk8aZ8muq
— Marina Amaral (@marinamaral2) May 12, 2020
Dat standbeeld had de laatste jaren al vaker te lijden gehad van vandalisme en was daardoor ook onderwerp geworden van oplopende diplomatieke spanningen tussen de beide landen. De maarschalk, een Russische oorlogsheld die onder meer – na de hevige volksopstand in de meidagen van 1945 – ook Praag bevrijdde, stond al langer bloot aan kritiek: Konev speelde namelijk een belangrijke rol bij het neerslaan van de Hongaarse opstand in 1956, bij de bouw van de Berlijnse Muur en bij de inval van legers van het Warschaupact in 1968 in Praag.
Om de irritaties weg te nemen verklaarde de Tsjechische minister van Buitenlandse Zaken Petricek zich bereid tot onderhandelingen met Rusland over een ordentelijke overdracht van het standbeeld, maar de spanningen bleven intussen oplopen.
Nog erger
Tot overmaat van ramp voor de Russen – of misschien moet ik hier schrijven: to add insult to injury, om het nog erger te maken – besloot het gemeentebestuur van Praag op 27 februari, de vijfde verjaardag van de moord op de Russische oppositieleider Boris Nemtsov, om het plein waaraan de grote Russische ambassade is gelegen, voortaan het ‘Boris Nemtsovplein’ te noemen. Als door een wesp gestoken wijzigde de ambassade vervolgens het postadres, namelijk naar het adres in de straat waaraan het nabij gelegen Russische consulaat is gevestigd.
Burgemeester Hrib vond dit maar een ‘vreemde’ actie: immers ook Poetin had de moord op Nemtsov veroordeeld….
Planned Boris Nemtsov Square in Prague @guardian
— Khodorkovsky Center (@mbk_center) February 11, 2020
“Our decision is certainly not a random whim,” @ZdenekHrib tweeted. “We are based on long-term incentives for citizens, but of course also on the Czech human rights tradition, which we should not forget.” https://t.co/caKio5m106
Buitenlandse inmenging
Terwijl Tsjechische veiligheidsexperts waarschuwen voor groeiende Russische inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van de Republiek Tsjechië, probeert president Zeman, met wat olie op de golven, de spanningen te verminderen.
Zeman vond de Russische reactie op het besluit tot verwijdering van het standbeeld en andere oorlogsmonumenten buitensporig, maar noemde tegelijkertijd de actie van de Praagse bestuurders ‘dom’ en trok zelfs de noodzaak tot politiebescherming van de drie bestuurders in twijfel.
Premier Babiš zei te hopen dat met een diplomatieke dialoog de relaties tussen beide landen kunnen worden genormaliseerd, maar hij voegde daar wel aan toe dat buitenlandse inmenging in de Tsjechische aangelegenheden onaanvaardbaar is. Een verwijt dat de Russen vervolgens weer verwierpen.
Aanklacht
Maar het verhaal is nog niet ten einde: nu beweerde de Russische ambassade onlangs dat één van hun diplomaten zou zijn bedreigd “na een lastercampagne in de Tsjechische media” met valse beschuldigingen over Russische bedreigingen aan het adres van de drie Tsjechische bestuurders. De Tsjechische politie is, na een officiële aanklacht van de ambassadeur, de zaak gaan onderzoeken.
Inmiddels heeft nu ook het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zich bereid verklaard om de lucht te klaren over de rel over de verwijdering van het standbeeld van maarschalk Konev, maar verwees wel fijntjes naar een verdrag uit 1993 over de wederzijdse bescherming van oorlogsmonumenten. Een verdrag dat volgens de Russen door Praag met voeten is getreden. Volgens de Tsjechen gaat dat verdrag niet verder dan een belofte om waardig met elkaars monumenten om te gaan en tegen vernielingen te beschermen.
Geheime documenten
En, vast niet toevallig, maakte Rusland ter gelegenheid van de vijfenzeventigste verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog, tot nu toe geheim gebleven stukken openbaar over de bevrijding van Praag. Vijftig pagina’s aan documenten concentreren zich op de gebeurtenissen tijdens de Praagse Opstand (5 tot en met 9 mei 1945), waarin het Rode Leger, geleid door maarschalk Konev, ‘Praag bevrijdde van het fascisme en met groot enthousiasme door de Praagse bevolking werd onthaald.’ Ook laten deze documenten zien hoe het Rode Leger de Praagse bevolking voorzag van voedsel: tonnen aan meel, aardappelen en andere levensmiddelen.
In een brief aan de Russische president Poetin prees de Tsjechische president Zeman het ‘heldhaftige Rode Leger” zonder welk Tsjecho-Slowakije nooit ‘een onafhankelijke en zelfbewuste natie zou zijn geworden’. De dankbaarheid van de Tsjechen voor de soldaten die het land hebben bevrijd is nimmer veranderd’, schreef Zeman, maar hij verwierp ‘pogingen om de geschiedenis te herschrijven’.
Babiš
Ondertussen blijft de steun voor Babiš en zijn ANO-partij onverminderd groot. Hij kan ondanks kritiek uit Brussel over de onterechte aanwending van EU-subsidies voor zijn bedrijf volgens de laatste peilingen rekenen op zo’n 35% van de kiezers. De in Praag populaire Piratenpartij heeft evenmin te lijden onder de ‘schermutselingen‘ met Moskou: een stabiele 15%. Babiš’ coalitiegenoten de Sociaal Democraten en de gedogende Communisten komen maar net boven de kiesdrempel van 5%.Kortom: men maakt zich kennelijk niet ongerust.
Over de auteur
- Freek van Beetz, studeerde Planologie en Politicologie, was van 2001-2010 adviseur van de MP van de Ned.Antillen. Auteur van Uitzicht op Zee (roman, 2015) en van Het laatste Kabinet (2010) en Het einde van de Antillen (2013).
Leuk dat u hierover schrijft, heer van Beetz. Nieuws uit het voormalige Oostblok is hier erg schaars en kennelijk niet interessant. Op moment is in Tsjechië actueel ook de plotselinge en verdachte dood van de voorzitter van het parlement, Jaroslav Kubera in verband met zijn geplande reis naar Taiwan die door de Chinezen sterk veroordeeld werd en die de hulp van de Chinezen in de coronacrisis zou bepalen zoals gedreigd werd. Twee dagen na een receptie op de Chinese ambassade is hij na vreemd gedrag overleden aan een hartstilstand na het vertonen van zeer afwijkend gedrag. De sterk pro-Chinese president zwijgt en de zaak lijkt bewust onder het matje te worden geveegd. Het lijkt voer voor een thriller maar tekent de Chinese inmenging in Europa tijdens de corona crisis.
En de chauffeur van Petricek!
Die maakte geen gebruik van een dienstauto maar gewone taxi. Er wordt nog steeds niet veel achter gezocht, de minister leeft toch. Zelfs de pers maakt niet veel meer bekend. Officieel is de chauffeur onwel geworden en raakte geparkeerde auto.
Ja, dat heb ik ook gelezen…..
Verder heb ik niets meer van vernomen, men neemt het kennelijk voor feit aan. Dat kan.
Dit artikel brengt mij tot het inzicht dat het misschien wel erg jammer is dat Nederland in 1945 niet is bevrijd door het Rode Leger. Dan zouden wij nu ‘een onafhankelijke en zelfbewuste natie’ zijn geworden, met misschien wel een regering die meer verwantschap zou vertonen met de huidige regeringen van Tsjechië en Hongarije.
Het zou natuurlijk ook kunnen dat de lange voorgeschiedenis van beide landen, die zo heel anders is dan die van Nederland, een rol speelt.
Deze reactie brengt mij tot het inzicht dat het misschien wel erg jammer is dat u enige geschiedkundige kennis mist.
https://en.wikipedia.org/wiki/Nemmersdorf_massacre
https://en.wikipedia.org/wiki/Rape_during_the_occupation_of_Germany
https://en.wikipedia.org/wiki/Soviet_war_crimes#World_War_II
Is mij welbekend. Nemmersdorf lag in het Duitse Rijk, niet in Nederland.
Is het erg moeilijk te begrijpen dat het gedrag van de Russische soldaten iets te maken heeft met de inval van de Duitsers in de USSR?
De voorbeelden zijn dus niet relevant voor Nederland.
@Andre,
Russische soldaten vertoonden dat gedrag niet alleen jegens Duitse vrouwen en kinderen, maar óók tegen oa Poolse, Oekraïense, Tsjechische en Joegoslavische vrouwen en kinderen. Zelfs (oa Nederlandse) gevangenen in het Duitse concentratiekamp Ravensbrück werden slachtoffers van Russische massaverkrachtingen.
Dat had dus niks met de Duitse invasie te maken, en alles met de opdracht van Stalin. De Joegoslavische dictator Tito heeft Stalin daar zelfs op aangesproken, omdat hij de Russen als bondgenoot van zijn partizanen zag; niet als vijand. Hij was verbaasd dat de Russische soldaten zich wel zo gedroegen.
De meeste volken op deze planeet hebben geen 50 jaar zware onderdrukking nodig om zelfbewust te worden, zoals de Tsjechen. Dat onze politici zelfbewustzijn afwijzen en pleiten voor onze ondergang is geen gevolg van onze decennialange vrijheid, maar van decennialange linkse indoctrinatie.
@ Arie en Sanity:
Ik trok alleen een vergelijking met het Oostblok vanwege het beschreven lange termijn effect dat in het artikel beschreven wordt.
Ik zie hoe dan ook geen verband tussen de verkrachtingen door USSR soldaten en het onafhankelijkheidsgevoel na 1945. De Tsjechen en zeker de Hongaren waren al eeuwenlang een natie met nationale koningen. Wat het Russische leger heeft uitgespookt tijdens WO 2 lijkt me in hoge mate irrelevant.
Omgekeerd, als het Rode Leger niet met verkrachtingen zou hebben opgetreden, zou er dus geen nationaal gevoel zijn ontstaan? Als die vraag met ja beantwoord wordt, dan is het onderwerp relevant, anders niet. Indien het antwoord nee is, dan moet je kunnen onderbouwen waarom het zo belangrijk is.
@Andre,
Jij schreef dat het misschien wel jammer is dat we niet door het Rode Leger zijn bevrijd. Omdat we dan nu na decennialange rode terreur wat onafhankelijker en zelfbewuster zouden zijn geweest.
Mijn punt is dat je geen decennialange zware onderdrukking nodig hebt om een zelfbewust land of volk te zijn. Overal ter wereld zijn mensen trots op hun afkomst, hun familie, hun clan, hun land of iets. Alleen in de Westerse landen is hier een taboesfeer rond ontstaan.
In Nederland mogen immigranten trots zijn op Turkije, op Suriname, op Marokko, op Somalië en op noem maar op. Ongeacht hoe dictatoriaal of racistisch sommige van die landen zijn. Maar trots zijn op het democratische, vrije, welvarende en tolerante Nederland heet “fascisme”, “eng-rechts”, etc.
Daar gaat het mis.
En dat taboe op nationaal zelfbewustzijn voor in vrijheid levende volken is geen gevolg van teveel vrijheid; maar van decennialange linkse indoctrinatie.
Dat komt uiteindelijk dus uit dezelfde koker als de gruwelijke gebeurtenissen in Nemmersdorf, Praag en tienduizenden andere Oost Europese steden. Zogenaamd “bevrijd” door het Rode Leger.
De natie was zelfbewust maar daardoor werd de onafhankelijk na de bevrijding door de Rode leger des te erger ervaren. Van de regen in de drup waarbij de drup ook regen bleek zeker in de jaren 50 waarin heel veel mensen zijn omgekomen na de communistische putsch in 1948. Nederland kende na de oorlog alleen maar onafhankelijkheid in vergelijking met de oost Europese landen. Na vijf jaar oorlog volgde viertig jaar onderdrukking met tekorten aan alles en vooral beweging en meningsvrijheid.
Calvinisme en de Gereformeerde kerk als Staatskerk hebben Nederland tot een van de meest gezagsgetrouwe landen van Europa gemaakt.
De Zeven Provinciën structuur heeft de ontwikkeling van een sterk nationaal gevoel gehinderd.
In het Oosten van Europa heeft men altijd voor de zelfstandigheid moeten knokken o.a. doordat de Habsburgers, andere naties,de Nazies plus de Islam, hen telkens op nieuw onder de voet hebben gelopen of daarmee dreigden.
Daardoor is men, vermoed ik, alerter op de gevaren van buitenlandse interventie en heeft men een veel sterker nationaal gevoel ontwikkeld.
Tevens is de Rusische bezetting van Tsjechie nog niet zo heel lang geleden.
Nationale gevoelens verdwijnen deels ook, wanneer de welvaart te groot is geworden, zoals in West Europa het geval is.
Grote verschillen in ontwikkeling dus van beide landen.
Jaloers ben ik zeker wél op die saamhorigheid in het Oosten.
Goede analyse Netty. Afkomstig uit het ooit katholieke zuiden zie ik een verschil qua gezagsgetrouwheid met het calvinistische Noorden/Westen en dat heeft te maken met de periode van 1648 tot de Napoleontische tijd, toen de Zuidelijke Nederlanden als een kolonie zijn uitgebuit en geplunderd door de Zeven Provinciën.
Die belachelijke term “nepnieuws” doet het kennelijk niet alleen erg goed in West Europa en de VS. Overal waar antidemocratische extremisten geen valide argumenten hebben wordt met dat nepargument geschermd.
Verder interessant stuk. Dat alle DDR66-spookverhalen over “Russisch nepnieuws” bestaan uit keiharde leugens is duidelijk. Maar dat maakt Poetin niet minder dictatoriaal, en Rusland niet minder gevaarlijk. In Oost Europa zit de angst voor de Russen vrij diep.
En terecht. Zolang Rusland zich zelfs blijft bemoeien met het Praagse straatnamenbeleid, zien ze Tsjechië kennelijk nog als een satellietstaatje. Net als destijds.
En dan dat standbeeld; dat Konev in 1945 de Duitsers verjoeg maakt zijn latere misdaden niet ongedaan. Uiteindelijk bleken de Russische socialisten net zo dictatoriaal als de Duitse. Konev bevestigde dat nog eens met zijn bruut geweld tegen de Praagse bevolking in 1968.
Volstrekt logisch dat Praag van dat standbeeld af wil.
Dat Rusland daar aanstoot aan neemt geeft aan dat Poetin de geschiedenis wil blijven vervalsen, en zijn macht wil uitbreiden.
Onze D66 minister is bezeten van nepnieuws met het doel om de berichtgeving van blogs zoals OpinieZ in kwade licht te stellen. Maar Russische nepnieuws bestaat echt alleen is deze meer gericht op de voormalige Sovjet satellietlanden waar deze in overvloed aanwezig is met de ondertoon van bij ons ben je beter af want het Westen lust je toch niet. Wat op zich enige waarheid bevat want ik zelf denk dat als het erop aankomt laat het Westen “Oost” Europa vallen en deels maken zij het zelf daar na door lastige leden van de Unie te zijn. De kloof in het denken tussen Oost en West is groter dan ik ooit heb gedacht. En ook dat is begrijpelijk en voor een deel door verschillende geschiedenis gegeven. Vrijheid heeft daar een andere klank als je maar deze nooit lang behoudt terwijl een ander alleen maar vrijheid heeft gekend. Net zo de democratie die in het Oosten maar te weinig tijd kreeg om zich te ontwikkelen tot de Westerse proporties, en de laatste tijd helaas tanende is.
@Ni28,
Van de situatie in Oost Europa weet ik niet zoveel af.
Maar alle berichtgeving over “Russisch nepnieuws” in Nederland bleek klinkklare onzin; er is nooit zelfs maar één concreet voorbeeld genoemd. De Staatsmedia lieten ons allerlei foto’s zien van grote gebouwen waar dan kennelijk allemaal Russische trollen werkzaam zouden zijn. Maar een controleerbaar voorbeeld van zo’n nepnieuwsbericht was er niet. Ook nepminister Ollongren probeerde ons bang te maken voor een zogenaamde “nepnieuwswebsite”. Ze weigerde echter om de naam te noemen, uit angst dat ze dan door de mand zou vallen.
Ook de verkiezingen van Trump en de Brexit leidde tot allerlei linkse complottheorieën over Russisch nepnieuws. Maar ook daar is bij mijn weten nooit één concreet voorbeeld gevonden.
De EU doet veel moeite om inwoners van zowel Oost en West, als Noord en Zuid Europa tegen elkaar op te zetten. En natuurlijk allemaal tegen de Russen, tegen de Britten, tegen de “populisten” en tegen Trump. En alle immigranten tegen alle autochtonen want social justice.
Kortom; verdeel en heers.
En Poetin zal ongetwijfeld hetzelfde doen in “zijn” invloedssfeer.
Maar uiteindelijk hoop ik dat de Europese volkeren elkaar wel begrijpen. En dat ze hun corrupte leiders de middelvinger geven, en de macht terug nemen.
Arie@ Ik volg natuurlijk het nieuws uit mijn geboorteland via de Tsjechische pers want hier in Nederland kom je niets tegen. Er wordt daar ook veel over desoriëntatie gesproken en er worden diverse blogs en krantjes genoemd die nepnieuws verspreiden. Ik heb ze juist daarom gelezen en wat opvalt is dat het nepnieuws niet opvalt. Wel is vaak de toon anders, beetje zoals hier bij de DDS het geval is. Er is veel normale nieuws want de nepnieuws wordt dan gewoon meegenomen als nieuws. Om eerlijk te zijn veel grootst heb ik er nooit gevonden. Wel worden berichten van politici zoals hier Wilders afgevallen als nepnieuws. Als dat het is daar kan ik mijn eigen oordeel over maken. Als je iemand vraagt om een voorbeeld dan komt er net zoveel uit als van minister Ollongren, niets dus. Wel is de Russische en Chinese propaganda aanwezig maar daar prik je met de vinger doorheen.
Ik kreeg jaren geleden een mail uit Tsjechië onder de motto: Stuur door en daar stond dat minister Donner(toen was hij al een poosje minister af)eindelijk alle asielzoekers het land uit ging zetten. Nooit zo veel gelachen maar onwetenden trappen er in.
Het is evident hoe de Russen de voormalige sovjet satellietlanden nog steeds als hun eigendom beschouwen. Een Russische tribunaal wil Tsjechische burgers in Tsjechië veroordelen. Behalve de rel over het standbeeld is er nog een die over de bevrijding zelf gaat en aangezwengeld is door de burgemeester van het Praagse gemeente Reporije die aldaar een monument wou plaatsen voor de ware bevrijders in die plaats, de bevrijdingsleger van de Russische generaal Vlasov. Die vocht aanvankelijk tegen de tirannie van Stalin en is gevallen in de handen van de Duitsers. Die hebben hun ingezet tegen de Rode leger. Toen in Praag op 5 mei 1945 de kansloze opstand tegen de Duitsers begon heeft deze leger die zich terugtrok naar de Amerikanen toe Praag zelf te bevrijden uit eigen belang om hun naam te zuiveren in de verloren oorlog en wilden zich aan de Amerikanen overgeven. De Rode leger kwam eigenlijk in de grotendeels bevrijde Praag. De Amerikanen hebben Vlasov en de zijnen aan de Russen uitgeleverd en die zijn allemaal als verraders terechtgesteld een klein jaar later. De meeste gevallen sovjet soldaten zijn niet in strijd gevallen maar in de barre omstandigheden tijdens de haastige tocht onderweg uit Berlijn. Een feit blijft dat zonder generaal Vlasov zijn Bevrijdingsleger veel meer slachtoffers bij de Praagse opstandelingen zouden vallen. Hij mag niet geerd worden van de Russen als verrader van de Sovjets. De anti-Russische sentiment van na de “bevrijding” is nog lang niet in Tsjechië uitgedoofd. Terwijl in het Westen laconiek over de Russen wordt gedacht is het achter de voormalige IJzeren gordijn nog steeds anders. En terecht want Rusland is gevaarlijker dan men hier wil aannemen en dat heeft men op eigen huid kunnen ervaren. Helaas is hun president sterk pro-Russisch en Chinees.
Het waren bij de Praagse Opstand geen Russische tanks (was veel te ver in zo’n korte tijd.
Dit waren Poolse tanks van de Wroclaw divisie. Kijk maar op de foto’s, het waren Poolse insignes. De Tsjechen zijn daarover nog altijd verbolgen op Polen.
Dit even ter correctie.
Het Poolse leger zou nooit een Russische generaal als leider accepteren, Warschaupact of niet, daarvoor ligt de relatie tot op heden moeilijk, zo begrijp ik van Poolse familie.
Mijn zeager die de tanks probeerde tegen te houden sprak steevast van Russische tanks…. de bemanning was russisch
Mijn schoonbroer was destijds in dienst bij de garnizoensbewaking. Nogmaals kijk op de insignes op de tanks. En even serieus Russen in Poolse tanks. Tot zart, prawda.
Ik stuurde u al foto’s uit The Guardian: Soviet Tanks…!
Klopt, de meeste waren Russen. De rest moest mee want iedereen was het met hun toch eens.
Opdrachtgever van de inval in Tsjechië-Slowakije was de Russische dictator Brezjnev. Rusland bestuurde feitelijk ook het Warschaupact, dat de invasie uiteindelijk uitvoerde.
Het ging dus echt om een Russische invasie. Waaraan inderdaad ook andere Russische satellietstaten meededen, zoals bijvoorbeeld Polen. Maar wel onder leiding van Rusland.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Praagse_Lente
Het waren tanks van de Warschaupact en dus van verschillende landen. Behalve de Russen deden de Polen, Oost-Duitsers, Hongaren en de Bulgaren mee. Alleen Roemenië ontbrak. De meeste soldaten van de tanks wisten niet eens waar zij waren, zij gingen enkel een “broedernatie in nood” redden, typische Russische tactiek van onwetendheid. De Praagse burgers spraken vooral de Russen aan want dat was de echte vijand.
Ik dacht dat de Ooostduitsers wegbleven ivm herinneringen aan WOIi
Die waren er ook maar drongen niet door tot Praag. Zij bleven in de steden vlak achter de grens.
Zij waren zelfs de eersten die de Tsjechische grens passeerden.
Freek van Beek@U kunt (beetje)gelijk hebben. Ik heb in een Tsjechisch krant gevonden dat er een tank en een aantal pantservoertuigen de Oost-Duitse grens gepasseerd hebben naar de stad Vejprty om 21.50 op 20 augustus dus voor de invasie. De tank had twee witte strepen haastig er op gekladderd. Men denkt dat er een fout in de planning was want zij keerden vrij snel weer terug naar de DDR. Sommige mensen zeggen dat er Russen in zaten. Men is hierover verontwaardigd omdat het niet officieel genoemd wordt. (Tyden.cz 21-08-2013)
De Russen bleven het langst in het land tot 1991.