Niet hopen, niet vrezen, vrij zijn!
Ik hoop niets. Ik vrees niets. Ik ben vrij. Dit citaat komt van de 20e eeuwse Griekse schrijver/filosoof Nikos Kazantzakis. Het is te lezen op zijn graf op Kreta en is uitermate geschikt voor toeristische t-shirts. Wellicht ook in Nederland.
Titelfoto: Yorien vdH
De uitspraak leidt tot menig filosofisch debat. Sommige mensen zeggen dat je deze toestand van vrijheid alleen maar bereikt vlak voordat je sterft. Niets meer om hoop voor te koesteren, niets meer om bang voor te zijn. De dood als bevrijding.
Leven
Maar het gaat niet over de dood. Het is juist een motto voor het leven. Nikos Kazantzakis (1883-1957) was een sterk onafhankelijk denker, hoewel hij een poosje met het communisme heeft geflirt. Hij was een kritische geest die zich de woede van de kerk op de hals haalde door ook kritisch over het christelijke geloof te schrijven.
De roman Leven en wandel van Alexis Zorbás, geschreven in 1941-43, betekende een keerpunt in zijn werk. Zijn romans beschouwde hij voortaan als populaire illustraties van zijn levensfilosofie en hij beschreef erin waar het hem in het leven echt om te doen was.
Een aantal van zijn romans bracht hem in conflict met de Grieks-orthodoxe kerk. De laatste verzoeking (verfilmd in 1988 door Martin Scorcese) werd door het Vaticaan verboden.
Verwachting
In de jaren vijftig en zestig was Kazantzakis ook in Nederland een van de meest gelezen auteurs. Onlangs verschenen er weer nieuwe Nederlandse vertalingen van zijn boeken. Zijn werk is nog altijd actueel. Zo schreef hij bijvoorbeeld al in 1948 in Christus wordt weer gekruisigd over wat er gebeurt als er in een Grieks dorp vluchtelingen arriveren.
Natuurlijk moet je Kazantzakis’ spreuk (in het Grieks staat er Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα, είμαι λεύθερος) in de context zien. Kenners zeggen dat Kazantzakis doelde op het hiernamaals en dat het Griekse werkwoord ‘ελπίζω’ niet alleen de betekenis van ‘hopen’ maar ook van ‘verwachten’ heeft.
De verwachting hebben dat er een hiernamaals zal zijn. En de vrees voor de toorn van God. Beide vertroebelen je blik. Als je je daaraan weet te ontworstelen, dan ben je pas echt een vrij man, zo meende Kazantzakis. Dan pas kun je de wereld waarnemen zoals hij werkelijk is en kun je leven.
T-shirts
Het citaat, dat Kretenzers graag voor toeristen op t-shirts afdrukken, zou wat mij betreft ook op Nederlandse t-shirts gedrukt mogen worden. Omdat we bij uitstek het land van de vrijheid zijn. Omdat die vrijheid zwaar is bevochten. Omdat we die vrijheid moeten koesteren en uitdragen. Omdat we er trots op mogen zijn.
Een moderne Nederlandse geest is immers een vrije en intelligente geest, onafhankelijk van benauwende ideologieën of religies. De Nederlanders van nu zijn – enkele uitzonderingen daargelaten – geen blinde volgelingen van waanideeën. Zij denken van jongs af aan al helemaal zelf na.
Nederlanders laten zich niet leiden door misplaatste ideeën en evenmin hopen ze dat ze na hun dood op 72 maagden zullen worden getrakteerd. Een hedendaagse Nederlander wil God of Allah helemaal niet over zijn leven laten beslissen. Hij maakt zelf wel uit welke kleren hij draagt, wat hij gaat studeren, wat hij wel en niet eet en wat hij op vrijdag, zaterdag of zondag doet. Een hedendaagse Nederlander volgt zijn zelfgekozen weg. Hij hoopt niets, hij vreest niets. Hij is vrij.
Laat de textielpersen dus maar rollen.
© OpinieZ.com 2017
Over de auteur
Recent gepubliceerd
EU21 november 2023We moeten het Europese ID integraal weigeren
Filosofie22 oktober 2023Het verhaal wint altijd van de werkelijkheid
Economie6 januari 2022Nederlandse landbouw wordt opgeofferd aan groene dromen
Economie25 juli 2021Politici en bestuurders zien liever dashboards dan mensen