Kwetsende kunst in 2015
2015 was met de moord op cartoonisten en de boekverbranding in Amsterdam geen goed jaar voor de vrije expressie. Ook de beeldende kunsten ontkwamen hier en daar weer niet aan de aanmatigende hand van censoren. Maar gelukkig was er verzet! Niets is heilig voor het vrije woord en het vrije beeld.
Eerst vijf voorbeelden, dan het patroon…
De directie van het museum voor moderne kunst (MACBA) in Barcelona wilde een kunstwerk toch niet plaatsen op een kritische tentoonstelling over koninklijke macht. Het beeld, een brakende man die anaal genomen werd door een vrouw, zou teveel lijken op vroegere koning Juan Carlos. Door verzet van andere kunstenaars en de coproducent draaide de directie het besluit terug.
Geen haar beter was het sociale medium Instagram. Kunstenaar en dichteres Rupi Kaur had een foto geplaatst met zichzelf liggend op een bed, in T-shirt en joggingsbroek met een vlekje menstruatiebloed. Het werd tot tweemaal verwijderd. Toen ze de foto via andere media verspreidde en het geliked werd, kwam Instagram met een verklaring: foutje.
Het beeld, een brakende man die anaal genomen werd door een vrouw…
Of neem de gemeente Binnenmaas, waarbij de wethouder als censor optrad. De jonge kunstenaar Dick Hardy was gevraagd om met anderen in het gemeentehuis zijn werk te exposeren. Ook hij zou meedingen naar de kunstprijs van Binnenmaas. Toen hij bezig was zijn werk op te hangen moest hij bij de wethouder en de burgemeester komen. Twee foto’s met Hitler en Jezus, onderdeel van een zesluik over macht, mochten niet, die zouden kwetsend zijn. Buiten kantooruren kon de jury het volledige werk zien, binnen kantooruren niet.
Ook de kunstcommissie van het Beatrixziekenhuis in Gorinchem liet zich niet onbetuigd. Na één dag liet zij twee schilderijen verwijderen van de kunstenaar Izak Boom. Hij was gevraagd voor een tentoonstelling van twintig werken. Enkele bezoekers hadden geklaagd vanwege de seksuele en religieuze verwijzingen. De directie draaide na de commotie over deze censuur uiteindelijk het besluit van de kunstcommissie terug.
Tot slot in deze beknopte bloemlezing van heibelkunst: de kunstenaar Harma Heikens. Het Noorderzon-festival in Groningen had hem uitgenodigd werk te exposeren. Toen twee bezoekers dreigden een beeld van hem te vernielen, – kinderen zouden het wel eens kunnen zien – besloten de organisatoren dat het verwijderd moest worden.
Censoren zijn altijd geobsedeerd door seks, religie, diversiteit en autoriteit
Wie naar de geschiedenis van kwetsende kunst kijkt, ziet een patroon dat ook in 2015 aanwezig was. Censoren zijn altijd geobsedeerd door seks, religie, diversiteit en autoriteit, die ze om duistere redenen heilig hebben verklaard. Je mag er geen kwaad woord van zeggen. Steeds streven zij de verdwijning of vernietiging na van kunstuitingen die deze sacralisering ontkrachten, in het ergste geval met kunstenaar, dichter of cartoonist erbij. Het gaat hen nooit om de esthetiek.
‘Beschaafde’ bevoogders zie je overal: in musea, op exposities, in de publieke en semipublieke ruimte. En altijd willen ze de burger beletten om zélf tot een oordeel te komen over de kwaliteit van kunst, wansmaak en belediging. (Veel provocatieve kunst is overigens slechte kunst maar dit terzijde).
Gelukkig liet 2015 ook verzet zien tegen de ‘verdedigers’ van goede zeden en politiek correct fatsoen. Nieuwe media met haar eenvoudige toegang tot het wereldpodium maar vooral rebelse liefhebbers van de vrije expressie lieten de ‘beledigden’ en ‘gekwetsten’ vaak in hun hemd staan. En zo hoort het ook! Of het nu om religieuze, humane, antiracistische of multiculturele motieven gaat: censuur blijft censuur! Voor de vrije expressie is niets heilig.
Over de auteur
-
Managementboekenschrijver, leiderschapshistoricus en veranderkundige.
Werkt op dit moment aan drie projecten:
1. Onderzoek naar Leiderschap in veranderingsprocessen (met de Kring Andragologie en de UvA).
2. Intellectuele geschiedenis: Leiderschapsadviezen in de Westerse cultuur, van Homerus tot Johan Cruijff.
3. Het boek: ‘Wijvenstreken’, het politieke spel van vrouwen in organisaties.
Wacht maar tot ook hier veel kunstwerken vernietigd zullen worden, WANT
” ANTI – ISLAMITISCH ”
[ en alle verantwoordelijke overheden zullen de andere kant op kijken ]
[…] Ook op OpinieZ is er op 2015 gereflecteerd, onder andere door Freek, Gertjan, Victor, Uri, Dennis, Joep, Frank en Asher. En Ger, onze linkse profeet, keek juist vooruit. Buiten OpinieZ vonden we mooie […]
Goed artikel. En nodig.
Bedankt.
De grote teleurstelling is dat we dachten deze discussie al jaren achter de rug te hebben. Maar de censuur komt terug. En gaat een stap verder. Het Rijks museum is al met “aanpasssingen” bezig, want sommige woorden zijn schokkend en kwetsend. Wacht maar tot sommige afbeeldingen als kwetsend beschoud gaan worden en dat gaat gebeuren. Lingerie reklameborden zijn te kwetsend. Huh? Renaissance-, Gouden Eeuw kunst, etc. toonde naakten. Picasso, Monet, Karel Appel en collega’s lieten ook wel eens wat vrouwelijk naakt zien. Heiligschennis! Allemaal terug naar het begin van de Middel Eeuwen en snel een beetje!