Aanslagen dichtbij maken terecht meer indruk dan aanslagen ver weg
“Solidariteit is grenzeloos. Mensen zijn overal hetzelfde”, zegt de Denk-politicus Tunahan Kuzu vandaag in Trouw. Hij levert kritiek op het gegeven dat mensen in Nederland meer onder de indruk zijn van een aanslag in Parijs of Brussel, dan van een aanslag in Jemen of Ankara.
Hieronder ligt echter een idealistische notie verborgen, namelijk dat de mens een wereldburger zou zijn met een grenzeloze solidariteit. Maar de mens is geen wereldburger, hij heeft geen grenzeloze solidariteit en dat is volkomen begrijpelijk.
Solidariteit geldt alleen voor het “wij”
De Amerikaanse filosoof Richard Rorty stelt in Contingency, Irony and Solidarity dat solidariteit slechts voorbehouden is aan “het wij”. Het wezen van solidariteit ligt in het wij-zij denken. Solidariteit is met name voorbehouden voor andere leden van die wij-groep. Rorty richt zich hier tegen de notie dat solidariteit wereldwijd moet zijn, puur gebaseerd op het idee dat de ander ook een mens is. Hij gebruikt het voorbeeld van Afro-Amerikanen in de achterstandswijken. Je kunt stellen dat zij geholpen dienen te worden omdat zij mensen zijn, maar het is veel krachtiger om hen te beschrijven als fellow Americans.
In de woorden van Rorty: “The point of these examples is that our sense of solidarity is strongest when those with whom solidarity is expressed are thought of as “one of us,” where “us” means something smaller and more local than the human race. That is why “because she is a human being’ is a weak, unconvincing explanation of generous action.”
Identiteit is gebonden aan het eigene
Dit “wij” geldt vanzelfsprekend voor de mensen in wie wij iets van onszelf herkennen: religie, taal, culturele overeenkomsten etc. etc. In een artikel in De Groene Amsterdammer over Bart de Wever, wordt zijn visie op identiteit als volgt weergegeven: een identiteit bestaat uit concentrische cirkels. In Wallonië voelt hij zich een Vlaming, in Frankrijk een Belg, in Italië een Noord-Europaan, in de Verenigde Staten een Europeaan en in Japan een Westerling. De consequentie hiervan is dat onder alle verschillen tussen Europese volkeren, zij tegelijkertijd ook deel zijn van dezelfde concentrische identiteitscirkels. Hoe kleiner de cirkel is waarbinnen de aanslag plaatsvindt, hoe heviger de reactie zal zijn van andere groepen binnen die cirkel. Want in alle verschillen, zijn zij toch allen onderdeel van het wij-gevoel.
Verschillende wij’s in een multiculturele samenleving
In de multiculturele samenleving is de situatie ontstaan dat er verschillende wij-groepen leven binnen de Nederlandse grenzen. Een Turk zal zich meer deel van het Turkse wij-voelen en dus ook zijn blik daarop gericht hebben, dan een Nederlander. Evenzo met een Marokkaan. Daarenboven zullen de Marokkaan en Turk zich weer gezamenlijk deel van het islamitische wij voelen. Het is daarom ook begrijpelijk dat een aanslag in Ankara hen meer raakt dan dat het een Nederlander raakt. En andersom geldt dit misschien ook wel: een aanslag in Brussel raakt een Nederlander meer dan een Turk.
Vanuit de descriptieve benadering van Rorty op solidariteit en het idee van de concentrische cirkels, is het dan ook volkomen begrijpelijk dat een aanslag in Brussel of Parijs meer losmaakt in Nederland dan een aanslag in Turkije, Bagdad of Jemen. Of dat een ideale situatie is, is niet relevant. Solidariteit en identiteit laten zich nu eenmaal niet idealiseren.
Solidariteit is niet grenzeloos en identiteit is niet gebaseerd op slechts het feit dat wij allen mensen zijn. Het is prijzenswaardig om de grenzen van solidariteit te willen verbreden. Maar met het argument “we zijn allemaal mensen” gaat dat niet gebeuren.
Over de auteur
- Masterstudent filosofie en theologie
Eens. Ik vond het een huichelachtige reactie van Kuzu. Turkse doden interesseren hem ook meer dan nederlandse doden. Dat stuk van breebaart, zoiets, zie je niet in Arabische media. Westerse doden, dat interesseert een arabier geen flikker. Ik vraag me wel eens af, Peter, wat die globalisten willen. Zullen ze niet rusten totdat wij net zoveel geven om de dood van een willekeurige Tanzanier als om de dood van onze eigen familie en geliefden?
Want dat is wel de consequentie van hun standpunt. Ben altijd benieuwd wat er met deze globalisten gebeurt als zij een geliefde verliezen en als je hen dan in hun verdriet confronteert met hun eigen standpunten… ik heb een klein vermoeden..
Volgens de Amerikaanse filosoof Richard Rorty : Het wezen van solidariteit ligt in het wij-zij denken. Solidariteit is met name voorbehouden voor andere leden van die wij-groep. Rorty richt zich hier tegen de notie dat solidariteit wereldwijd moet zijn, puur gebaseerd op het idee dat de ander ook een mens is.
Rorty heeft de Duitse Kanzlerin Angela (Engel) Merkel blijkbaar over het hoofd gezien : “Wir Schaffen Dass”