VPRO-documentaire negeert duistere kant Bosnische islam

In Bosnië bestaat een verrassend relaxte islam. Er is veel diversiteit en de tolerantie van moslims is groot. Dát is althans het beeld dat Jan Leyers ons voorhoudt in de eerste aflevering van zijn documentaire reeks ‘Allah in Europa’.

Titelfoto: Screenshot door redactie OpinieZ van Trailer op VPRO.nl

Beperkte waarheid
Leyers heeft in de documentaire intensief persoonlijk contact met een aantal geïnterviewden. Hij laat ze voluit aan het woord, luistert empathisch en vraagt niet kritisch door. Hun beweringen worden ook later niet gecheckt. Mensen met een duidelijk andere mening komen niet aan het woord, net zo min als deskundigen die het verhaal in een grotere context zouden kunnen plaatsen. Wat we te zien krijgen, is de waarheid van een paar mensen. En dat levert soms boeiende portretten op. So far, so good.

Maar Leyers pretendeert te onderzoeken of een verlichte islam in Europa mogelijk is. Als kijker verwacht je dan een overzicht van de islam in een regio, je wilt weten waar er een verlichte islam zou kunnen ontstaan en of een radicale islam een beletsel zou kunnen vormen voor een verlichte islam. Dit onderzoek blijft volledig achterwege. Wat eigenlijk vooral opvalt, is wat we níet te zien krijgen.

Tolerant Sarajevo?
In Sarajevo trekt Leyers op met twee zussen: de een mét en de ander zonder hoofddoek, die een succesvol modebedrijf runnen. Ze maken mode die zeker niet islamitisch is. Ze presenteren zich als Europese moslims. Ze benadrukken met klem hoe divers hun stad is. Het komt zeker sympathiek over, maar wat we niet te zien en horen krijgen is dat Sarajevo inmiddels voor 80% een islamitische stad is. In 1991, vlak voor de burgeroorlog was dat percentage nog 50%. Kroaten en Serviërs verhuizen uit de stad.

Er worden bibliotheken, kindertehuizen en kleuterscholen met Arabisch geld gebouwd. En Arabisch geld leidt doorgaans niet tot een verlichte islam. Er verrijzen in hoog tempo nieuwe moskeeën. In heel Bosnië zijn er de laatste jaren zo’n 1500 moskeeën gebouwd.  De Koning Fahd Moskee in Sarajevo kostte 20 miljoen euro en werd met Saoedisch geld gebouwd. Er bidden radicale moslims. Sinds het eind van de burgeroorlog is het aantal katholieken in Bosnië gehalveerd tot slechts 440.000 mensen. De Bosnische autoriteiten geven regelmatig bouwvergunningen voor moskeeën, maar niet voor kerken.

Terreur rond Srebrenica
Vanuit Sarajevo gaat Leyers naar Srebrenica, waar hij optrekt met de jonge imam Ahmed, die op 6-jarige leeftijd de val van Srebrenica meemaakte. Zijn vader werd vermoord door de Serviërs. Zijn verhaal is verschrikkelijk en verdient zeker te worden verteld. De centrale vraag in de gesprekken van Ahmed en Leyers is: Waarom haten ‘ze’ moslims? En om deze vraag tenminste enigszins te beantwoorden, zijn toch meer gesprekspartners van verschillende achtergrond nodig. En zeker ook een gespecialiseerde historicus. Ahmed zelf heeft een niet erg bevredigende verklaring: ‘in 1992 besloten ze plotseling om onze vijand te worden’.

Belangrijk voor de beantwoording van deze vraag zijn bijvoorbeeld de aanvallen op Serviërs door de beruchte moslim militieleider Nasr Orić, die daarvoor terechtstond voor het Internationaal Strafhof. In de jaren die voorafgingen aan de val van Srebrenica viel zijn militie tientallen Servische dorpen aan, bij voorkeur op Servische feestdagen. Zoals de aanval op 7 januari 1993 – het orthodoxe Kerstfeest – op het Servische dorp Kravica. Na afloop liet Orić daar tientallen lijken filmen, waarvan enkelen onthoofd. Zie ook de schokkende Noorse film Srebrenica, a town betrayed.

Toenmalig UNPROFOR commandant, de Fransman generaal Philippe Morillon legt een rechtstreeks verband leggen tussen Orić ‘s bloedige aanvallen en de latere moord op 7000 moslims in Srebrenica. Bij zijn getuigenis voor het Joegoslavië Tribunaal op 12 februari 2004 reageert Morillon op de vraag ‘Zegt U dan generaal, dat wat er in 1995 gebeurde een directe reactie was op de daden van Nasr Orić twee jaar daarvoor tegen de Serviërs?’ met: ‘Ja. Ja. Daar ben ik van overtuigd. Dit betekent niet dat ik de verantwoordelijkheid van de mensen die die misdaad in Srebrenica hebben gepleegd verontschuldig, maar hiervan ben ik overtuigd’(vertaling door mij).

Islam verzwakt door christendom
Terug in Sarajevo gaat Leyers op pad met de op het eerste gezicht westerse en zakelijk succesvolle Damir Saracevic. Hij woonde in de VS, het ging hem voorspoedig, maar kwam terug omdat hij ‘iets’ miste. Op de vraag van Leyers waarom de islam in Bosnië zo relaxed aanvoelt, geeft hij het onthullende antwoord: ‘een sterke christelijke invloed heeft de islam verzwakt (…). Dat is een proces van assimilatie. Sommigen ervaren dat als een Bosnische islam. Maar dat is het niet. Het is geleidelijke assimilatie. Het heeft de Bosnische moslims alleen maar verzwakt’. Ook zegt Damir dat een positief effect van de burgeroorlog de spirituele heropleving van de islam is: ‘Eigenlijk waren we toen geen echte moslims, niemand ging naar de moskee, mensen deden dingen die moslims niet mogen doen‘.

En ja, Saracevic heeft beslist gelijk: na de burgeroorlog ontstond een heel andere islam in Bosnië. Een islam die Leyers opvallend onderbelicht laat.

Buitenlandse moslim-militanten
Tijdens de burgeroorlog van 1992 – 1995 kwamen duizenden buitenlandse islamitische militanten naar Bosnië om er te vechten aan de zijde van de moslims. Na de oorlog trouwden ze met Bosnische vrouwen en kregen het staatsburgerschap: onder hun eigen naam of – om aan vervolging te ontkomen – een nieuwe naam. Door veiligheidsexperts wordt Bosnië beschouwd als een goede uitvalsbasis voor terrorisme. Deze militanten vergrootten in snel tempo hun invloed, eerst vanuit het dorpje Bocinje, 50 kilometer ten westen van Tuzla en sinds 2002 vanuit de bossen rond Bocinje. Hier worden Bosniërs tot jihad-strijders getraind.

Sharia in Noord-Bosnische dorpen
Wahabieten namen het dorp Gornja Maoča in beslag en voerden er de sharia in. In Gornja Maoča wonen vooral buitenlandse Salafistische militanten. De Wahabieten kochten ook het dorp Gornja Dubnica in het Servische deel van Bosnië om daar de ‘ware sharia’ te stichten.

In de Noord-Bosnische dorpen Bosanska Bojna, Osve en Donja Slapnica heerst de sharia: op straat zie je zwaar gesluierde vrouwen en bebaarde mannen, bewoners willen meedoen aan de gewapende jihad en er hangen ISIS-vlaggen.

Bosnische wapens bij aanslagen Parijs
Vanuit Bosnië gaan ook wapens naar jihadi’s. Deze zijn ondermeer gebruikt voor de aanslagen op Charlie Hebdo en Bataclan in Parijs. Een van ’s werelds meest gezochte terroristen komt uit Bosnië, zoals Bajro Ikanovic, oud-commandant van één van de grootste ISIS-trainingskampen in Noord-Syrië.  Ook de invloed van Turkije neemt toe. Zo betaalt Turkije moskeeën in Banja Luka en Sarajevo.

Meer onderzoek en nuance, Leyers!
Erg relaxed is de islam in Bosnië dus bij nader inzien niet. Van deze duistere kant van de islam in Bosnië zien we helemaal niets terug bij Leyers. Kent Leyers deze duistere kant niet? Of wil hij die niet kennen? Hopelijk doet hij bij de volgende afleveringen meer gedegen onderzoek.

Allah in Europa (2): Bosnië en Hongarije – De goede raad van de moefti – zondag 10 september, 20.15 uur, NPO 2. Zie trailer.

Ada de Boer

© OpinieZ.com 2017. U kunt dit artikel delen via de knoppen onder de advertenties.

Over de auteur

Ada de Boer

Psycholoog

Recent gepubliceerd

Archief

• Cultuur3 december 2019Nog even over de Zwarte Piet-heisa
• Islam/Moslims8 september 2017VPRO-documentaire negeert duistere kant Bosnische islam
• Islam/Moslims25 mei 2017Het eeuwige keukentrapje na een aanslag
• Politiek Nederland2 juni 2015Peilingen zijn dagkoersen