Jeroen Bosch: koekblikkunstenaar
Een beschaafd mens doet drie dingen absoluut niet: die gaat niet naar de IKEA in de Kerstvakantie, niet naar Amsterdam op Koningsdag en zeker niet nú naar het Noordbrabants museum voor de overzichtstentoonstelling van het ‘genie’ Jheronimus Bosch. Wie verstandig is mijdt de plek waar ‘zo veel werken van Bosch samen zijn te bewonderen’.
De pijnlijke waarheid moet gezegd maar ik zal haar fluisteren: Als je één schilderij van een meester hebt gezien, dan ken je ze allemaal. Het zijn niet de wetenschappers die zichzelf graag plagiëren. Het zijn de kunstenaars, de genieën, die dat doen. Ik geef ze groot gelijk! Immers, wanneer je dingetje succesvol is en gretig aftrek vindt – bij nieuw geld of oud, who cares? – dan ben je toch gestoord als je die gevulde portemonnees aan je voorbij laat gaan? Het kenmerk van het ware genie is dat hij zich altijd herhaalt en dáárin succesvol is. In de herhaling toont zich de meester.
Het kenmerk van het ware genie is dat hij zich altijd herhaalt
Herhaling is fijn, mits die gekopieerde dingen maar in verschillende ruimtes blijven hangen en niet ‘naar huis gebracht worden voor een overzichtstentoonstelling’. Breng je ze bij elkaar, dan zakken de bejubelde meesterwerken door het ijs. Hé, denk je dan, die monstertjes en duiveltjes op het ene schilderij lijken toch wel verduveld veel op die op het andere. ‘Ja, ja’ sputtert de connaisseur tegen, ‘je ziet dan de ontwikkeling van de meester’. Welnee, die zie je niet. Die ís er ook niet. Een genie kent geen ontwikkeling. De enige variatie van zelfplagiaatkunstenaar Mondriaan was een doek aan een hoekpunt ophangen en het gevaarte Victory Boogie Woogie noemen.
Laten we streng maar rechtvaardig zijn. Het moet verboden worden meer dan twee schilderijen van dezelfde schilder in de collectie of op een tentoonstelling te hebben. En musea gewijd aan één kunstenaar moet je al helemaal niet willen. Laten we het Van Goghmuseum gauw ontmantelen en de overbodige Rembrandts van het Rijks aan de Chinezen en Saoedi’s voor grof geld verpatsen.
En dan nu die ‘grootste overzichtstentoonstelling ooit’ in het Noordbrabants Museum te ‘s-Hertogembosch. Je hoort de vrijreizen-pensionado’s de experts van de De Wereld Draait Door gedachtenloos nabouwen: ‘Oh, die penseelstreek, dat licht. Geniaal’. Welnee, Jeroen Bosch is op zijn best een verdienstelijke illustrator voor kinderboeken, een tuttige Eftelingkunstenaar voor een tuttig koekblikpubliek.
een tuttige Eftelingkunstenaar
Tuttig, ja, tuttig. Die opening van vorige week had een hoog koekhapgehalte: een kathedraal, een majesteit en een optocht langs de onvermijdelijke Ali B. En er was ballet, tuttig ballet. Maar daar kon het gezelschap, de Dance Company Nanine Linning Theater Heidelberg, niets aan doen. Ze mochten, naar eigen zeggen, geen al te blote fragmenten van hun voorstelling over Bosch laten zien. Dat was hun verboden. Niet dat er enig bloot te zien was. Ik zag ze zondag in de Schouwburg te Amsterdam en kan bevestigen dat de dansers keurige gedekte blote pakjes droegen met opgenaaide tepels. Maar zelfs dat mocht niet. De gedanste zonden van Jheronimus moesten tijdens de opening beschaafd blijven.
Een welgemeend advies van een vriend: Mijd Den Bosch. Je bent er een pinpas op pootjes. Je ziet niks, behalve grijze en kale koppen gedromd voor de ‘topwerken’. Reis door naar Brussel, naar het Museum voor Schone Kunsten. Daar hangt eenzaam en verstild op de eerste verdieping ook dat geniale drieluik: de verzoeking van de heilige Antonius. Uit het atelier van Jeroen Bosch. Het is wel een kopie, dat wel….
Over de auteur
-
Managementboekenschrijver, leiderschapshistoricus en veranderkundige.
Werkt op dit moment aan drie projecten:
1. Onderzoek naar Leiderschap in veranderingsprocessen (met de Kring Andragologie en de UvA).
2. Intellectuele geschiedenis: Leiderschapsadviezen in de Westerse cultuur, van Homerus tot Johan Cruijff.
3. Het boek: ‘Wijvenstreken’, het politieke spel van vrouwen in organisaties.
Ken je die mop van de jarige Job die gevraagd wordt of hij een boek als cadeau wil? “Liever wat anders”, zegt Job, “ik heb al een boek”. Zelfde onderwerp als dit artikel waarvan ik vermoed dat het ook als grapje bedoelt is.