Relschoppers leggen veiligheidsprobleem en falende aanpak bloot

De afgelopen week heeft heel Nederland kunnen toekijken hoe groepen ‘jongeren’ in een aantal stadswijken de openbare orde ernstig verstoorden. We zagen tijdelijke no-go area’s waar relschoppende jongeren de dienst uitmaakten. Politieagenten werden bedreigd, beledigd, aangevallen met stenen of zwaar vuurwerk en zelfs weggejaagd. De relschoppers staan symbool voor een veel grotere groep van ontspoorde jongeren die zich onaantastbaar wanen. De aanpak van de overheid blijkt niet te werken.

🔊 Beluister dit artikel  

‘Incidenten’

Voor de recente wanorde en rellen was geen specifieke aanleiding. En de daders waren niet de jongeren die zich normaal gesproken voorbeeldig gedragen. Integendeel, de ervaring leert dat degenen die bij dit soort rellen worden opgepakt vaak al jarenlang overlast veroorzaken en misdrijven plegen. Ze komen veelal uit multiculturele achterstandswijken, die ze structureel terroriseren.

De ongeregeldheden zijn een uitvloeisel van een permanente stroom aan ‘incidenten’ waar men liever niet over spreekt. Vooral in de steden hebben we te maken met geweld en fenomenen als straatintimidatie. Door hardnekkige overlast worden plaatsen zoals kermissen, stranden, parken, hotels en zwembaden steeds ontoegankelijker. De ‘jongeren’ lopen veelal in groepen rond, op zoek naar slachtoffers die ze kunnen intimideren, bedreigen of mishandelen. Als je geluk hebt wordt het hele spektakel ook nog lachend gefilmd. Ze hebben vaak messen op zak en dit leidt geregeld tot steekpartijen. Als je ‘pech’ hebt word je zoals Bas op klaarlichte dag op het strand doodgeschoten.

 

Vermijdingsgedrag

Als je de kwaadwillende jongeren aanspreekt op hun gedrag riskeer je een hoge prijs te betalen. De reactie hierop van de meeste mensen is logisch: vermijdingsgedrag. Ze spreken jongeren die zich misdragen niet meer aan. Vrouwen kleden zich minder ‘aanstootgevend’. Ouderen maken ’s avonds geen wandeling meer. Homoseksuelen lopen niet meer hand in hand. Openbare en zelfs gesloten plaatsen worden steeds meer gemeden. Beetje bij beetje accepteren we deze toenemende onveiligheid en verliezen we onze vrijheden.

De no go areas waren volgens het AD het gevolg van “zomerrellen” door “tieners”
🤬

In mijn tijd gingen we in de zomer op Tienertoer. En nee, ik ben geen 100 jaar, dus zo lang geleden is dat niet...
https://t.co/oh9yXzTpYP

— Lilian Helder (@lilianhelderpvv) August 21, 2020

 

De overheid toont ook een vorm van vermijdingsgedrag. In plaats van corrigerend op te treden wordt steeds vaker gekozen voor een aanpak van bekijken, wegkijken en ontzien. Onder druk van burgemeesters en onder het mom van ‘de-escaleren’ kiest de politie er te vaak voor om niet, laat of slechts bij ‘excessen’ op te treden. Dit gebeurde tijdens de laatste ongeregeldheden in Utrecht ook. Waarnemend burgemeester Den Oudsten legde het als volgt uit: “Als mensen uit zijn op rellen en confrontaties is de kans groot dat het escaleert als de politie te snel ingrijpt.” Was de situatie niet al geëscaleerd? Wat verstaat de beste man anders onder escaleren? Met zo’n houding geven we een vrijbrief af om ongestraft te rellen.

 

Ontzien daders

Burgemeesters besluiten steeds vaker maatregelen te nemen die daders ontzien en daarentegen goedwillende mensen in hun vrijheid raken. Zo is in Rotterdam dit jaar besloten om een drukke straat ’s avonds in de weekenden volledig dicht te gooien vanwege extreme verkeersoverlast. Ook zijn drie parken gedeeltelijk op slot gegooid vanwege ernstige ongeregeldheden. De burgemeester van Enschede besloot twee parkeerterreinen af te sluiten door aanhoudende overlast van jongeren. De overlast verplaatst zich daarna veelal naar andere plekken waar het de bewoners weer even tijd kost om het aanhangig te maken. Probleem opgelost, toch?

 

Oorzaken wangedrag

Je kunt je afvragen waarom de overheid vaak niet dadergericht ingrijpt. Een mogelijke verklaring is dat veel van de incidenten plaatsvinden in of door personen uit multiculturele wijken en dat de desastreuze immigratie- en integratieproblematiek door in te grijpen zou worden blootgelegd. Een andere verklaring blijkt te zijn dat we de effecten van hitte en verveling jarenlang hebben onderschat. Als het iets warmer wordt op de planeet moeten we ons dus ernstig zorgen gaan maken.

‘Leo Lucassen zit fout: cultuur speelt wél een rol bij rellen’.

Evenals bij het onderwijs blijkt een taboe op het benoemen van ‘cultuur’ als verklaring voor gedrag. In dit artikel beschrijf ik de verkapte ad Hitlerum van Leo Lucassen. https://t.co/eHZG7e9Lda

— Sujet Shams (@SujetShams) August 18, 2020

 

Een aannemelijkere verklaring dan hitte is dat er aan de relschoppende jongeren op dit moment nauwelijks sociale normen worden opgelegd door strafbare feiten te bestraffen. Juist deze normstellende functie van straffen is zo belangrijk bij deze groep, omdat ze Nederlandse normen en waarden door vrienden en familie blijkbaar onvoldoende aangeleerd krijgen.

 

Slachtofferschap

Ze worden gevrijwaard van kritiek en leren geen enkel schuldbesef aan. Politici, BN’ers en een leger aan goed betaalde sociale hulpverleners werken hier met hun dagelijkse sympathiebetuigingen ook hard aan mee. Nederland is immers een land van weinig kansen en de jongeren sluiten niet zichzelf buiten, maar worden buitengesloten... De toenemende aandacht voor beschuldigingen van discriminatie en etnisch profileren door politieagenten creëert zelfs een sterk gevoel van slachtofferschap. Het gevolg hiervan is dat de jongeren geen enkele verantwoordelijkheid meer nemen en doen waar ze zin in hebben.

Jongeren zijn zeer bevattelijk voor verkeerde rolmodellen en vertonen sterk kopieergedrag. Ze zien eerst dat vrienden en anderen in de samenleving zich misdragen én dat ze er helemaal of heel gemakkelijk mee wegkomen. Door zich te misdragen in groepen en criminaliteit te plegen kunnen ze hun status vergroten. Een lage pakkans, lage veroordelingskans en lage straf werken overlast en criminaliteit verder in de hand.

 

Zeer lage straffen

Wat in Nederland ontbreekt is een goed functionerend afschrikkingssysteem. Relschoppende jongeren zijn vaak al eerder door de politie gepakt en vervolgens bestraft.  Ze staan echter veelal dezelfde dag weer buiten. Zelfs als het tot een veroordeling komt zijn ze niet voldoende onder de indruk geraakt van de opgelegde straf. Dat is op zich ook niet zo verwonderlijk. Het huidige strafstelsel is een zielige vertoning van symbolisch straffen en verbaal afkeuren: waarschuwingen, voorwaardelijke straffen, HALT-afdoeningen, beleidssepots, gedragsaanwijzingen en zeer lage straffen vormen niet de uitzondering maar de regel. Dit zou je haast niet geloven als je de constante retoriek van ‘ze worden keihard aangepakt’ aanhoort.

Binnen de Utrechtse politie groeit de onvrede over de aanpak van rellende jongeren. Agenten vinden dat de politie over moet gaan tot arrestaties. "Nu is het dweilen met de kraan open." https://t.co/zCIBvUlIOl

— NRC (@nrc) August 19, 2020

 

Wie de strafvorderingsrichtlijnen voor meerderjarige verdachten bekijkt ziet de ‘harde aanpak’ waar politici altijd prat op gaan. Hierin zien we dat een first offender voor bijvoorbeeld een ‘kleine vernieling’ een geldboete van 225 euro mag verwachten. Voor een ‘simpele’ bedreiging staat een geldboete van 250 euro en belediging kost 150 tot 200 euro. Loop je op straat met een stiletto, valmes of vlindermes, dan mag je een boete van 225 euro verwachten. Het belemmeren van een ambtshandeling kost je slechts 175 euro en het niet voldoen aan een gebiedsontzegging 200 euro. Sla je iemand één keer zomaar in zijn gezicht, dan ben je met 400 euro iets duurder uit.

 

Onbegrijpelijk

En wat als je hardleers bent en recidiveert? In principe geldt voor bijna alle delicten dat de sanctie iets verhoogd wordt (met 50%). Een korte taakstraf is ook denkbaar. Pas bij terugkerende recidive krijgt de verdachte een dagvaarding en riskeert de persoon een korte gevangenisstraf. De straffen (als ze al worden opgelegd) zijn dusdanig laag dat een gezond afschrikkingseffect geheel ontbreekt.

Door de lage pakkans, lage veroordelingskans en lage straffen in Nederland kunnen jongeren doorgewinterde criminelen worden die niet meer gemakkelijk van het slechte pad af te krijgen zijn. Ondertussen laten ze een spoor van leed achter. Dit in stand houden is een volkomen onbegrijpelijke keuze.