Tsjechische premier Babiš onder zware druk om af te treden
Beschuldiging van fraude met EU-subsidies
Titelfoto: Demonstratie tegen de Tsjechische premier Babiš (Praag, 24 juni 2019). Screenshot YouTube-video, kanaal Global News
Nee, er gebeurt nooit wat in Bystrice, zo’n zestig kilometer ten zuidoosten van Praag. Nou ja, nooit….Bij het ijsloket van de plaatselijke hospoda (kroeg) is op warme, Middeneuropese zomerdagen altijd wel wat reuring. En op het plein daarnaast, als daar een dag in de week wat kraampjes hun waren uitstallen, komen de dorpsbewoners er met auto en fiets een kijkje nemen. Maar verder kabbelt daar in Bystrice het dorpsleven voort in het lome zomerse ritme van het Boheemse platteland.
Tot we een aantal jaren geleden op familiebezoek een eindje verderop in de bocht van de weg, ineens een merkwaardig bouwsel ontwaarden. In de verte riep het herinneringen op aan het beroemde Vogelnest, het stadion dat Ai WeiWei samen met architectenbureau Herzog & De Meuron ontwierp voor de Olympische Zomerspelen 2008 in Beijing.
Ooievaarsnest
En het bouwwerk, met belendende percelen en parkeerplaats, even buiten Bystrice, bleek ook nog Ooievaarsnest te heten en een groot luxe hotel, eco- en conferentiecentrum en golfbaan te omvatten.
Toen we onze familie ernaar vroegen, werd er wat meewarig op gereageerd. Pas veel later bleek dit “Ooievaarsnest” aanleiding te zijn voor politieke opwinding, die wel eens kan leiden tot de val van de charismatische Tsjechische premier Andrej Babiš.
EU-subsidies
De miljardair Babiš is Slowaak van geboorte en bracht, als zoon van een diplomaat in dienst van het communistische Tsjechoslowakije, grotendeels zijn jeugd in het Westen door. In de jaren na de val van het communisme bouwde hij een agro-industrieel conglomeraat (Agrofert) op en werd daarmee de op één na rijkste man van het land.
In het kabinet van de sociaaldemocraat Sobotka (2014 –eind 2017), dat het land economisch goed achterliet, was hij een succesvolle minister van Financiën en vice-premier. Babiš trad voortijdig af, omdat toen al speelde wat hem tot op heden in steeds sterkere mate voor de voeten wordt geworpen: heeft zijn bedrijf – het “Ooievaarsnest” behoorde daar toe – ten onrechte EU-subsidies ontvangen?
Tsjechische Trump
Ik schreef al eerder dat Babiš in de buitenlandse media deels ten onrechte werd afgeschilderd als de Tsjechische Trump. Beiden steenrijk, allebei met een missie om orde op zaken te stellen en met een ‘populistische’ agenda: zich afzetten tegen de gevestigde politieke orde. Maar Babiš is toch een persoon van een andere orde: een vrij sober levende pragmaticus, die zijn land als een bedrijf wil leiden en daar lijkt het nu op stuk te lopen, althans: de afgelopen weken was Praag het toneel van twee grote massa-betogingen tegen de Tsjechische premier.
Wow. Drone footage of Protests today in #Prague Demanding Resignation of PM Babis over fraud.
— Joyce Karam (@Joyce_Karam) June 23, 2019
Biggest rally in Czech Rep. since communist era. HT @GEsfandiari pic.twitter.com/IQ7Kf4yXLR
Demonstraties
Sinds de val van het communisme gingen nog nooit zoveel mensen de straat op: twee weken geleden naar schatting zo’n 120.000 op het fameuze Wenceslasplein en afgelopen zondag zelfs 250.000 op de weidse Letnaheuvel boven de stad. De volgende demonstratie is ook al gepland: op dezelfde plek, de Letna-heuvel: op 30 november, 30 jaar na het begin van de Fluwelen Revolutie die het eind inluidde van de communistische dictatuur.
De demonstranten eisen zijn aftreden en dat van de door hem benoemde minister van Justitie Marie Benešová. Die kreeg die post nadat de politie voorgesteld had om een vervolging in te stellen tegen Babiš, wegens mogelijk misbruik van EU-subsidies.
Burgerprotest
De betogingen worden georganiseerd door een burgergroepering, dus buiten de geijkte politieke stromingen, die zich Een Miljoen Momenten voor Democratie noemt. Hun leider Mikuláš Minář verklaarde: “Het is onaanvaardbaar dat we een premier hebben die onderwerp is van strafrechterlijk onderzoek, agent geweest is van de communistische geheime Dienst (StB), een oligarch, die een deel van de media controleert en die miljoenen kronen vergaart, ten koste van de belastingbetaler.”
Fraude
Babiš, die na een succesvolle campagne met zijn ANO partij de verkiezingen won met de belofte corruptie en wanbestuur aan te pakken, wordt al sinds de realisatie van het “Ooievaarsnest” (tien jaar geleden) dat een EU-subsidie van twee miljoen euro ontving, beschuldigd van fraude of althans, misbruik van EU-subsidies. Hij zegt dat hij zijn zakelijke belangen in een trust heeft ondergebracht en zich niet meer met de bedrijfsvoering bemoeit, maar dat wordt kennelijk in het uitgelekte rapport van de EU in twijfel getrokken. In dit voorlopige rapport is sprake van een bedrag van 17,5 miljoen euro aan ‘ten onrechte ontvangen’ subsidies, die aan Brussel terugbetaald zouden moeten worden. De Tsjechische regering moet nog reageren op dit concept.
Politiek gemotiveerd
Babiš ontkent alle beschuldigingen, noemt ze politiek gemotiveerd, misleid en overtrokken. Afgelopen maandag, na de grote demonstratie op Letna, verklaarde hij niet te zullen aftreden: “The Czech Republic has never had it so good. Never! We are among the safest countries… And how much money has our government pumped into the economy, increasing wages, into investments, science, research and development, social services? One has the feeling that the more money we pump in, the more people are dissatisfied. So it’s an odd situation.”
Hij wordt daarin gesteund door de eigenzinnige president Milos Zeman. Voormalig premier en oud-president Vaclav Klaus verklaarde dat de protesten tegen Babiš slechts gedragen worden ‘door een handjevol mensen, die gefrustreerd zijn omdat ze de verkiezingen hebben verloren.’
Motie van wantrouwen
Eén dezer dagen zal in het Tsjechische parlement gestemd worden over een motie van wantrouwen van de oppositie tegen de regering Babis. Naar verwachting zal de minderheidsregering dit overleven: de sociaaldemocratische coalitiepartner en de gedogende communisten zullen Babiš blijven steunen: uit vrees voor volgende verkiezingen? Zou zomaar kunnen: Babis’ ANO-partij kan nog steeds rekenen op ca. 30% van de kiezers.
Of krijgt een 48-jarige demonstrant uit Noord Bohemen, geinterviewd voor de radio alsnog gelijk: “Sooner or later, Babiš will leave and all the old structures of the communists and StB will disappear. So we will succeed.”
Over de auteur
- Freek van Beetz, studeerde Planologie en Politicologie, was van 2001-2010 adviseur van de MP van de Ned.Antillen. Auteur van Uitzicht op Zee (roman, 2015) en van Het laatste Kabinet (2010) en Het einde van de Antillen (2013).
Recent gepubliceerd
Media9 september 2023Media meer dan ooit doorgeefluik van activisten en belangengroepen
Politiek Nederland8 augustus 2023Verkiezingen 2023: een haast onvoorspelbare omwenteling
Migratie9 juli 2023Hoe opgeklopt optimisme veranderde in vruchteloos vooruitschuiven
Politiek Nederland27 mei 2023Worden we met een republiek pas een echte democratie?
Het probleem van de post-communistische landen is de eindeloze corruptie waar alle regeringen na Havel hebben geleden en ook onder hem was het niet helemaal schoon. Corruptie verdwijnt niet met de wens. De beweging ANO, wat ja betekent maat afkorting is van beweging van ontevredene burgers zou daar eind aan maken en het land economisch nog beter maken. Uitgerekend de leider van deze beweging, Babis zit nu met een eigen corruptieschandaal. Het begon al toen hij minister van financiën was big de vorige regering met de sociale democraten met hun eigen premier Sobotka. Babis was al snel de belangrijkste figuur in de regering en dat kwam hem duur te staan want juist die premier Sobotka heeft voor gezorgd dat het schandaal van de “Ooievaarsnest” farm van Babis van de grond kwam. Paradoxaal is dat zonder Sobotka geen schandaal zou zijn want Brussel vond het aanvankelijk goed zo(geld zat!) maar met het groeiende ophef moesten zij actie ondernemen. Sobotka kon het veld ruimen want president Zeman steunt Babis en hij hem. Zij zorgden voor de ruil van de minister van Justitie door de huidige M. Benesova die sinds 2013 de adviseur van de president is. Voorheen heeft zij juist veel schandalen aangepakt maar sinds 2013 is zij stil. ANO won de verkiezingen en zelfs met nieuwe verkiezingen zou hij weer winnen ondanks de kwart miljoen mensen op straat. Zijn regering doet het in wezen beter dan alle voorgaande regeringen. De reden voor de mensen was dat zo rijke man niet meer hoeft te stelen. Zo zie je maar, het is nooit genoeg. En voor degenen die hem willen nadoen is het een carte blanche dus prima zo man aan de top.
Ik ben het met u eens, maar ben wel benieuwd wat er in dat EU-document staat…
Beste Freek van Beetz, daar ben ik ook benieuwd naar. Maar het nieuws volgend al vanaf de tijd van premier Sobotka krijg je het gevoel van zoals ik eerder beschreven heb. Weinig interesse vanuit Brussel en veel herrie thuis want opponenten genoeg. En zo rijke man als Babis moet ook vele vijanden hebben. De toestanden met zijn in Zwitserland wonende zoon die uit de schol zou hebben geklapt omtrent de financiële toestanden waren echter zo schandalig wat de familie verhoudingen betreft dat je je afvraagt is dit allemaal het geld waard. Op andere kant is het een capabele man die het land als bedrijf wil leiden en volgens de oppositie als zijn eigen bedrijf. Het geheel is nogal ingewikkeld om te beoordelen. Ook zijn lidmaatschap bij de staatspolitie vroeger maakt het niet erg gunstig voor hem. Ik heb de uiterst vredige demonstratie gevolgd en kreeg de indruk dat deze vooral door partijen als de Piraten gesteund zou worden. Maar ook van deze partij weinig reactie achteraf. Vandaag was ook weer een poging van de oppositie om de regering te laten vallen maar te weinig stemmen. Ik ben benieuwd of er nog zoveel mensen komen op 16 november. Maar als er tot die tijd gestemd zou moeten worden wint de ANO het weer.
Ja, het is opmerkelijk dat ANO nog steeds sterk staat en dat de oppositie vooral van de Piraten cs schijnt te komen. De andere partijen spinnen er nauwelijks garen bij
Ik denk dat de wortels van het succes ligt bij Babis zijn functie als minister van financiën in de vorige regering. Hij heeft toen best goede dingen gedaan en overheerste door zijn succes de premierschap van Sobotka. Daar begon de rivaliteit waar Sobotka aan zijn keurigheid slachtoffer van is geworden. ANO was toen een totaal andere geluid na zoveel corrupte regeringen. De Piraten zie ik als een beweging van jongelui, vooral studenten maar ook een deel volwassenen die een ideale maatschappij voor ogen zien. Zoals hier GL stemmers die voor Klaver vallen. Beide ontbreekt aan realiteit en dat zal ze uiteindelijk breken. Als ik het lees waan ik mij in mijn jeugd met ongeveer dezelfde ideeën. Levenslessen brengen je inmiddels snel tot het besef van de minder leuke realiteit. Dromen blijken vaak bedrog.
U kent de situatie goed! Leuk om uw commentaren te lezen!
Insgelijks, leuk dat u aandacht aan Tsjechië geeft dat komt niet veel voor.
Heb ik al vaker gedaan
Zie mijn columns…