Ophef over bagatelliseren van de Holocaust door jongeren

Foto:

Op dit moment is de politiek in rep en roer: een kwart van de Nederlandse jongeren gelooft niet meer in de Holocaust, of denkt dat het allemaal wel meeviel destijds. Dat zijn inderdaad schokkende cijfers, en die ontzetting voel ik ook. Maar graag maak ik wat kanttekeningen bij dit verhaal. Want dit had met gemak voorkomen kunnen worden. Maar ook nu benoemt men de gigantische olifant in de kamer, weer eens niet. Een column van Ines van Bokhoven.

🔊 Beluister dit artikel

Laten we om te beginnen eens kijken naar dat ‘kwart van de Nederlandse jongeren’. Welke jongeren zijn dat precies, uit welke bevolkingsgroepen? Het gekke is dat ik wel een idee heb: het feit dat vooral de islamitische jongeren op onze scholen niets willen weten van de Holocaust en er zich zelfs agressief tegen lessen daarover verzetten, is ons toch al een tijdje bekend. In een onderzoek uit 2005 naar geweld en agressie in het onderwijs is men er al vrij duidelijk over: vooral de allochtone jongeren maken nogal (gewelddadig) amok tijdens geschiedenis- en maatschappijleerlessen, en vooral als de Holocaust ter sprake komt. Er werd toen al gewaarschuwd voor het antisemitisme bij deze jongeren. Sommige docenten waren en zijn nog steeds bang om les te geven over de Holocaust aan bepaalde scholen – en dat vind ik wel wat zeggen.

Ontbreken goed geschiedenis onderwijs: kennis zakt wel, mythes duiken op. Samenleving zonder historisch besef, slaapwandelt toekomst in.

Kennis over Holocaust neemt snel af: ‘Geschrokken dat zoveel jongeren denken dat het een mythe is’ https://t.co/GZ5Y6ZQKfD via @parool

— Derk Jan Eppink (@djeppink) January 25, 2023

Toegeven van laf links

De verbazing en geschoktheid vind ik dan ook wat aan de absurde kant, in dit geval. Dit is al jaren gaande, al decennia onderhand, en niemand keek er echt naar om. Waarschuwing na noodkreet kwam er uit het onderwijs, en het antwoord erop leek toch echt te zijn: dan vermijden we dat hele onderwerp maar, want veel te heikel en brandbaar. Want anders zou men aan de linkerzijde eens toe moeten geven dat de integratie niet alleen mislukt was, maar zelfs een averechts effect had: de eisen van de minderheid kwamen integraal te staan in dit soort zaken, en laf links gaf eraan toe, zoals altijd. Kerstfeest werd ‘Winterfeest’, Pasen ‘Lentefeest’, en zo gaat links elk conflict uit de weg en bedekt dat met de mantel der liefde. Dat het simpelweg ontkennen van zaken is, zaken die voor de samenleving belangrijk zijn, dat wil men liever niet weten.

Ontkennen

Datzelfde links staat dus nu aan de zijlijn – waar men zichzelf parkeerde – te krijsen dat dit toch echt niet kan, zo. En ze hebben gelijk: het jezelf afsluiten voor normale, op feiten gebaseerde kritiek omdat je je eigen onhaalbare theorie nu eenmaal omhoog wilt houden geeft uiteindelijk verschrikkelijke schade aan van alles en nog wat. Het ontkennen van problemen, het negeren of afdekken ervan, doet problemen niet weggaan. Maakt de schade zelfs geregeld alleen maar groter. En die schade wordt steeds beter merkbaar, als het gaat om de mislukte integratie en het feit dat iedereen die kritiek had voor het gemak maar werd bestempeld als ‘racist’.

Variaties op een thema

‘Wie zijn geschiedenis niet kent, is gedoemd haar te herhalen’ – een veelgehoorde uitdrukking die bij iedereen wel bekend zal zijn. Nou ben ik het maar deels met die opmerking eens: geschiedenis herhaalt zich nooit. Of liever: geschiedenis is als een fuga. Een muziekstuk dat bij elk rondje een thema lijkt te herhalen, in lijnen door elkaar strengelt, maar elke herhaling, elke lijn, is net een tikkie anders. ‘Variaties op een thema’, dus. Een van de bekendste fuga’s ter wereld is de opening van de Mattheuspassion van Bach, voor wie een voorbeeld zoekt.

Wie mij een beetje kent, kent mijn geweldige liefde voor geschiedenis. Ik schrijf er zelfs romans over. Ik ben geen historica – als geboren autodidact en vreselijk eigenwijs mens functioneer ik altijd slecht in de buurt van mensen die mij verplicht iets willen leren, dus aan mijn muur weinig diploma’s. Ik leer het mezelf liever en geschiedenis is een vak waarbij dat heel erg goed gaat. Al een leven lang zit ik met de neus in de historische boeken. En al heel lang maak ik me zorgen over de afbraak van het geschiedenisonderwijs in Nederland.

De kennis van jongeren over de Holocaust zou zorgwekkend laag zijn. Helaas blijkt het achterliggende onderzoek te rammelen. Conclusies uit een eerder onderzoek van EW zijn hoopvoller: jongeren leren graag over de Tweede Wereldoorlog. https://t.co/818274ghuP

— EW (@ewmagazinenl) January 26, 2023

Mensen maken de geschiedenis

Want wie de geschiedenis kent, snapt beslist iets meer van het heden. Dát is geen overdreven of half-ware kennis: dat is een feit. Je kunt geschiedenis op allerlei manieren benaderen, als je het bestudeert; voor mij was het altijd een uitgebreide studie in menselijk gedrag. Mensen zijn uitermate voorspelbaar in hun handelen en worden steeds voorspelbaarder als je ze wat langer onder de loep neemt en over langere tijden naar hun gedrag kijkt.

Als geschiedenis een fuga is, wat is dan het thema? Nou, dat lijkt me voor de hand liggen: dat thema, dat zijn wij. De mensen die die geschiedenis maken. Ons gedrag, onze psychologische opmaak en de manier waarop we met elkaar en het leven omgaan, het zijn allemaal zaken die hele geschiedenisboeken hebben gevuld. En evengoed zijn wij het die de geschiedenis, of bepaalde incidenten eruit, vergeten of bagatelliseren. Misbruiken voor politieke en ideologische agenda’s. Herschrijven als de feiten ons niet meer uitkomen. Ontkennen als we de confrontatie niet aan willen gaan.

Holocaustonderwijs

Dus gaan er nu stemmen op om onderwijs over de Holocaust te verplichten op scholen. En hoewel ik het met die stemmen niet oneens ben, kan ik me er niet achter scharen: als je een lampje aansteekt in maar één hoekje van de kamer, zie je de rest niet. De linkse hokjesgeest houdt zichzelf onvermoeibaar in een bubbel: wat heeft onderwijs over enkel de Holocaust voor zin als je niet over de héle geschiedenis les geeft, en die Holocaust op die manier in een context plaatst die ‘m zou kunnen verklaren? Wat heeft het voor zin om te vertellen over Auschwitz als je zwijgt over de eeuwen van virulent antisemitisme in Europa die eraan vooraf gingen? Als je niet onderwijst over de liefde voor eugenetica die begin twintigste eeuw een ware modieuze rage was?

En dat zijn nog maar de directe contexten: er zijn er nog veel meer. Als je niet laat zien hoe de mensheid in staat is tot de vernietiging van vijanden, denkbeeldig of echt, als je niet uitlegt dat er voor (en na) de Holocaust ook al heel wat pogingen waren van groepen om andere groepen uit te roeien, dat dat in de Oudheid al het geval was, dan zal men de Holocaust zien als een curieuze uitzondering, in plaats van ermee te doen wat hoort: inzien dat dit juist menselijk gedrag is, dat we het allemaal in ons dragen, die mogelijkheid tot dergelijke destructieve haat. Dan is er een goede kans dat de geschiedenis zich inderdaad zal ‘herhalen’.

Goed onderwijs is van essentieel belang om polarisatie tegen te gaan!

Maar "vooral op het vmbo ontbreekt simpelweg de tijd om de Tweede Wereldoorlog fatsoenlijk te behandelen."

Op veel vmbo-scholen krijgen ze helemaal geen geschiedenis, maar het hutspotvak Mens & Maatschappij. pic.twitter.com/FmUfqpmpob

— John Arts (@JohnArts15) January 26, 2023

Gruwelijke daden

De Holocaust was juist geen uitzondering, al was het met afstand een van de meest gruwelijke genocides die de mensheid ooit heeft bedacht, als methode om je te verzetten tegen een vijand. Als we elkaar op industriële wijze en schaal gaan vernietigen, dan zijn we een ernstige grens over. En vergis u niet: de nazi’s, de rechters van de Inquisitie, de Romeinen die hele steden en volken vernietigden: het waren allemaal mensen zoals u en ik en de buurman. In mijn vorige column legde ik al uit hoe het Milgram-experiment aantoonde dat een overgroot deel van de mensheid in staat is tot de meest gruwelijke daden – als de omstandigheden hen daartoe dwingen, of ze dat in elk geval denken. En als ze er stukje bij beetje naartoe worden geleid.

Stapje voor stapje

Een seriemoordenaar begint ook niet meteen met z’n ergste moord – die zal beginnen met het mishandelen van dieren. Eerst kleintjes, zoals insecten, en dan bijvoorbeeld de kat van de buren. Stapje voor stapje normaliseert zo’n persoon die eerste moord op een medemens – dat komt niet uit de lucht vallen. Zo ook met de hele mensheid: stapje voor stapje wennen we aan wat vooraf ging en zijn we in staat tot ‘verder gaan’. De Holocaust was een van de grootste dieptepunten van onze geschiedenis, maar nogmaals: die episode kwam niet uit de lucht vallen. Check maar eens wat de Romeinse senator Cato de Oudere vond dat er met Carthago diende te gebeuren – en hij herhaalde dat niet voor niets bij elke redevoering die hij hield. Want ‘stapje voor stapje’. In 146 v.Chr. kreeg hij zijn bloederige zin. Wij haten elkaar al eeuwen en zijn al eeuwen in staat tot ijskoude misdaden tegen de mensheid, en dus tegen onszelf – al onze ‘beschavingen’ ten spijt.

Het vak der vakken

Geschiedenis is als een hele lange draad: als je aan één stukje trekt, blijf je trekken. Want wat nu is komt voort uit wat eraan vooraf ging. Maar dat kwam ook weer voort uit wat daaraan vooraf ging. En zo kun je eindeloos doorgaan. Een enkel hoofdstuk centraal stellen is zinloos. Breng het geschiedenisonderwijs weer terug en besteed er meer aandacht aan. Zorg dat leerlingen een beeld hebben van wat de mensheid in haar bestaan allemaal heeft uitgespookt en waar we dus toe in staat zijn, nog steeds – verhalen genoeg, de ene nog dramatischer, mooier of spannender dan de andere. Ook in de geschiedenis die we nu aan het schrijven zijn – die overigens alweer aantoont dat ‘haten’ iets is wat zoveel mensen met zoveel gemak omarmen. Het liefst in groepsvorm, zoals we dat elke keer weer doen.

Want geschiedenis is, wat mij betreft, hét vak van alle vakken: het is het verhaal van alles wat we hebben gedaan. Alles.

Vond je dit artikel goed? Steun Ines van Bokhoven via inesvanbokhoven.backme.org

Over de auteur

Ines van Bokhoven

Schrijfster van historische romans, vrouw met een mening en liefhebber van 'common sense’.

Recent gepubliceerd

Archief

• Antisemitisme11 mei 2024Open brief aan de Rector Magnificus van de Universiteit van Amsterdam
• Antisemitisme22 april 2024Timmermans doet verkapte oproep tot geweld tegen Wilders
• Antisemitisme10 april 2024#BringThemHomeNow: zo waardig kan een solidariteitsdemonstratie zijn
• Antisemitisme3 april 2024Kom ook op 7 april naar het Museumplein: #BringThemHomeNow