Van Shell naar Uber: een nieuwe overheid is nodig
In 1890 was het een heel goed idee om met de N.V. Koninklijke Nederlandse Petroleum Maatschappij olie te gaan winnen. Het heeft de Nederlandse samenleving inmiddels miljarden euro’s opgeleverd.
Shell is daarmee misschien wel hét boegbeeld geworden van het succes van Nederland in de tweede industriële revolutie. Multinationale bedrijven als DSM, Akzo, KLM, Philips, voorlopers van de huidige banken en vele andere bedrijven zijn ontstaan gedurende deze revolutie.
Energiebron
Shell is de laatste tijd veel in het nieuws. Fossiele brandstoffen lijken over 20-30 jaar niet meer de belangrijkste energiebron te zijn. Wat doe je dan als bedrijf? Melk je het bedrijf/assets/business model zoveel mogelijk uit en ga je door zolang je kan door nieuwe ontwikkelingen tegen te houden of kies je er voor om je aan te passen aan de huidige situatie? Veel bedrijven kiezen voor het eerste. Om de simpele reden dat het alternatief veel lastiger is. Er zijn betrekkelijk weinig bedrijven die er in slagen om in een nieuwe markt te springen. Anders was Hilton ook wel Booking.com begonnen, was Uber nu van TCA en bouwde Shell wellicht nu de Gigafactory van Tesla.
Publieke systeem
Het publieke systeem zoals we dat nu hebben is in vele opzichten te vergelijken met Shell. De politiek, maatschappelijke organisaties (zoals vakbonden), publieke diensten in de zorg, het onderwijs en de organisatie van veiligheid zijn allemaal gestoeld op organisatieprincipes van de vorige eeuw. Dat gaat goed tot er een moment komt dat er alternatieven komen die beter werken. In het private domein gaat dat relatief snel. Maar in het publieke domein blijven we achter. Het gestaag dalende vertrouwen in de Europese en nationale overheid laat zien dat het huidige systeem steeds minder goed werkt.
Efficiënter
Net als bij bedrijven zijn er twee manieren om te veranderen: de huidige organisatie aanpassen aan de nieuwe tijd of zorgen dat nieuwe partijen de oude overnemen. Er is veel te zeggen voor het laatstgenoemde: waarom niet alle uitvoerende taken die vallen onder het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ineens in de markt zetten, om nieuwe partijen een kans te geven het efficiënter te organiseren? Er kan weinig op tegen zijn, want als er geen briljante ideeën komen kun je altijd het oude nog behouden tot er wel een briljant idee komt.
Nieuwe onderwerpen
De aanpassingsvariant is waarschijnlijker: het publieke domein zal moeten veranderen. En om dat te doen zal er vanuit de overheid heel elementair gekeken moeten worden naar de reden waarom we een overheid hebben, wat haar taak zou moeten zijn en hoe die het beste kan worden ingevuld in het post-industriële tijdperk. De overheid zal ook moeten beslissen wat haar rol daarin is. Nieuwe onderwerpen rondom data, cybercrime, privacy, connectiviteitsinfra of economische platformen/markten hebben een andere overheid nodig.
Dat betekent vanaf het begin opnieuw ontwerpen hoe we veiligheid, sociale zekerheid, zorg, onderwijs en alle andere publieke organisaties moeten vormgeven. Organisaties die continu kunnen inspelen op veranderingen en continu verbeteren. Amazon.com doet duizenden verbeteringen per dag aan haar websites en diensten, de overheid komt daarbij in de verste verte niet in de buurt.
EU
Het betekent ook een nieuw democratisch systeem, dat gericht is op verbetering en openheid en niet op macht en geslotenheid. De EU zou het voorbeeld kunnen zijn. Laten we nu eens heel elementair kijken wat de EU zou moeten doen en hoe we dat dan in de 21ste eeuw zouden organiseren. Een EU opnieuw ontwerpen zou waarschijnlijk leiden tot andere taken, andere structuren en een enorme efficiencywinst. Van Shell naar Uber als het ware. Wellicht kunnen we daarna met de lessen van de EU ook de nationale overheid een impuls geven.
De politieke partij die de overheid opnieuw durft te ontwerpen, kan onmiddellijk rekenen op mijn stem. Want partijen die de samenleving willen blijven uitmelken – vaak met allerlei goede bedoelingen en excuses – verdienen mijn steun niet.
Foto: blog.meervrijheid.nl
Over de auteur
- Vraagt zich vooral dingen af en verwondert zich over technologie, innovatie en samenleving. Werkt bij een overheid.
