Immigratiekwestie beheerst Tsjechische presidentsverkiezingen

Titelfoto: Praag bij avond - Pexels.com CC0

Het zou nog best spannend kunnen worden: die tweede ronde van de Tsjechische presidentsverkiezingen. Na de eerste ronde, het afgelopen weekeinde, met negen kandidaten, zijn er twee overgebleven: zittend president Milos Zeman (73) en de overgebleven uitdager Jiři Drahoš (68), voormalig voorzitter van de Tsjechische Academie van Wetenschappen. En deze onafhankelijke kandidaat, een vooraanstaand hoogleraar fysische scheikunde, is zeker niet kansloos bij die definitieve tweede ronde, op 26 en 27 januari a.s.

Nu Zeman ingestemd heeft met een TV-debat – hij ging een debat met de acht andere kandidaten uit de weg -, zou de uitkomst daarvan wel eens van grote betekenis kunnen zijn voor de voorkeuren van de kiezers. Daar wordt dus in Tsjechië reikhalzend naar uitgezien. Vooral Drahoš zal in dat debat moeten laten zien waar hij echt staat.

Politieke profilering

Constitutioneel hebben Tsjechische presidenten vooral een representatieve, ceremoniële functie, maar Zeman’s voorgangers Vaclav Havel (1989-2003) en Vaclav Klaus (2003-2013), hebben steeds de grenzen van hun bevoegdheden opgezocht. De mogelijkheden voor een eigen politieke profilering bleken toch vooral op het gebied van de buitenlandse politiek te liggen. En daarmee hebben deze presidenten de positie van het presidentschap toch een eigen gezicht kunnen geven. De econoom Klaus ontpopte zich steeds meer als een euroscepticus (2017: “Tsjechië mag niet gedwongen worden een multiculturele samenleving te vormen. De tijd is gekomen om de uittreding van ons land uit de Europese Unie voor te bereiden“).

Zeman

De oud-communist en latere sociaal-democraat Miloš Zeman heeft zich in dat voetspoor gevoegd. Zeman staat er om bekend van zijn hart geen moordkuil te maken; zijn ongepolijste uitspraken over immigratie en asielzoekers, islam en Oekraïne zijn niet overal in Tsjechië goed gevallen en deden ook buiten de landsgrenzen de wenkbrauwen fronsen. Zo zei hij in 2015, tijdens de grote instroom van vluchtelingen: “Wij hebben ze niet uitgenodigd en als ze dan toch hier zijn, zullen ze zich moeten aanpassen, of anders vertrekken.” Of tegen Merkel (over de quotaregeling):” Als jij mensen uitnodigt om bij je te komen logeren, moet je ze niet naar ons sturen voor de lunch.”

Foto: Miloš Zeman – Wikimedia Commons, OISV, CC BY-SA 4.0

Niettemin heeft hij juist door dat ‘ruwe bolster, blankepit’-imago een trouwe aanhang. Hij heeft ook getoond het politieke gevecht niet uit de weg te gaan en is een gewiekst debater. Zeman leidde eind jaren 90 de gemarginaliseerde sociaal-democratische partij naar een verkiezingsoverwinning en zat als regeringsleider succesvol de rit uit (1998-2002). Die jarenlange ervaring en zijn behendigheid zou, ondanks vragen over zijn gezondheid, in het debat met de bedachtzame wetenschapper Drahoš wel eens in Zeman’s voordeel kunnen uitvallen. Ook Zeman is eurosceptisch, tegenstander van de Brusselse migratiequota en heeft kennelijk een goede verstandhouding met Poetin weten op te bouwen.

Drahoš

Foto: Jiři Drahoš – Wikimedia Commons, Jindřich Nosek, CC BY-SA 4.0

Jiři Drahoš is uit een ander hout gesneden: als veelbelovend academicus zag hij in de deprimerende jaren van het communistische regime af van het voor zijn carrière voordelige partijlidmaatschap en wist hij ook avances van de almachtige geheime dienst te weerstaan. Drahoš zegt als overtuigd democraat de grondwettelijke kaders te willen respecteren en is overtuigd voorstander van de NAVO en van de EU. Maar, zo verklaarde hij: de Europese Unie moet geen ‘onnodige regelgeving’ aan de lidstaten opleggen en hij is ook tegenstander van invoering van de Euro.

Wat dat betreft sluit hij aan bij het standpunt van de nieuwe premier Babiš, maar hij heeft wel Zeman’s besluit om Babiš tot premier te benoemen bekritiseerd. Dat kan een probleem gaan vormen als Drahoš de tweede ronde wint. Maar er is nog een interessant en nog weinig belicht aspect van deze presidentsverkiezingen.

Jubileum

Dit jaar, 2018, vieren Tsjechië (en Slowakije) het 100-jarig bestaan van de onafhankelijkheid. In 1918 werden met de ineenstorting van het Habsburgse Keizerrijk Tsjechië en Slowakije gezamenlijk een onafhankelijke republiek (het verdrag van Trianon, 28 oktober 1918). Het is trouwens een jaar van nog meer dramatisch geladen jubilea: in 1938 was het Verdrag van Munchen en de annexatie van het Sudetenland door Nazi-Duitsland, in 1948 vond de communistische staatsgreep in Praag plaats, in 1968 was de inval van het Warschaupact in Tsjechië (einde Praagse Lente) en in 1993 vond de Fluwelen Revolutie plaats, Tsjechië en Slowakije gingen uit elkaar.

Masaryk

Nu honderd jaar geleden, in 1918, werd de Tomaš Masaryk (1850 – 1937), die onvermoeibaar voor de onafhankellijkheid had gestreden, de eerste president van Tsjecho-Slowakije. Deze filosoof/socioloog (in zijn jeugd opgeleid tot hoefsmid!) genoot tot ver over de grenzen respect en waardering als wetenschapper en staatsman (door bewonderaars wel eens het ideaalbeeld van de ‘koning-filosoof’ van Plato genoemd). Internationaal aanzien verwierf hij als bestrijder van het steeds opflakkerende antisemitisme in het Oostenrijkse keizerrijk.

Ongeveer gelijktijdig met de Dreyfuss-affaire in Frankrijk, stond in Bohemen de Duits-joodse Leopold Hilsner terecht, verdacht van een rituele moord op het christelijke Tsjechische meisje Anezka Hruzova. Na die ‘moord’ brak overal in het rijk hevige antisemitisch geweld uit. Masaryk, toen al een alom gerespecteerd wetenschapper, nam het voor Hilsner op en toonde net als Zola in Frankrijk aan dat de aanklacht niet deugde. Hilsner werd uiteindelijk, net als Dreyfuss, gerehabiliteerd en vrijgelaten. Aan Masaryk wordt, naar aanleiding van deze periode de uitspraak: “Je kunt de beschaving van een land afmeten aan hoe het zijn joden behandelt”, toegeschreven.

Waarom kom ik nu op Masaryk? Nou, het zou heel goed kunnen dat met de bedachtzame Jiří Drahoš, hoogleraar fysische chemie, opnieuw een gerespecteerd wetenschapper tot president van Tsjechië wordt gekozen. Maar de presidentiële race is spannend. Richt Tsjechie zich straks wat meer naar het Westen of wat meer naar het Oosten?

© OpinieZ.com 2018. U kunt dit artikel delen via de knoppen onder de advertenties.

De OpinieZ-artikelen van Freek van Beetz (volg @fvbeetz) vindt u HIER

Over de auteur

Freek van Beetz

Freek van Beetz, studeerde Planologie en Politicologie, was van 2001-2010 adviseur van de MP van de Ned.Antillen. Auteur van Uitzicht op Zee (roman, 2015) en van Het laatste Kabinet (2010) en Het einde van de Antillen (2013).

Recent gepubliceerd

Archief

• Media9 september 2023Media meer dan ooit doorgeefluik van activisten en belangengroepen
• Politiek Nederland8 augustus 2023Verkiezingen 2023: een haast onvoorspelbare omwenteling
• Migratie9 juli 2023Hoe opgeklopt optimisme veranderde in vruchteloos vooruitschuiven
• Politiek Nederland27 mei 2023Worden we met een republiek pas een echte democratie?