Herstel economie vergt intelligente exitstrategie
Bedrijven in problemen door lockdown en aflopende staatssteun
Foto: ©️Redactie OpinieZ
Wie hebben de klap opgevangen van de economische neergang die het gevolg is van de coronapandemie? Door de voortdurende lockdown, de combinatie van alle coronamaatregelen, de trage vaccinatie en het aflopen van de staatssteun dreigen veel bedrijven alsnog het loodje te leggen. Het is dan ook de hoogste tijd voor een exitstrategie, stelt econoom Wouter Roorda.
De cijfers van het CPB laten zien dat vooral de bestedingen in de zakelijke dienstverlening (-4% in 2020), handel/vervoer/horeca (-8 procent), en cultuur/recreatie/overige dienstverlening (-30%) zijn teruggelopen. Binnen deze sectoren zitten grote uitschieters als de reisbureaus (-90%) en de horeca (-63%). In de detailhandel werd vooral de categorie non-food geraakt, terwijl de supermarkten juist een flinke omzetstijging doormaakten. Al met al daalde de consumptie flink en nam de spaarquote fors toe.
De coronapandemie heeft het afgelopen jaar een enorme stempel gedrukt op de economie. Wat kunnen we dit jaar en in 2022 verwachten? Bekijk deze video ⬇️. Lees ook: https://t.co/y516Uq1ZvO pic.twitter.com/MnkURtogtO
— Centraal Planbureau (@CPBnl) March 31, 2021
Werkloosheid
De teruggang is niet zichtbaar in het aantal faillissementen, dat verrassend laag blijft. Wel verwacht het CPB met het aflopen van de steunmaatregelen in juni meer faillissementen en een oplopende werkloosheid. Een record aantal van 129.000 bedrijven stopte ermee in 2020, waarvan de meeste niet meer dan één werknemer hadden. Er werden ook weer veel nieuwe bedrijven opgericht, zodat het totale aantal per saldo niet daalde.
Hoewel de werkloosheid enigszins opliep, bleef deze tot nu toe verrassend laag. Dit gold niet voor jongeren tot 25 jaar, die er moeilijker tussen kwamen op de arbeidsmarkt. Bij degenen in loondienst hebben de mensen met flexibele contracten en uitzendkrachten de klap opgevangen. Zij zijn veel minder uren gaan werken, al trok dat weer aan in de tweede helft van 2020.
Macro-economisch gezien werd de neergang vooral opgevangen door de overheid, die zowel in 2020 als in 2021 30 miljard euro aan extra uitgaven doet; een bedrag dat mogelijk nog oploopt, aangezien voor 12 miljard uitstel van betaling is verleend aan bedrijven waarvan een deel waarschijnlijk niet terugkomt. Ook het bedrijfsleven ving een deel van de klap op; huishoudens gingen er per saldo niet op achteruit.
Overheid stopt 17,6 miljard euro aan coronasteun in bedrijven https://t.co/p8zei2ADML
— NOS (@NOS) April 8, 2021
Klap in de dienstensector
Het beeld dat oprijst uit het voorgaande is dat de coronacrisis vooral fors toesloeg in de dienstensector. De overheid slaagde er door flinke uitgavenstijgingen in de meeste bedrijven en hun werknemers redelijk uit de wind te houden. Gemiddeld goed wil ook zeggen dat de steun voor de één teveel is geweest en voor de ander (veel) te weinig. Dat lijkt onvermijdelijk, want maatwerk leveren is niet te doen.
Ook richten regelingen zich erop zelfstandigen niet onder het sociaal minimum te laten zakken. Dat is begrijpelijk, maar kan er wel toe leiden dat mensen forse veren moeten laten en verplichtingen moeilijk of niet meer kunnen nakomen. Daarnaast hapert de uitvoering van regelingen, zoals we van de overheid gewend zijn, en zijn er talloze mensen die tussen wal en schip vallen omdat ze niet precies aan de kleine lettertjes voldoen.
Gestuntel
De meeste bedrijven en zelfstandigen staan er dus niet slecht voor, maar een deel heeft echt hele grote problemen. De aard van de werkzaamheden van dat deel van het bedrijfsleven maakt dat zij alleen geholpen zijn met een zo spoedig mogelijke versoepeling van de coronamaatregelen, meer dan met enig overheidsinstrument. De falende vaccinatiestrategie en het verdere gestuntel van de overheid op het coronadossier drukt hen dieper in de put.
“Vervang blunderkoning Hugo de Jonge als coronaminister”. @JanGajentaan vindt het welletjes https://t.co/i6mOxet2Sf
— OpinieZ (@OpiniezMagazine) April 4, 2021
Daar komt bij dat het trage vaccineren de concurrentiepositie van bedrijven beschadigt. “Gezonde” Britse en Amerikaanse ondernemingen nemen een voorsprong doordat hun thuismarkten sneller opengaan en zouden zieltogende Nederlandse ondernemingen in de zakelijke dienstverlening van de markt kunnen drukken of voor een prikje kunnen opkopen.
ZZP’ers in het nauw
Wie met een wat bredere blik naar de arbeidsmarkt kijkt, zou ook het de laatste jaren sterk gegroeide aantal zzp’ers tot de flexibele schil kunnen rekenen. Hun teruggang wordt bevestigd door cijfers, al zijn die over deze groep (net als voor alle zelfstandigen) relatief spaarzaam aangezien CPB en CBS hen niet zodanig volgen als andere groepen op de arbeidsmarkt. De schade die optreedt, onttrekt zich dus ook deels aan de waarneming.
Voor zzp’ers als groep geldt volgens het CPB dat zij samen met flexwerkers de enige categorieën zijn waarvan de spaarquote niet is gestegen. Achter dat getal gaat een flinke spreiding schuil. Ook veel zzp’ers zijn, net als getroffen bedrijven en andere zelfstandigen, flink aan het interen op hun reserves en spaargeld. Er trad volgens het CPB “balansschade” op, doordat zij geld moesten lenen om de huidige crisis te overleven. Met de huidige lage rentestand leidt dat vaak niet direct tot problemen, maar als men al geld kan lenen is het slechts een tijdelijke oplossing als er onvoldoende inkomsten tegenover staan.
Op kosten gejaagd
Ten aanzien van die zzp’er hinkt de overheid al jaren op twee gedachten. Enerzijds wordt hij of zij gezien als profiteur van fiscale regelingen, reden waarom de zelfstandigenaftrek vanaf 2021 stapsgewijs fors wordt verlaagd. Anderzijds ziet men hem of haar als iemand die eigenlijk liever werknemer had willen zijn en onderneemt de overheid voortdurend pogingen om werknemersachtige regelingen ook van toepassing te laten zijn op zzp’ers. Een voorbeeld is de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering die het kabinet wil. In beide gevallen worden zzp’ers op kosten gejaagd in een tijd waarin ze zich dat niet kunnen veroorloven.
Feit is ook dat een zzp’er net als andere zelfstandigen geen beroep kan doen op de transitievergoeding waar werknemers en flexwerkers wel recht op hebben bij ontslag en i.t.t. beide laatste groepen ook geen WW-rechten heeft. Als al het spaargeld op is, resteert voor hen de bijstand en het verlies van menig levenswerk. Werknemers maken zich inmiddels weer op voor nieuwe loonstijgingen. Hun onderhandelingspositie is zelfs verstevigd door de aan de overheidssteun gekoppelde baangaranties. Degenen die in goede tijden zelfstandigen met of zonder personeel neerzetten als fiscale profiteurs dienen te beseffen dat in economisch slechte tijden zij een veel diepere val kunnen maken dan een werknemer of flexwerker.
Build Back Better
Zoals tijdens elke economische of andere crisis zijn er volop geluiden, met name aan de linkerkant van het politieke spectrum, dat we onze economie fundamenteel anders moeten inrichten. Dat gaat gepaard met kreten als Build Back Better en de Great Reset. Er wordt ook een koppeling gemaakt met duurzaamheid in het kader van de klimaatmaatregelen. Veel beleidsmakers zien geen toekomst voor het boerenbedrijf in Nederland en zijn al gretig begonnen de dan vrijkomende landbouwgrond te verdelen tussen natuurbestemming en woningbouw. Dat lost dan meteen het door de politiek zelf gecreëerde stikstofprobleem op.
Tot 2050 min 180.000 ha landbouwgrond, succes voor de komende generatie boeren. Gelukkig zijn er ook andere landen waar je kunt boeren. PBL: landbouw moet inschikken voor natuur, woningbouw en schone energiewinning | De Volkskrant https://t.co/Hnl6OFiQqr
— Martijn Kuijken (@kuykenm) April 8, 2021
Een belangrijke les die we (blijkbaar telkens weer) moeten trekken is dat de overheid de economie niet moet inrichten en af moet blijven van de bezittingen van haar burgers. De economische initiatieven van burgers vormen het fundament onder onze welvaart en niet de overheid. De overheid kan die activiteiten uiteraard een zetje in de goede richting geven, maar frustreert ze vaak ook.
Ondernemers hebben het afgelopen jaar de klappen opgevangen en verdienen het dan ook om eerst weer op adem te komen. Naast het absurd hoge belastingniveau, dat in de afgelopen jaren onder de VVD’er Rutte alleen maar verder is gestegen, hebben zij al genoeg te stellen met allerlei maatregelen die forse investeringen vergen. Het geld voor het coronaherstelfonds was veel beter besteed aan lastenverlichting in eigen land.
Linkse hobby’s
Ondernemers en werkenden worden voortdurend op de nek gezeten door een opdringerige overheid die niet alleen op geld uit is om allerlei linkse hobby’s te financieren maar ook allerlei beleidsonzin aan de burger probeert te verkopen. Diezelfde overheid die zelf voortdurend faalt als het gaat om het eigen functioneren: zie de Belastingdienst, het UWV, het CBR, de woningmarkt, het bestrijden van de coronapandemie etc.
Het bedrijfsleven in een wurggreep https://t.co/aoSGBGrPH2 Linkse politici schijnen niet te begrijpen dat hun salaris kan worden betaald (en doorbetaald tijdens Corona) dankzij het bedrijfsleven.
— Jean Wanningen (@trias_politica) March 6, 2021
Exitstrategie
Los van alle goedbedoelde steunmaatregelen zijn getroffen ondernemers het meest gebaat met een snelle versoepeling van de maatregelen op basis van een adequate vaccinatiestrategie. Een “intelligente” exitstrategie met eventueel een geleidelijk verdere openstelling zou al perspectief bieden, omdat het zicht biedt op licht aan het einde van een veel te lange tunnel. Voor de samenleving als geheel resteren er grote uitdagingen als het gaat om het saneren van de overheidsfinanciën en het herwinnen van onze vrijheden.
Over de auteur
Recent gepubliceerd
Politiek Internationaal27 augustus 2023Wij hebben geen ereschuld aan Afghaanse beveiligers
Migratie25 juli 2023Bij asiel en immigratie doen de harde feiten er niet meer toe
Economie24 mei 2023Graaiflatie: een linkspopulistische complottheorie
Economie12 maart 2023De onthutsende toestand van ons land na ruim 12 jaar Rutte
Goed artikel, inhoudelijk sterk. Niet iedereen durft het aan op deze manier over de monetaire gevolgen van het corona beleid te schrijven. Iets over geld versus mensenlevens. De geweldige klappen die de economie krijgt (en gaat krijgen) als gevolg van deze gecreëerde crisis blijven voorlopig meestal onbesproken.
Het enige dat ik mis in het verhaal is de conclusie dat wij, de burgers, gaan opdraaien voor de geleden schade. De rekening neerleggen bij het bedrijfsleven (zoals het plan is) leidt alleen tot doorberekening aan de klant.
Het is altijd de middenklasse die de rekening betaald. En de laatste tien jaar de ouderen. Niets nieuws onder de zon.
Niets nieuws, wel het vermelden waard. De burger betaalt altijd voor beleid, maar hoe slechter het beleid, hoe groter de nare bijsmaak. En die bijsmaak wordt erger en erger, zeker als je bedenkt welk beleid er in de nabije toekomst uitgerold gaat worden.
dat is zeker zorgelijk
Rutte is de vooruitgeschoven pion, van de afbraakcultuur, ik denk dat alleen een keiharde confrontatie, deze cultuur een halt toe kan roepen, elke andere oplossing is een doekje voor het bloeden.
De kiezers op het Linkse Rutte Kartel, komen van een koude kermis thuis, dit Linkse Rutte Kartel heeft geen enkele moeite, met het vertellen en uitvoeren van leugens en bedrog.
Bedankt kiezers op dit Linkse Rutte Kartel, jullie zijn de oorzaak van de teloorgang van ons vrije Nederland, waar het bedrijfspensioen van de Nederlanders door de Italianen wordt opge.reten.
Bedankt, Rutte, Kaag, Hoekstra en Segers.
En niet alleen de pensioenen
Ook de spaarrente .
Want dankzij deze losers kunnen we straks betalen voor onze betaal en spaarrekening.
Oo wat hebben we het goed voor elkaar en de eu .
Dankzij onze politieke kartel
De burger draait gewoon op voor het falende zuidelijke landen.
Slim en door dacht door Brussel.
Tijd om er uit te stappen supper snel.
Sorry maar ik krijg steeds meer het idee dat de economie intelligent wordt vernietigd. Zelfs de bevolking heeft het idiote idee dat vaccinatie gaat helpen. Vaccins zijn slechts een verdien model bovenop het verdienmodel dat stoelt op angst en dood. Economie is een illusie die in stand wordt gehouden door een sprookje.
Het sprookje dat de media enige inhoud hebben..
Intelligent en politici. Lijkt mij een contradictio in terminis. Ik heb in mijn leven als medisch analist een paar maal beroepsmatig (o.a tijdens de start van de Prenatale Diagnostiek in NL) met politici te maken gehad. Ik heb er ook zelfs maar niet één op intelligentie kunnen betrappen. Het enige dat ik zag was dat mensen met totaal geen verstand van zaken over een bepaald onderwerp (in dit geval de technische kant van Prenatale Diagnostiek) zich na 1 minuut al expert waanden en ik het gevoel kreeg dat ik er voor spek en bonen bij zat. Ik ben daarna in de koffiepauze lachend en huilend tegelijk – ja dat kan echt! – Het Binnenhof afgelopen. Intelligent en politici, sorry ik moet weer lachen en huilen tegelijk……..
Het echte geld wordt alleen verdiend in de echte economie. Aan boeren, bakkers, transporteurs, huizenbouwers, restaurants en reisbureaus etc danken wij onze welvaart.
Het enige dat de overheid doet is reeds gecreëerde welvaart “herverdelen”. De overheid heeft ongeveer 900.000 (!) ambtenaren in dienst, maar faalt keer op keer op alle denkbare punten.
Minder overheid = beter beleid.
Ik heb twee opmerkingen bij dit artikel.
1) De steunmaatregelen bestaan grotendeels uit leningen. Ondernemers moeten die terugbetalen. Zal dat kostprijsverhogend werken in de komende jaren?
2) De regering wil van de situatie gebruik maken om de economie in de richting van de energietransitie te sturen. Omdat de kostprijs van ‘groene’ energie aanzienlijk hoger is dan die van de huidige energievoorziening, zal dit kostprijsverhogend werken. Dit zal invloed hebben op de internationale concurrentiepositie, omdat veel landen niet zo een haast maken met de energietransitie.
Het regeringsbeleid lijkt dus af te koersen op inflatie, werkloosheid en veel faillissementen van ondernemers die door het steungeld indirect zijn opgekocht door de overheid.
Lodewijk XIV kreeg op zijn oude dag spijt van zijn bemoeizucht met de economie. Toen zijn minister Colbert advies vroeg aan een groep handelaren, zeiden dezen: ‘Laissez nous faire’ oftewel laat ondernemen over aan ondernemers. Die les moet onze regering nog leren.
Ps deze overheid leert niks ze zijn doof en blind .
Maar volgens de kiezers hebben ze het perfect gedaan.
Flatten the curve was het credo in het begin om de ic´ s te ontlasten. Helaas werd er niet geinvesteerd in uitbreiding van de ic´ s omdat, zoals Gommers het sterk verwoordde, ´niets is erger dan lege ic´ s waar de werknemers zich dood vervelen´. Dus ipv een miljard te besteden aan uitbreiding adequate zorg, tientallen miljarden steun aan oa multinationals. En dit beleid is als gesanctioneerd met de uitslag van de laatste verkiezingen. Toen de curve geflattend was, werd er weer iets nieuws verzonnen etc. Dit heeft absoluut niets meer met volksgezondheid te maken. Zeker niet omdat er goede goedkope medicijnen zijn tegen Covid, dat overigens nooit in geisoleerde vorm is aangetroffen. Zolang de financiele belangen van farmaceuten prioriteit hebben bij regeringen, is er geen exitstrategie.
Het aantal IC bedden is in Nederland niet hoog omdat men heeft gekozen voor de kwaliteit van het leven en niet de lengte ervan. Dat zei dezelfde Gommers al ook maar vele anderen al voor hem. Als je langer wil leven desnoods als een plant moet je naar een andere land verhuizen. Maar niemand hield rekening met een epidemie toen dit besloten werd.
Bezuinigingen. Alle andere argumenten is kul.
Het RIVM wordt nog vergeten in het lijstje want dankzij hun lakse houding in het begin van de pandemie riep het RIVM het zal niet zo een vaart lopen in Nederland.
De overheid is een onbetrouwbaar orgaan .
En zoals Pieter Omtzigt al zij het is fundamental heel erg mis in ons land .
Onder tussen staat het water aan de lippen van ondernemers .
Dankzij de falende overheid .
En dat vraagt vertrouwen in overheid 🤣🤣
Rutte daar kun je op bouwen met zijn onderste stenen
🤭🤭🤭 zijn falen en leugens
Daar staat steen vast ..
Het is maar goed om op het zand te blijven en niet alle onderste stenen naar boven halen want de verloren vertrouwen in de overheid kan niet groter worden dan het nu al is.
Denkt u? Waarom is er dan een soortgelijke regering gekozen op 17 maart?
Omdat er gesjoemeld is met de verkiezingen
Veel mensen lijken te genieten van de leugens, stijgende aantal niet Europese migranten en de hoge kosten van de klimaatplannen. Een andere grote deel blijft liever een jaknikker om het gezicht mooi naar buiten te houden maar ook bang om de baan te verliezen door tegen de stroom in te gaan. En de mensen die het toch zo goed hebben zoals zij beweren omdat het niet hun raakt. Openlijk praten kunnen alleen gepensioneerden en niet werkenden.
Men kan beter de boel open gooien , het corona virus is niet te verslaan. Een longziekte zit onder alles wat een long heeft. Ze kunnen dan wel de mensen thuis laten zitten en roepen dat het dan beter zal gaan, maar het tegendeel is al bewezen. Hoe zit het eigenlijk onder de dieren . Men gaat toch niet vertellen dat de nertsen het alleen hadden. Het kwam goed uit, ze moesten toch geruimd wordende. Alles wat een long heeft kan het doorgeven Dus wanneer gaan we alle dieren testen!
De vaccinatie als exit strategie is mooi maar de vaccinatie strategie is waardeloos. De EU heeft haar zwakheid in crisistijd goed laten zien. Europa hobbel achteraan en het succes in de VS en VK is te wijten alleen aan hun egoïsme, aldus Manfred Weber in het gesprek in het Buitenhof. EU doet het heel goed dus maar mist egoïsme. Terwijl andere landen meer voor het vaccin betaalden koos de EU voor de goedkoopste vaccin, een B-medicijn, met alle gevolgen van dien. Een Europese leven is dus kennelijk minder waard.
Misschien hebben ze de zuinigheid van Nederland over genomen .
Voor een dubbeltje op de eerste rang.
De EU is niet zuinig met vullen van bodemloze putten met belasting geld. Maar de belasting betalers zijn een uitgave niet waard.
Welk vaccin? Kunt u aangeven tegen welk van de 14.000+ mutaties de genetische maipulatiebehandeling treffend is? Of tegen alle huidige en toekomstige?
Als ik uw vraag goed begrijp dan denk ik dat geen vaccin tegen alle mutaties van het virus bestaand is en zal deze steeds opnieuw aangepast moeten worden. Ik hoop dat geen een vaccin ons genetisch zal manipuleren. Ik heb ooit gezegd dat als iemand hier achter zou zitten dit het moment is om de mensheid in zombies te veranderen. Uw vraag kunt u overigens beter richten aan een viroloog of epidemioloog of een klinisch geneticus of een ander wetenschapper.
Bovendien hoe lang werkt de vaccinatie?
Moet je steeds opnieuw gevaccineerde worden tegen elke nieuwe variant?
En ga zo maar door?
Conclusie: we zijn proefkonijnen en zijn nog zo ontzettend dom dat te pikken ook. Man, man, man…….
Het lijkt er op dat het de nieuwe griepprik wordt gezien alle mutaties die er nog komen dus jaarlijkse toediening lijkt een vaste prik.
Mensen die de vaccinatie ontvangen zijn onderdeel van een medisch experiment, dit hebben de producenten zelfs meegedeeld met medeweten van de overheden op deze aardkloot. De verantwoordelijkheid van eventuele bijwerkingen, nevenschade wordt dan ook niet gedragen door de producenten maar door deze overheden. Dit geldt tot aan 2023. Ik kan mij niet voorstellen dat wanneer je bewust de verantwoordelijkheid van een wereldwijd gebruikt medicijn niet bij jezelf neerlegt maar deze afschuift op de overheid dat er iets niet klopt. Als bedrijf moet je trots zijn op je producten die je produceerd, Ach ja ik ben te naief en ten goede trouw.
Wij zijn van de overheid en wij willen u helpen, zei al eerder sarcastisch Ronald Reagan. Hoe actueel blijft zo uitspraak ook na vele jaren!
Prima uiteenzetting van de auteur, volgens mij moeten we wel af van het idee dat de overheid het beste met ons voor heeft en dat mis ik in dit artikel. Ik ben er inmiddels welhaast van overtuigd dat er opzet is in het spel om onze economie ‘’en maatschappij’’ opzettelijk te destabiliseren en kapot te maken. Dit verklaart volgens mij waarom de overheid voor de hand liggende oplossingen bij tal van problemen links laat liggen zoals, uitbreiding IC-capaciteit, geen gebruik maken van hydroxychlorocine, onbetaalbare energietransitie die geen meetbaar klimaateffect zal hebben, een concurrerende kenniseconomie willen zijn maar honderduizenden ongeletterde mensen toelaten. Maar ook de doorzichtige leugens, misleiding en zelfs censuur… OMT kom eindelijk eens met de eerlijke cijfers. Helaas zie ik om me heen dat het destabiliseren zijn vruchten af begint te werpen, ik heb reeds tal van vriendschappen zien beëindigen, vooral over dat rottige vaccin, ik ken zelfs een huwelijk dat kapot is gegaan aan Corona en dan de horeca-ondernemers zoals de auteur al zeer terecht heeft aangehaald. Ik ben niet van mening dat de overheid faalt in haar beleid maar dat ze juist zeer succesvol zijn in hetgeen ze nastreven. Doodeng!
Er is geen “intelligente” exitstrategie nodig. Het enige wat nodig is is een directe, algemene exit. Verschillen in “maatregelen”. van zeer streng tot nihil laten zien dat een lockdown alleen de maatschappij remt, niet een virus. Zie bv Texas in de VS, sinds begin maart volledig open met spectaculaire daling van het aantal “besmettingen”.
Oh ja en als ik dan toch bezig ben… economie is vies want het belast het klimaat, ..milieu dinges. En die paar percentieles doen er serieus toe, geloof ik. De aarde is door de mens te modelleren, wel spannend wie er nou weer aan de touwtjes trekt en finaal binnenloopt op die fear monger? Ab Osterhaus blijft overall een serieus geval, als ik mijn whiskey dan ergens moet stallen.
Net een niet grappig bedoelde persconferentie van het zuurste duo in Nederland achter de rug. We worden gigantisch belazerd, die vaccins zijn niet zozeer een oplossing maar eerder een verdien strategie.
De toekomst zal gaan inhouden dat er een vaccinatie programma gaat komen voor iedere scheet die scheef gaat. Waarom?
Omdat we nu ons prachtige en zeer waardevolle immuun systeem naar de kloten late helpen door een paar walgelijke types die er een paar centjes aan willen verdienen. Met voodoo uit een potje denken die de natuur te kunnen beheersen en en passant levert het natuurlijk wel wat op.
En er zijn geloof ik serieus mensen die denken dat vrijheden stapje voor stapje terug komen als ze zich lekker lek late prikken?
Uw reactie is verwijderd wegens overtreding van onze spelregels. Zie:: https://opiniez.com/opiniez-reactie-spelregels/
Het zij zo.
Groetjes allemaal.
Wel binnen de MSM-lijntjes blijven kleuren.
Ik denk niet dat OpinieZ met hun artikels binnen de MSM-lijntjes schrijven maar de toon blijft beschaafd. Fatsoenlijke reacties toevoegen lijkt mij passend.