Worstelen met diversiteit
Hoe gaan we in onze samenleving om met diversiteit en wat weten we er eigenlijk van? Het ideaal lijkt een kruisbestuiving, waarbij normen en waarden moeiteloos worden uitgewisseld. Het varken bevrucht het lam en andersom.
Vooral Nederlanders hebben van nature de neiging om hun culturele hebben en houwen zonder blikken of blozen op Marktplaats te zetten en van de hand te doen tegen elk aannemelijk bod. De treurige aanblik van een collega die tijdens het afdelingsuitje tegen zijn zin een workshop Djembé-spelen ondergaat omdat weigeren waarschijnlijk teveel transculturele trammelant veroorzaakt.
In een multiculturele maatschappij getuigt het van verantwoordelijkheidsgevoel als we verschillen op zijn minst kunnen benoemen, erkennen en eventueel zelfs begrijpen. Vervolgens kunnen we besluiten om deze verschillen te respecteren óf af te wijzen mocht dat nodig zijn voor onze veiligheid. Dat betekent dus dat we niet bij elk vleugje ‘etnisch’ hysterisch worden en alles per definitie ‘bijzonder, mooi en interessant’ vinden. Dat is iets voor vrouwen met assertief haar van middelbare leeftijd die tobben met een onbevredigde seksuele identiteit. Ik hoop soms dat Freud op een dag toch nog reïncarneert als John Williams.
Menselijk gedrag en communicatie worden in principe bepaald en gestuurd door normen en waarden op allerlei domeinen. Deze normen en waarden krijg je mee in de opvoeding en bepalen met welke bril je naar jezelf, de omgeving en de maatschappij als geheel kijkt. De uitdaging is hoe om te gaan met grote verschillen tussen individuen en groepen, zonder teveel verlies van eigenheid.
Legers aan sociologen en antropologen hebben zich met meer en vaak minder succes gewaagd op dit methodologisch zeer glibberige terrein. Vaak is hun eindconclusie dat de wereld eigenlijk heel overzichtelijk is en dat je ‘m kan doorgronden met behulp van ‘hun’ geometrische figuur zoals daar zijn een driehoek, kubus of vijfpuntige ster.
David Pinto, hoogleraar-directeur van het Inter-Cultureel Instituut, is een Nederlander van Joods-Marokkaanse afkomst die zich uitvoerig met het vraagstuk diversiteit heeft beziggehouden. Hij stelt terecht dat individuen a priori niet significant van elkaar verschillen, maar dat de structuren waarin zij opgroeien en leven bepalend zijn. Deze culturele structuur is te beschouwen als een spectrum: het ene uiteinde wordt gekenmerkt door een sterke (groeps)-cohesie, aan de andere kant is er juist sprake van minder samenhang. De mate van cohesie beïnvloedt volgens Pinto ook de hiërarchie van de menselijke behoeften.
In onze Westerse, sterk geïndividualiseerde samenleving is de piramide van Maslow mogelijk bepalend: na acceptatie en erkenning is uiteindelijk zelfontwikkeling het hoogst haalbare. Voor niet-Westerse culturen zou dit wel eens een hele andere piramide kunnen zijn. De ‘Piramide van Pinto’ suggereert dat het ‘behagen van de groep’, ‘de goede naam’ en tenslotte ‘(groeps)-eer’ juist bepalend zijn voor denken, handelen en communiceren. Dit is dus een fundamenteel andere levenshouding dan wij als Westerlingen gewend zijn.
Als we écht multicultureel willen zijn dan moeten we onze Westerse Hans Anders-bril voor de grap eens afzetten, je weet niet wat je ziet!
Over de auteur
- Psychiater, cultuurcriticus
Wat is eigenlijk precies met “multicultureel” wel bedoelt? Ik twijfel dat zij echt diversiteit bedoelen,
ik vrees het zijn alleen slogans, het gaat niet echt om veelvoud. Het is net als in de reklame, het zijn parolen die de bedoeling hebben iets de verbergen, maar wat blijft onduidelijk – misschien een zwakkte van het ik, die invulling vraagt, voor het gebrek aan eigen cultuur? Bij wie ligt onze maatschappij op de couche voor een grondige analyse?
Bijdeze een aanbeveling aan de lezers van OpiniZ, het boek van de Brits historicus Keth Low “Savage Continent”, uit 2012.
(Wikip.schrijft: “Savege Continent is a history of Europe in the aftermath of the Second World War, which covers the lawlessness, chaos and unconstrained violence that gripped the continent in the years 1944 to 1949. It argues that the war did not end neatly at all, but in fact continued in various guises for several years after the official ceasefire in May 1945. It covers a variety of controversial issues such as postwar vengeance, ethnic cleansing, and the many civil wars which took place across Europe.”)
Wat het meest indruk op me heeft gemaakt in dit boek is, dat hij zegt dat „de culturele diversiteit die kenmerkend was voor en nog tijdens de oorlog in heel Europa, is uiteindelijk definitief vernietigt als de oorlog al voorbij was.” Wat zien we door onze Westerse bril – illusies van diversiteit die wij voor realiteit houden of een reuze gat? Ik zal graag willen weten of David Pinto van uit zijn kennis een verschil kan bevestigen en zijn dus ‘behagen van de groep’, ‘de goede naam’ en de ‘(groeps)-eer’ niet compatible met zelfontwikkeling?
Ik wil helemaal niet multicultureel zijn. Dat wordt ons -de oorspronkelijke bewoners- opgedrongen.
Dus ik hou die bril lekker op.